Mardin: Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu'nun En İlginç Bildirisi

Mardin'de 3 gündür devam eden ve Mardin tarihinin bütün yönleriyle anlatıldığı uluslararası sempozyumun en ilginç bildirisi, "Mardin'in Midyat İlçesi'nde bir İngiliz ajanının anıları" oldu.

Araplar'ı Osmanlı'ya karşı kışkırtan İngiliz Ajanı bayan Gertrude Bell'in Mardin ve bölgedeki istihbarat çalışmalarının anlatıldığı bildiri, 19 Mayıs Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Abdurrahman Aksoy tarafından sunuldu. Kendisi de Midyatlı olan Doç. Dr. Aksoy, Midyat ile ilgili hazırladığı web sitesi için girdiği araştırma sonucu karşılaştığı ve 7 yıldan beri araştırmalarını üzerinde yoğunlaştırdığı Ajan Gertrude Bell hakkında geniş bilgiler verdi. Sempozyumda katılımcıların en çok ilgi gösterdiği bildiride Ajan Gertrude Bell'in ünlü İngiliz ajanı Lawrance'in akıl hocalığını yaptığı, İngiliz ajanlar tarafından Arap dünyasında yaptığı bütün raporların Gertrude Bell'in onayından sonra İngiltere'ye gittiği ve bölgede Araplar'ı Osmanlılar'a karşı kışkırtan bir numaralı İngiliz ajanı olduğu öne sürüldü. Bayan ajanın hayatı hakkında bilgi veren Doç. Dr. Aksoy, "Gertrude Bell, 1868-1926 yılları arasında yaşamış olan İngiliz arkeolog, yazar, şair, seyyah, dağcı ve de hepsinden önemlisi İngiliz İstihbarat Örgütü görevlisi olarak birçok önemli rol üstlenmiş olan bir bayan. 14 Haziran 1868 tarihinde Durham County'de (İngiltere) dünyaya geldi. Ailesi sanayici bir aileydi. Eğitiminin ilk bölümünü evde aldıktan sonra Londra'daki okullarda eğitimini tamamladı. Bir bayan için alışılmışın dışında bir şeyi yaptı. O yıllarda günümüzün çağdaş Avrupa'sında bayanlar üniversiteye kabul edilmiyordu. Oxford Üniversitesi'nde tarih eğitimi alan ilk bayan olmayı başardı. 20 yaşındayken, üniversitedeki eğitimini 4 yılda bitirmesi gerekirken üstün zekasıyla 2 yılda birincilikle bitirdi. 1897-1904 yılları arasında, yoğun bir şekilde Avrupa ve dünyanın farklı ülkelerine seyahatler yaptı. 1899-1904 yılları arasında İsviçre Alpleri'nin buzlu zirvesine tırmanarak dağcılık ününe kavuştu. 1899-1914 yılları arasında Ortadoğu'ya (Türkiye, Mısır, Suriye, Irak, Filistin, İran gibi ülkelere) birçok arkeolojik geziler düzenledi. Bunlara ilaveten Arapça ve Farsça konuşmayı öğrendi ve seyahatlerine ilişkin kitaplar yazdı" dedi.

Ajanın Osmanlı'ya karşı kin beslemesinin sebebini, sevgilisi olan binbaşı Doghty Willie'nin Çanakkale Savaşı'nda öldürülmesinden kaynaklandığını ileri süren Doç. Dr. Aksoy, Gertrude Bell'in I. Dünya Savaşı sırasında İngiliz İstihbarat Teşkilatı'nın Arap Bürosu'nun merkezi olan Kahire şubesine atandığını, bu şubede Araplar'ın Osmanlı İmparatorluğu'na baş kaldırması ve isyan etmesinde önemli bilgileri İngiltere'ye yolladığı, ayrıca I. Dünya Savaşı boyunca İngiliz hükümetine, Ortadoğu'yu karış karış gezdiğinden dolayı bölgedeki sosyolojik yapı, su kaynakları ve demiryolu güzergahları hakkında sürekli bilgi verdiğini öne sürdü.

"ERMENİLER'İN AMACI TAM BAĞIMSIZLIKTI, İLK KANI ONLAR AKITTI"

Ajan Gertrude Bell'in Bağdat ve Basra'da, Mezopotamya Seferberlik Güçleri'ne katılarak Osmanlı İmparatorluğu'na karşı mücadele verdiğini ifade eden Doç. Dr. Aksoy, "Gertrude Bell, 1920 yılında İngiliz Yüksek Komisyonu'nun Ortadoğu Sekreterliği'ne atandı. İngiliz Başbakanı Winston Churchil'in 1921 yılında Irak sınırlarının çizilmesi ve yönetici seçiminin yapılması için çağırdığı 40 kişilik komisyonda tek bayan Gertrude Bell'di. Osmanlı'nın bir parçası olan Irak'ta Haşimi Krallığı'nın kurulmasında ve Kral I. Faysal'ın 1921'de Irak Kralı olmasında büyük roller üstlendi. Üstlendiği rollerin büyüklüğünden dolayı 'Irak'ın Taçsız Kraliçesi' olarak anılmaktaydı" şeklinde konuştu.

1923-1926 yılları arasında Bağdat Arkeoloji Müzesi'ni kurarak, Irak Eski Eserler Başkanlığı yapan Gertrude Bell'in tüm parasını Irakta İngiliz Arkeoloji Enstitüsü'nün kurulması için bağışladığını kaydeden Aksoy, ölümünden 1 yıl sonra, 1927 yılında mektuplarının (Letters of Gertrude Bell) 2 cilt halinde yayınlandığını söyledi.

Bayan ajanın arşivinde bin 600 tane çok detaylı mektup, 16 adet günlük defteri ve 1900-1918 yıllarında çekilmiş 7 binin üzerinde fotoğraf bulunduğunu hatırlatan Aksoy, "Gertrude Bell, Midyat ve çevresine ilk gezisini 20-30 Mayıs 1909 tarihleri arasında, ikinci gezisini ise 15-22 Nisan 1911 tarihlerinde gerçekleştirmiştir. Yöredeki tarihi eserlerin fotoğraflarını çok detaylı bir şekilde çekmiş, ayrıca bölgedeki yaşam şekli ve kendi hatıralarını yazdığı mektup ve günlüğünden oluşan yazıları bulunmaktadır. Midyat'a ilk geldiğinde anılarında ifade ettiği gibi içinde önemli eşyalarının bulunduğu çantasının kaybolduğunu ifade ediyor. Burada Süryani, Ermeni ve Yezidiler ile birebir görüşmesi oluyor" diye konuştu.

Bildiride ayrıca, Irak'ın bugünkü sınırlarını çizerek Musul ve Kerkük'ün Osmanlı'dan ayrılmasını sağlayan Ajan Gertrude Bell'e Ermeni birinin rehberlik yaptığı ve günlüğünde Ermeni katliamıyla ilgili olarak "Ermeniler'in amacı tam bağımsızlıktı, ilk kanı onlar akıttı ve isyan ettiler. Türkler'e karşı katliam yaptılar" ifadesinin yer aldığı anlatıldı.

Bildiriye Mardin'de yaşayan Süryani Cemaati Ruhanisi Başpapaz Gabriyel Akyüz ve Süryani vatandaşların ilgi göstermesi dikkat çekti.

Haberler