ABD Hukukundaki Jüri Sistemi Nedir, Nasıl İşler, Kimlerden Oluşur ?

ABD'de görülecek olan Reza Zarrab davası, ülkemizde ancak filmlerden aşina olduğumuz jüri sistemi hakkında akıllara pek çok soru işareti gelmesine sebep oldu. ABD hukuk sistemindeki jüri sisteminin detayları ve bunun nasıl işlediği ile ilgili bilinmeyenleri sizin için derledik. Fransızca "'yeminli" anlamına gelen "jure" sözcüğünden gelen bu kavram, önümüzdeki günlerde sıkça karşımıza çıkacak gibi görünüyor.

2 ÇEŞİT JÜRİ VAR

ABD hukuk sisteminde iki çeşit jüri vardır. Biri "küçük jüri", diğeri ise "büyük jüri"dir. Bu şekilde isimlendirilmelerinin sebebi heyetteki görevli jüri sayısıdır. Soruşturma aşamasında kurulan büyük jüri gizli çalışır. Duruşma jürisi olarak da bilinen küçük jüri ise mahkemelerde gördüğümüz jüridir.

BÜYÜK JÜRİ NEDİR?

Büyük jürinin, üye sayısı genelde 12 ve daha fazladır. ABD'de kriminal bir soruşturmanın yargısal iddianameye dönüşmesi 'büyük jüri kararı' ile olur. ABD'deki bütün federal kriminal suç davalarında ve bazı eyaletlerde, bir ceza davası açılıp açılmaması için yeterli delil ve sebep olup olmadığına bu ön soruşturma jürisi karar verir. Savcı kendiliğinden ceza davası açamaz.

BÜYÜK JÜRİ KARARI OLMADAN YARGILAMA OLMUYOR

ABD Anayasasının ek 5'nci Maddesi gereği, savaş zamanı işlenen askeri suçlar haricinde, hakkında büyük jürinin 'indictment' kararı vermediği kimse yargılanamaz. İddianamesi yetkili büyük jüriye sunulmamış ve burada kabul edilmemiş bir kişinin tutuklu halde tutulması anayasal suçtur.

AMACI SANIĞI KORUMAK

Bu jürinin asıl varlık nedeni, sanığı korumaktır. Bir kişinin, tek bir kişinin (savcı) görüşü ile hakkında iddianame olmadan tutuklanmasını ve yargılanmasını engeller. Konuyla ve sanıkla ideolojik çıkarsal hiçbir bağı olmayan vatandaşlardan oluşan bir heyet, iddia makamının elindeki delillerin bir yargılama başlatmak için yeterli olup olmadığına bakar.

KÜÇÜK JÜRİ NEDİR?

Genelde 12 veya daha az üyeden oluştuğu için küçük jüri denir. ABD'de 6 aydan fazla cezası olan bir suçla yargılanan herkesin jürili duruşma isteme hakkı vardır. 6 aydan az cezası olan suçlarda eyaletlerin jürili duruşmayı elimine etme yetkileri bulunur. Trafik cezası gibi para cezası olan duruşmalar, Vermont ve Virginia eyaleti dışında 48 eyalette jürisiz yapılır. Yine bir çok çocuk mahkemesi de, çocuk davalarını 'hukuk davası' olarak gördüğü için jürisiz çalışır. Boşanma gibi aile davaları da jürisiz davalardır.

GÖREVİ, SUÇ VAR MI YOK MU TESPİT ETMEK

Küçük jürinin görevi, duruşmalarda aleyhte ve lehte bütün delilleri ve tanıkları dinledikten sonra, bu delillerin ve ifadelerin sanığın atılı suçları işlediğini gösterip göstermediğine karar vermektir.

Sanık tarafı 'kürsü duruşması' istemezse, duruşma aşamasına geçildiğinde taraflar, sırası gelen düz yurttaşlar arasından otomatik olarak seçilmiş jüriye lehte ve aleyhte delilllerini ve savunmalarını sunar.

ŞÜPHE SANIK LEHİNEDİR

Yani, savcılığın suç işlendiğine ilişkin delillerini kesinlikle ikna edici bulmalılar. Şüpheleri varsa bu sanık lehinedir. Bu yönü, 'küçük jüri'nin, ilk aşamada iddianameleri kabul eden 'büyük jüri'den (grand jury) en önemli farkıdır.

Büyük jürinin kararı için 'sanığın suç işlemiş olma ihtimali var' kanısı oluşması yeterliyken, küçük jürinin kararı için suçluluğa şüphesiz inanması gerek.

JÜRİ KARARI "SUÇLU" VEYA "SUÇSUZ" DİYE AÇIKLANIR

Süreç sonunda jüri, 'verdict' denen kararını açıklar. Verdict, yorum içermez. 'Suçlu (guilty)' veya 'suçsuz (not guilty)' şeklinde sadece iki ayrı hükümden oluşur. Kaç oyla zanlının suçlu bulunup bulunmadığı, davanın içeriğine ve eyaletten eyalete değişebilir. Bazı suçlarda çoğunluk oyu yeterken bazı suçlarda süper çoğunluk oyu bazen de oy birliği gerekebilir.

CEZAYA JÜRİ KARAR VERMEZ

Burada önemli olan husus şudur: Jüri, davaya ve davanın sonucuna hangi yasaların uygulanacağına, sanığın ne tür cezaya çarptırılacağına, kaç yıl ceza alacağına karar vermez. Bunları takdir edecek makam yargıçtır.

Oybirliği veya yeterli oy çoğunluğu sağlayamayarak karar veremeyen jüriye, 'hung jury (askıda jüri)' denir. Böylesi bir durumda yargıç davayı düşürebilir veya yeni bir jüri heyeti oluşmasına karar verebilir.

JÜRİ NASIL SEÇİLİR?

ABD'nin birçok eyaletinde jüri üyeleri, seçmen numarası veya ehliyet numarası sırasıyla seçilir. Sırası gelen potansiyel adaya önce, jüriliğe ehil olup olmadığını belirlemek için, Amerikan vatandaşlık durumunu, İngilizce anlayıp anlamadığını, özürlü olup olmadığını veya jüri olmaya engel bir durumu olup olmadığını soran bir form gönderilir. Ehil olanlar jüri havuzuna dahil edilir ve jüri görevi süresince çağrıldıkları duruşmalara katılırlar.

JÜRİYE İTİRAZ HAKKI VARDIR

Jürilere geçmişleri, işleri, bazı ideolojik konulardaki görüşleri sorularak adil bir hükmün tesisine ehil olup olmadıklarına karar verilir. Her tarafın, belli sayıda jüriyi itiraz ederek eleme hakkı vardır. Kritik davalarda bu sıkça yaşanır ve jürili davaların başlaması tarafların bu jüri itirazları yüzden ilan edilen tarihten geç başlayabilir.

JÜRİ GÖREVİ ZORUNLUDUR

Sırası gelen ve jüri görevine çağrılan vatandaş için jüriye katılmak zorunludur. Ancak, uygulamada jüri görevine katılmayanlar, cezai işlem yerine bir sonraki jüri havuzuna konulur. Bununla beraber üst üste birkaç jüri görevi davetine icabet etmeyenler hakkında mahkemeye zorla getirme veya diğer bazı cezai işlemler uygulanır.

İşverenler, jüri görevine çağrılan çalışanlarına izin vermek zorundadır. Ancak, jüri görevindeyken çalışmadığı sürenin maaşını ödemek zorunda değildir. Jüri görevine giden kamu görevlilerinin ise maaşı kesilmez.

Kaynak: Amerika Bülteni

Kaynak: Haberler.com / Hukuk