Çanakkale Köprüsü: Bugün açılan köprüyle ilgili bilinenler ve tartışmalar

İnşaatı 5 yıl süren 1915 Çanakkale Köprüsü bugün açıldı. Köprünün 2 bin 23 metre uzunluğundaki orta açıklığı bu alanda bir dünya rekoru. Üçer şeritli köprünün toplam uzunluğu ise 4 bin 608 metre. Köprünün kuleleri de 318 metre yüksekliğinde.

Köprünün 2 bin 23 metrelik orta açıklığı Cumhuriyet'in 100'üncü kuruluş yıldönümünü, 318 metrelik çelik kuleleri de Çanakkale Deniz Zaferi'nin kazanıldığı 18 Mart 1915'i sembolize ediyor. Kırmızı-beyaz renge sahip kulelerin Türk bayrağını temsil ettiği proje, 334 metreye ulaşan kule yüksekliğiyle dünyanın en yüksek kulelerine sahip asma köprüsü unvanına sahip.

Gelibolu'ya bağlı Sütlüce ile Lapseki ilçesindeki Şekerkaya mevkisi arasına yapılan 1915 Çanakkale Köprüsü'nün temeli, 18 Mart 2017'de, Çanakkale Savaşı'nın 102. yıldönümünde atılmıştı.

Köprünün ve devamında Çanakkale-Malkara arasındaki 101 kilometrelik otoyol ve bağlantı yolunun 16 Eylül 2023'te bitmesi ve cumhuriyetin ilanının 100. yılında açılması planlanıyordu. Proje planlanandan bir yıl önce bitince, açılışın ilk aşamada yine 18 Mart 2022'de yapılmasına karar verildi.

Ancak 17 Şubat'taki kabine toplantısı sonrası Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, köprünün açılışını öne çektiklerini ve 26 Şubat'ta açılışın yapılacağını şu sözlerle açıkladı:

"Hizmete açacağımız otoyol projesi, Malkara-Çanakkale arasını 40 kilometre kısaltırken, Lapseki-Gelibolu arasında feribot ile saatler süren geçiş sürecini 6 dakikaya indirecektir. Yaklaşık 5 bin 100 personel ve 740 adet iş makinesiyle gece gündüz çalışarak tamamladığımız otoyolumuzu ve köprümüzü 26 Şubat 2022'de hizmete sunuyoruz."

Bu tarih, aynı zamanda Erdoğan'ın doğum günü olduğu için tartışmalara yol açtı. Çanakkale Köprüsü'nün planlandığı gibi Çanakkale zaferinin yıldönümü yerine 26 Şubat'ta açılması kararı üzerine yaşanan tartışmalar sonrası Erdoğan, üç gün sonra açılışı yeniden 18 Mart'a aldıklarını sosyal medya hesabı üzerinden duyurdu:

Köprü bugün Gelibolu Yarımadası'ndaki 18 Mart Şehitleri Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi'nin 107. yıldönümü törenlerinin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıldı.

Asya ile Avrupa kıtalarını Çanakkale Boğazı'nda ilk kez birbirine bağlayan 1915 Çanakkale Köprüsü'nün yapımında, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü görevlilerinin yanı sıra yaklaşık 5 bin 100 personel ve 740 iş makinesi çalıştı.

Çanakkale Savaşı kahramanlarından Seyit Onbaşı'nın sırtında taşıdığı top mermisini sembolize eden, 4 kulenin de tepesinde yer alacak, her biri 75 ton ağırlığında ve 20,5 metre yüksekliğindeki 4 top mermisi figürünün montajı ise sürüyor.

Maliyet ve giderler üzerine tartışmalar

Köprü, yap-işlet-devret modeliyle "Daelim-Limak-SK E&C-Yapı Merkezi Türk-Kore Ortak Girişimi" tarafından inşa edildi.

Karayolları Genel Müdürlüğü, 1915 Çanakkale Köprüsü ve Otoyolu Projesi'nde benimsenen Kamu Özel Sektör İşbirliği modeli çerçevesinde Türk ve Koreli firmaların oluşturduğu bir konsorsiyumu görevlendirdi. Konsorsiyum ortaklarının projeye münhasır kurduğu ortak girişim şirketine Çanakkale Otoyol Köprüsü İnşaat Yatırım İşletme A.Ş. adı verildi.

Görevli şirketin ortakları Türkiye'den Limak ve Yapı Merkezi ile Güney Kore merkezli DL E&C ve SK ecoplant firmaları oldu.

17 Şubat'ta yaptığı açıklamada Erdoğan, projenin maliyetiyle ilgili de "Projenin inşasını 2 milyar 545 milyon euro yatırım tutarıyla tamamladık" demişti.

Proje kapsamında köprünün yanı sıra iki yaklaşım viyadüğü, dört betonarme viyadük, altı alt geçit köprüsü, 38 üst geçit köprüsü, beş köprü, 43 alt geçit, 115 çeşitli boyutlarda menfez, 12 kavşak (devlet yolu üzerindeki kavşaklar dahil), dört otoyol hizmet tesisi, iki bakım işletme merkezi ve altı ücret toplama istasyonu inşa edildi.

Sabah gazetesi yazarı Dilek Güngör de, 9 Şubat'taki yazısında, inşaatı tamamlanmak üzere olan köprüyü birlikte gezdiği LİMAK Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ebru Özdemir'in sözlerine yer verdi. Özdemir'e göre maliyet 3,1 milyar euroyu geçti:

"Covid, tedarik zincirindeki aksamalar ve yükselen maliyetler nedeniyle başlangıçta öngördüğümüz rakamların üzerine çıktık. Projenin maliyeti 3 milyar euro olacaktı. Bu rakam 3,1 milyar euroyu geçecek. Bunun 2,2 milyarı kredi, ortaklar olarak başlangıçta 900 milyon euro koyduk. Ancak şu anda ilave 300 milyon euro maliyet oluştu. Bunu dört ortak olarak ödeyeceğiz."

Yine Güngör'e konuşan Yapı Merkezi Holding Yönetim Kurulu Başkanı Başar Arıoğlu da proje için devletten hiçbir ödeme yapılmadığını; köprü ve otoyolların 11 yıl boyunca konsorsiyum tarafından işletileceğini yani geçiş ücretlerini kendilerinin alacaklarını, 11 yıl sonra devlete devredileceğini söyledi"11 yıl sonunda başa baş çıkacağız" dedi.

Limak Holding, son dönemde Çanakkale Köprüsü ve Çanakkale Otoyolu, İstanbul Havalimanı, Sabiha Gökçen Havalimanı'nın bazı pistlerinin yapımı ve yenilenmesi, bazı baraj ve hidroelektrik santraller ile Ankara Yüksek Hızlı Tren Garı ihalelerini almıştı.

Yap-İşlet-Devret modeli, kamu için yapılan altyapı yatırım veya hizmetinin finansmanının özel bir şirket tarafından karşılanması; proje bitiminde de sözleşmede belirlenen süre içinde bu hizmet bedelinin işletme gelirleriyle geri ödenmesi esasına dayanıyor.

Ücretler ve garantiler

Köprünün geçiş ücretini açılış sırasında Cumhurbaşkanı Erdoğan "200 TL" olarak açıkladı. Erdoğan, ilk hafta geçişlerin ücretsiz olacağını da söyledi:

"Geçiş ücretini 200 lira olarak belirledik. Feribotların geçiş fiyatlarını biliyorsunuz, beklentileri biliyorsunuz, o sebeple bir hafta ücretsiz. Ondan sonra 200 lira."

Çanakkale Boğazı'ndan feribotla geçişlerde otomobiller için 107 TL ödeniyor.

Erdoğan, ilgili sürede yüklenici firmanın maliyeti karşılayamadığı durumda bu firmalar için oluşacak farkın "devletin kasasından ödeneceğini" söyledi:

"Eğer fark aleyhineyse onu devletin kasasından bizler ödeyeceğiz."

Peki bu ne anlama geliyor?

Yap-işlet-devret modeliyle konsorsiyumla Karayolları Genel Müdürlüğü arasında imzalanan sözleşmede, köprüden yıllık geçiş için hazine garantisi verilen araç sayısı 16 milyon 425 olarak belirlendi. Bu da günlük 45 bin araç yapıyor.

Bu sayının altında araç geçişi olursa, geçiş ücreti yani 200 TL ile eksik kalan araç sayısı çarpılacak ve bu para garanti kapsamında Hazine'den alınacak.

CHP Altyapı ve Enerji Politikaları'ndan Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın, Çanakkale Boğazı'ndan feribotla geçiş yapan araç sayısının günlük 10 binin altında olduğunu söylüyor. Çanakkale Boğazı'nda feribot seferleri yapan GESTAŞ firmasının Covid-19 salgını öncesi, 2019 verilerine göre de tüm hatlarda (sadece Çanakkale Boğazı geçişleri değil) günlük feribotla araç geçiş sayısı 12 bin 500'e yakın.

Pandemiyle başlayan seyahat kısıtlamalarının kalkması sonrası araç geçiş sayılarına dair güncel veriler henüz kamuoyuyla paylaşılmadı. Ancak Hazine'den ödeme yapılmaması için bu sayının günlük 45 bine ulaşması, yani en az üç katı kadar artması gerekiyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ise Perşembe günü yaptığı açıklamada hem bu duruma dikkat çekti hem de "devletin kasasından bir kuruş çıkmayacağını" söyledi:

"Diyorlar ki, e fiyatlar?.. Yüklenici firmaların kendi imkanlarıyla bütün bu yatırımı yapıp ondan sonra da yaptığımız ihaleyle bedelini devlet olarak biz kendilerine ödüyoruz. Devletin kasasından bir kuruş çıkmıyor. Geçen vatandaş bedelini ödüyor, açık mı var? Açığı da devlet o yüklenici firmaya ödüyor."

Çanakkale Köprüsü Çanakkale Tragger Haberler