Türk Mitolojisi

Türk Mitolojisi

Söz, öykü ya da efsane anlamına gelen mitler (mythos) çoğu zaman kutsal, bir olan öyküyü anlatır ve en eski zamanda yani belki başlangıçta bugünün doğa üstünü, kimilerince kozmos, kimlerince bütünden ayrılan parça niteliğinde, ötelerin yaşama nasıl geçiş yaptığını aktarır.

"Uyanan bilincin" (insan) evreni tanıması, ikinci olarak insanın evreni tanımak için bütüncül bir imge geliştirmesi, üçüncü olarak bir düzeni savunması ve son olarak ise bireyin kendisiyle (mikrokozmos), kültürüyle (mekrokozmoz), evrenle (makrokozmos) uyum içerisinde olmasını belirten, mitlerdir. Campbell (2016: 14,16)

Türk mitolojisi, Türk kültür tarihi açısından olduğu kadar evrensel sanat tarihi adına da büyük önem taşımaktadır.

Araştırmacıların bazıları, Türk mitolojisinin sanat tarihinde kimi zaman karşılık bulamayacağını iddia etmiştir ancak bana göre bu durum Türk sanat eserlerinin mitolojik öğelerle harmanlanarak işlenememiş olmasından kaynaklanmaktadır. Sayısız medeniyete beşiklik etmiş Anadolu kültürel insan mirasının izlerini sanat eserlerinden önce tüm zaman ve boyutlardan bizlere seslenen semboller aracılığıyla izleriz.

Gün geçtikçe mitlerin, sonsuz ve sınırsız olan kaynakla ilişkisi netlik kazanarak Türk mitolojisine dair çalışmalar hızlanmaktadır. Önceki zaman parametrelerine göre toplumumuz " milli kimlik" ve mitler, mitolojik aktarımların köprü niteliğinde birbirine bağlı, dinamik ve yaşayan kültürel köprüler olduğunun bilincindedir.

Türk mitolojisine dair aktarımların mevcut olduğu, akademik çalışmaların sayısının her geçen yıl artması, senaryo ve filmlere konu oluşu, proje başlıkları söylediklerime teyit niteliğindedir. Türk Halk Bilimi uzmanları, Arkeologlar, Antropologlar, Etnograflar, Din Tarihçileri hatta Felsefeciler Türk Mitolojisi alanına katkılarını arttırmaktadırlar.

Türk sanatında olduğu gibi Orta ve İç Asya antik devirler itibariyle bozkır kültüründe, yeniden yeniye biçimlenen mitolojik aktarımlar isim ve biçim değiştirerek manalarını mevcut kılmıştır. Dünya mitolojileri bağlamında, mitleri sanat eserlerinden ayırmak mümkün değildir. Türk sanat eserlerinde ise bu durum özellikle önceki anlayış ve dönemlerde tam tersidir.

Farkındalık alanında ve bütün haline gelerek, açığa çıkan mitlerin insanlık değerleri ile kuvvetli ve erdemli ilişkisi son dönemlerde plastik, resim, fotoğraf alanında yansıma alanı bulmaktadır. Mitlerin yeryüzünde var olmalarının en büyük zemini "dinler" iken özellikle çok erken dönemlerde ritüel, ayin ve törenlere dair çeşitli uygulama alanlarına münhasır kılınmıştır.

Günümüzde ise hızla gelişen yeni bilinç aktarımları sayesinde , Türk mitolojisine dair önceleri önemsenmeyen belki bilinmeyen hatta kimi coğrafyalarda cesaret edilerek yaşama katılma olanağı bulamayan mitlerin evrene, var oluşa ve insana dair ayna alanları kabul görmektedir.

Kaynakça

Beydili, Celal (2005), Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, (Çev. Eren Ercan), 1. Baskı, Yurt, Ankara.

Campbell, Joseph (2003), Yaratıcı Mitoloji Tanrının Maskesi, (Çev. Kudret Emiroğlu), 2. Baskı, İmge, Ankara.

Eliade, Mircea (2017), Ebedi Dönüş Miti, (Çev. Ayşe Meral), 1. Baskı, Dergâh, İstanbul.