Teizm nedir? Teist kimdir? Teizm ne demek? Felsefede Teizm özellikleri ve temsilcileri

TEİZM NEDİR?

Teizm ya da tanrıcılık, en geniş tanımıyla en az bir Tanrı'nın var olduğu inancıdır. Teizm daha kesin tanımıyla Tanrının doğasını ve evrenle Tanrı arasındaki ilişkiyi açıklayan; kişisel, mevcut ve aktif olarak evrenin kuruluş ve yönetiminden sorumlu bir Tanrı betimlemesi içeren, bu Tanrı'nın çeşitli yollarla din gönderdiğini savunan öğretidir.

TEİST KİME DENİR?

Tanrı'nın veya tanrıların varlığına inanan bir kişi. Teizme göre Tanrı dünya ve insanlar ile sürekli ilişki içerisindedir. Bu görüşleri benimseyenlere Teist denir.

Monoteizm

Monoteizm, sadece tek bir tanrı olduğu inancıdır. Bu inanışa göre tanrının bir ortağı ya da başka bir tanrı yoktur. Bazı modern monoteistik dinler Bahailik, İslam, Hristiyanlık, Yahudilik, Sihizm ve Ekankar'dır.

Politeizm

Politeizm, birden fazla tanrı olduğu inancıdır.

Panteizm ve Panenteizm

Panteizm, her şeyi kapsayan içkin bir Tanrı [9] veya evrenin ya da doğanın Tanrı ile aynı olduğu görüşüdür.

Panenteizm, panteizmde olduğu gibi evrenin kendisinin Tanrı olduğunu, evrensel panteist görüşten farklı olarak Tanrının evrene aşkın ve mutlak değişmez olduğu görüşüdür.

Bazıları bu iki kavram arasındaki farkı anlamsız bulurken diğerleri önemli bir nokta olarak görebilir. Panteizm veya panenteizm terimleri tek başlarına tektanrıcılık veya çoktanrıcılık ifade etmez. Bir öğreti panenteistik veya panteistik olsa dahi birden fazla Tanrıyı savunuyor ya da tam tersi tek bir Tanrının varlığını savunuyor olabilir.[11][12]

Deizm

Deizm, evreni yaratan Tanrının sonradan insanlığa ve evrene müdahalede bulunmadığı inancıdır. Deizm doğaüstü olayları (örneğin kehanetleri, mucizeleri, vahiy, cennet , cehennem vb.) reddeder. Bunun yerine dini inancın insan aklıyla ve doğal dünyaya dair gözlemler üzerine kurulması gerektiğini savunur.

Polideizm : Deizmin politeistik formudur veya Politeizm'in deistik formudur. Bu inanışa göre evren birkaç Tanrı'nın kolektif yaratıcılığı sonucu yaratılmıştır. Bu tanrıların her biri evrenin bir parçasını yarattıktan sonra evren ile pratik anlamda ilgilenmeyi bırakmıştır.

Pandeizm : Panteizm'in deistik formudur veya Deizm'in panteistik formudur.

Panendeizm : Panenteizm'in deistik formudur veya Deizm'in panenteistik formudur.

Tanrılaştırma

Tanrılaştırma ya da Apotheosis, dünyasal bir varlığın veya ölümlü bir insanın Tanrı ya da Yarı Tanrı katına yükseltilmesi.

Felsefede Teizm Özellikleri

Teizm, tanrıyı ilk sebep olarak görür. Evreni bir Tanrı'nın yarattığına inanan bu görüşe göre Tanrı'nın evrene hiçbir müdahalesi olmadığını ve olmayacağını düşünen bir düşünce akımıdır. Teizm Batı felsefesine göre Tanrı'nın varlığını kanıtlamak için bazı kuramlar ortaya koymuştur. Bu kuramlar;

Ontolojik Kuram: Tanrı mükemmeldir. Tanrı'nın varlığını var olması ve mükemmel olması ile açıklar.

Varlığın Ortaya Çıkması Kuramı: Tanrı yaratıcıdır. Var olan her şey kendisini yaratan bir yaratıcıya muhtaçtır. Evren de sonradan oluştuğu için Tanrı'nın bir ürünüdür.

Tanrının gücü sonsuzdur. Tanrının gücü sınırsızdır ve her şeye yeter.
Tanrı her şeyi bilir.
Tanrı zaman ve mekandan bağımsızdır.
Tanrı tim duygulardan bağımsızdır.
Tanrı tarif edilemez.

Teizm Akımı Kurucusu ve Öncüleri Kimdir?

Düşünce olarak teizmin kökeni çok eskilere dayanıyor. Teizmin felsefi bir terim olarak kullanılmaya başlanması, XVII. Yüzyılın ikinci yarısına denk geliyor. Klasik Teizm düşüncesi, Hz. İsa zamanında yaşayan Philo'nun (ö. 50) antik düşünceyle ve Eflatun'un düşünceleri ile Yahudiliği uzlaştırma çabasına dayanır. İlkçağ düşüncesinde evren ruhu görüşüyle Thales, eşyanın asıl kaynağı olan ve yıldızlara hakim olan "apeiron" görüşüyle Anaxsimandros, Ksenophanes, her şeye hakim olan zihin gücüyle evrene hareket veren hareketsiz düşünce fikriyle, Heraklit, evreni aşan, elle tutulmayan, her şeye yeten ve her şeyi başaran bir kanun (logos) düşüncesiyle, ona hakim olan biçimlendirici ruh, gözle görülmeyen, insan organı taşımayan bir düşünce fikriyle Empedokles ve maddeye hareket veren, akıl düşüncesiyle Anaxagoras gibi Sokrat öncesi döneminde yaşayan filozoflarda teistik düşüncenin ilk izlerini bulunabilir.

Teizm Akımı Sanatçıları

Teizm akımından etkilenen pek çok sanatçı bulunuyor. Anaxsimandros, Heraklit, Empedokles, Anaxagoras, Thales ve Eflatun bu akımın öncülerinden olarak bilinir.

Teizm Akımı Eserleri

Teizm, pek çok dinin temelini oluşturur. Teizm akımına eserlerinde yer veren çok fazla sanatı vardır. Fakat Teizm eserleri hakkında çok net bir Bilgi bulunmuyor. Teizmi işleyen filozof ve sanatçıların pek çok eserinde Teizm akımının izlerini görebilirsiniz. Şamanın Ruhu, Dinin Kökenleri, İslam Felsefesi Tarihi, Cennet, Aşığın Aynası, Risaleler gibi pek çok eser teizmi konu edinir.

Kaynak: Haberler.com / Gündem