Bursa'nın İlim Hazinesi: İnebey Yazma Eser Kütüphanesi

BÜŞRA NUR ÖZCAN - Bursa'daki "Osmanlı tarihinin ilk medrese kütüphanesi"nde, Biruni'nin "dünyadaki ilk eczacılık kitabı", Binbir Gece Masallarının nadir nüshalarından biri ile Abbasiler döneminde ceylan derisine yazılmış bir Kur'an-ı Kerim murakkası gibi önemli yazma eserler muhafaza ediliyor.

Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığına bağlı İnebey Yazma Eser Kütüphanesinin müdürü Osman Nuri Solak, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Yıldırım Bayezid döneminde inşa edilen İnebey Medresesi'nin, Osmanlı Devleti'nin sona ermesinin ardından şahıslara satıldığını, 1962'ye kadar konserve fabrikası olarak kullanıldığını söyledi.

Bursa'daki dergah, tekke ve medreselerde bulunan kitapların önce Orhan Camisi'nde toplandığını daha sonra ise bunların camiden çıkarılmasının gündeme geldiğini belirten Solak, "Dolayısıyla kütüphane için bir yer arayışına giriliyor ve o tarihte Bursa Eski Eserleri Sevenler Derneği kurucusu Kazım Baykal, İnebey Medresesi'nin satın alınmasını ve kütüphane olarak kullanılmasını öneriyor. Böylelikle medrese satın alınıyor ve gerekli tadilat yapıldıktan sonra kütüphane olarak hizmet vermeye başlıyor" dedi.

Solak, "Osmanlı tarihinin ilk medrese kütüphanesi" sayılan  İnebey Yazma Eser Kütüphanesi'nde toplanan kitapların 10 koleksiyonda derlenip hizmete sunulduğunu dile getirdi.

Kütüphanedeki eserlerin sayısına ilişkin bilgi veren Solak, "Kütüphanemizde 8 bin 687 cilt el yazması eser var. Bu eserler yaklaşık 14 bin risaleyi içeriyor. Ayrıca basma eserlerimiz de 19 bin 165 cilt. Bunlar da Arapça, Farsça, Osmanlıca eserler" ifadesini kullandı.

Kütüphaneye bağış yoluyla kitap getirilmeye devam edildiğini söyleyen Solak, çok fazla olmamakla birlikte maddi değer beklemeksizin bağış yapmak isteyenlerin, kitaplarının araştırmacıların hizmetine sunulması amacıyla kendilerine teslim ettiğini anlattı.

Kufi hatla yazılmış Kur'an murakkası

Binada yaklaşık bin yıllık kitaplar bulunduğunu aktaran Solak, şöyle devam etti:

"Çoğunlukla İslam ilimleri olmak üzere tarih, edebiyat, felsefe, tıp, astronomi konularında kitaplar mevcut. Kitapların tamamı, Arapça, Osmanlıca, Farsça el yazması ve Osmanlı döneminde matbaada basılmış. Bunlar arasında çok önemli ilk matbaamız Müteferrika'da basılmış kitaplar da var. Ortadoğu'da, Mısır'da, Kahire'de, Avrupa'da basılan eserler de mevcut. Kütüphanemizde meşhur İsmail Hakkı Bursevi'nin müellif hattı eserleri de var. Abbasiler döneminden kalma, benzerleri Amerika'da bulunan, Abbasiler döneminde ceylan derisi üzerine kufi hatla yazılmış tek yaprak bir Kur'an-ı Kerim murakkası da mevcut. Bu murakkanın altında bizim sonradan yazıldığına kanaat getirdiğimiz nesih hatla Hazreti Ali'ye atfedilen bir ketebe (yazıcı) kaydı bulunmakta. Ayrıca Abbasiler devri müfessirlerinden Fahreddin Razi'nin Mefatihu'l-Gayb adlı eserinin çok önemli nüshalarından 3 ciltlik takımı da kütüphanemizde. Bu eser, İslam alimleri tarafından hala muteber bir kaynak olarak kullanılan bir dirayet tefsiridir."

Dünyadaki ilk eczacılık kitabı

Solak, 1078-1079 tarihli Said bin Hürmüz'e ait Risale-i fi Tevhid eserinin, kütüphanedeki en eski kitap olduğuna dikkati çekti.

Kütüphanede, Basireddin Mufazzal bin Ömer el-Münferi tarafından hicri 663 yılında Arapçaya aktarılan, geometrideki "Öklid kuralları"nı içeren Kitabu'l Islah bi Kitabu'l Öklides adlı kitabın da yer aldığını anlatan Solak, şunları kaydetti:

"İslam dünyasında astronomi, matematik ve tıp alanlarında kıymetli eserler vermiş Ebu Reyhan el-Biruni'nin dünyadaki ilk eczacılık kitabı olarak bilinen Kitabü's-Saydala fi't-Tıb adlı eseri de kütüphanemizdedir. Bu eser, sadece eczacılık konusunda değil aynı zamanda dil açısından da kıymetli bir eserdir. Eser, özellikle bitkisel ilaçlar üzerine yoğunlaşmakla beraber madeni ve hayvansal kökenli ilaçlar hakkında da bilgiler içermektedir. Bunların yanında Arap edebiyatının en güzel eserlerinden Binbir Gece Masallarının nadir nüshalarından biri de yine kütüphanemizde bulunuyor." - Bursa

Türkiye Kültür Sanat Haberler