Irak'ın Arap Olmayan İlk Cumhurbaşkanı Celal Talabani Kimdir?

Kürtlerin "Mam Celal", yani "Celal Amca" olarak hitap ettikleri Celal Talabani, Irak Kürt politikasının en duayen isimlerinden biriydi.

HUKUK FAKÜLTESİNİ BİTİRDİ

Bağdat Üniversitesi hukuk bölümü mezunu olan Talabani, ittifaklarını değiştirebilen ve hem dostlarını hem de düşmanlarını etkilemeyi başarabilen kurnaz bir politikacı olarak biliniyordu.

Celal Talabani, Kuzey Irak'taki en büyük iki partiden Irak Kürdistan Yurtseverler Birliği, IKYB'nin lideriydi.

Parti, genel olarak desteğini şehirli nüfustan ve Kürt toplumundaki radikallerden alıyor.

SİYASİ KARİYERİ 50'LERDE BAŞLADI

1933 yılında doğan Celal Talabani, siyasi kariyerine KDP'ye bağlı Kürdistan Öğrenci Birliği'nin kurucu üyesi ve lideri olarak 1950'li yılların başında başladı.

Basamakları hızla tırmandı ve kısa süre zarfında KDP'nin üst düzey üyelerinden biri haline geldi.

1961'DEKİ AYAKLANMAYA KATILDI

1961 yılında, Abdülkerim Kasım hükümetine karşı Kürt ayaklanmasına katıldı.

Kasım'ı iktidardan uzaklaştıran darbenin ardından, 1963 yılında Cumhurbaşkanı Abdülselam Arif'in hükümetiyle yürütülen görüşmelerde Kürt delegasyonunun liderliğini yaptı.

BARZANİ İLE YOLLARI VE GÖRÜŞLERİ AYRILDI

1975 yılında KDP lideri Mustafa Barzani'yle aralarında derin görüş ayrılıkları oluşmaya başladı ve KDP'den ayrılanların kurduğu ve gelecekte kayınpederi olacak İbrahim Ahmed'in önderliğindeki KDP Siyasi Bürosu'na katıldı.

Grup, 1966 yılında merkezi hükümetle bir ittifak kurdu ve KDP karşıtı askeri kampanyada yer aldı.

1970 yılının Mart ayında KDP ve hükümet arasında bir barış anlaşması imzalandığında, grubun siyasi hayatına son verildi.

İKİ PARTİ ARASINDA MÜCADELE BAŞLADI

Bunun üzerine Celal Talabani ve destekçileri, 1975 yılında Kürdistan Yurtseverler Birliği'ni kurdu.

Talabani, IKYB'nin sosyalist bir parti olacağını ve IKDP'nin aşiret çizgisinden uzak duracağını söyledi. Bir yıl sonra, merkezi hükümete karşı silahlı kampanya başlattı.

1988 yılında Irak hükümeti Kürtlere karşı kimyasal silahlar kullandığında, IKYB ağır bir darbe aldı.

İRAN'A SIĞINMAK ZORUNDA KALDI

Talabani de, Kuzey Irak'ı terk etmek ve İran'a sığınmak zorunda kaldı.

Talabani-Barzani, ya da diğer bir deyişle IKYB-IKDP mücadelesi, Kuzey Irak'taki Kürt siyasi hayatının yaklaşık son 40 1yılına damgasını vurdu.

KÖRFEZ SAVAŞI YENİ BİR DÖNEMİ BAŞLATTI

Talabani'nin siyasi hayatı, 1991 Körfez Savaşı'ndan ve kuzeydeki Kürtlerin Irak hükümetine karşı ayaklanmasından sonra yeni bir döneme girdi.

Batı ittifakının uçuşa kapalı bölge ilan etmesi IKDP ile kısa süren bir balayı döneminin başlamasına yol açtı.

Kuzey Irak'ta seçimler yapıldı ve 1992 yılında IKYB-IKDP ortak yönetimi kuruldu.

İki parti arasındaki gerilim, 1994 yılında silahlı çatışmalara ve iç savaşa neden oldu.

1998'DE BARIŞ İMZALADILAR

ABD ve kısmen İngiltere'nin çabalarıyla, iki parti heyetleri arasında yapılan çok sayıda toplantının ardından, Talabani ve KDP lideri Mesud Barzani 1998 yılında Washington'da bir barış anlaşması imzaladı.

Anlaşma, 4 Ekim 2002'de iki partiden milletvekillerinin katılımıyla bölgesel parlamentonun toplanması sonucu bir kez daha pekişti.

Parlamentonun bu oturumunda, Talabani Kürtler arasındaki çatışmaların yasaklanmasını öngören bir yasanın çıkarılmasını önerdi.

ABD önderliğindeki güçlerin Irak'ı işgale başladığı 2003 yılının Mart ayı öncesinde, iki parti aralarındaki anlaşmazlıkları bir yana iterek Talabani-Barzani liderliğini oluşturdu. Her iki lider de daha sonra Irak Yönetim Konseyi'ne atandı.

SADDAM'IN DEVRİLMESİ İKİSİNE DE YARADI

Saddam Hüseyin'in devrilmesi, Talabani'nin siyasi kariyerinde yeni bir dönem açtı

ABD'nin Irak işgalinin ardından Saddam Hüseyin'i devirmesinden sonra Celal Talabani, Irak Geçici Hükümet Konseyi Üyesi seçildi.

Celal Talabani, 22 Nisan 2006'da Irak Devlet Başkanı seçildi. 2004-2014 arasında cumhurbaşkanlığı görevini yürüttü.

O BIRAKTIĞINDA DEAŞ BELASI BAŞLADI

Talabani rahatsızlığı nedeniyle Cumhurbaşkanlığı görevini bıraktığında, Irak da, Suriye'den sıçrayan DAEŞ belasıyla uğraşmaya başladı. Ülke bölündü. Musul ve pek çok kent terör örgütünün eline geçti.

2017 yılına kadar (ve halen) devam eden DAEŞ'le mücadele, Kürdistan'ın bağımsızlık referandumuyla sonuçlandı. Talabani'nin "düşman kardeşi" Barzani, ülkedeki bölünmüşlükten faydalanarak bağımsızlık referandumu yaptı. Barzani şimdi hem batının, hem doğunun hem de komşularının hedefinde.