Anadolu Lidya uygarlık sanatı

LİDYA SANAT İZLERİ

ANADOLU LİDYA UYGARLIĞI ANTİK SANAT İZLERİ

MADENİ TASVİRLER
"Gülümseyince altın dişleri görünüyordu…"

Maden açısından verimliliği ile Karun Hazineleri olarak bilinen ve çoğunluğu Uşak Müzesinde olan sanat eserleri özellikle kap, takı, mühür, duvar freskleri dönemin anlayışını yansıtmaktadır.

Lidya uygarlığı, tarihte zenginlik ve kaliteli yaşam alternatiflerinin zirve yaptığı antik kentler arasındadır. Tarihte, denizcilerin mutlaka altın diş taktırdığını biliyor muydunuz?

Altın, para ve değerli madeni eşyalar denince akıllara gelen İyon ve Lidya uygarlığı ve altın diş bağlantısı, günümüzde pek tercih edilmese de günümüze ulaşan köklü kültürel aktarımlar arasındadır.

Eski inanışlara göre insanoğlu, eşyaları ve kıyafetleri hatta değerli sayılan mücevherleri ile diğer dünyada yaşamlarını sürdürebilmektedir. Bu nedenle tarihte eski insanlar dişlerini altından yaptırarak öteki dünya için hazırlık yapmış sayılıyorlardı.

Antik dönem insanları,dişlerine kıymetli taşlar yerleştirerek çürüğün sebebi olan diş kurtlarından korunmuşlardır. İlkel insanlar, hastalıklara doğaüstü güçlerin sebep olduğunu ve etkilerinin uzaklaştırılması için rahiplerin dua ve efsunlarına inanmıştır. Tarihi çok eskilere dayanan bu var oluş biçimi,"Legand of Worm" yani solucan efsanesi olarak adlandırılmıştır.

Yunan medeniyetleri ile bilimsel tıpta "Diş Kurtları Teorisinden" bahsedilmektedir. Dişe yerleşen kurtların neden olduğu sorunlardan kimi zaman altın diş ile çözüme kavuşacağı görüşü hakimdir.

Yaptığım araştırmalara göre, Anadolu' da yaşayan antik dönem insanı, günahını rahipler aracılığıyla itiraf etmez ise gökkuşağı göreceğine dair batıl bir anlayış mevcut idi.

Sanat tarihinden esinlenen tasvir ve eserlerden anlaşıldığı üzere kimi antik dönem insanı"diş çürüğünden gökkuşağını sorumlu tutmakta ve itiraf için kiliseye" koşmakta idi. Günümüzde ise gökkuşağı ve diş arasında var olan bu anlayışa rastlanmamaktadır.

Anadolu'da yüzyıllardır devam eden hac ve kefen parası biriktirme geleneği günümüzde yerini "yastık altı" terimleri de muhafaza etmek maksatlı altın diş ile yakından ilişkilidir. Bu madenin, kolay işlenebilir olmasının yanı sıra dayanıklı olması nedeniyle, "Altın Diş" kültürel ve sanatsal aktarımlarda daima yerini korumuştur. Altın maddesinin dayanıklı oluşunun metafor yansımasını somut dünya da "altın kaplamanın daha az yıpranması ve uzun süre dayanabilmesi" biçiminde seyretmek mümkündür.

Lidya uygarlığına dair, Anadolu Tümülüslerinde cenaze işleyişinden anlaşıldığı üzere dönemin giysileri, saç model ve törenleri hakkında bizlere bilgi veren duvar resim sanatlarında da maden, kuyum ve diş metaforları bütünleşik aktarım sağlamıştır.

Lidya dönemine dair farklı sanat alanlarında çokça eserler günümüze ulaşmamış olsa da tümülüsler ve içindeki mezar odalarına dair günümüze ulaşan eserler mevcuttur. Örneğin, Alyattes, Gygeis ve Ardys'e Tümülüsleri esasen Anadolu'nun heybetli gömü tepe örnekleri arasında yer alır.

Sanatsal mimarileri yansıtan tümülüsler ve mezar odalarının duvarları günümüz insanına tarafından bilinmektedir. Arkeolojik kazılar sonucunda günümüze fazla tarihi eser ulaşmamasının nedeni ise Lidya mezar odalarının, tüm Anadolu uygarlık¬larından farklı olarak ölmüş kimselerin, eşyaları mezar odasına gömüldükten sonra tümülüslerin üzerine ölen kişinin önemi ölçüsünde toprakla sınırlandırılmış olmasıdır.

Tapınma amaçlı heykelcikler, rozetler ve takıların yansıttığı fildişi sanatı ve dokumacılık ürünleri Lidya sanatı çoğunlukla tümülüs ve cenaze törenleri ile ilişkilendirilerek günümüze ulaştığı bilinen eserleridir. Lidyalıların çanak çömleklerinin kap biçimleri ve bezemeleri, çizgisel ögelerle süslenmiş seramikleri zor teknikler gerektirmeyen, günümüz insanı tarafından hemen anlaşılabilir motiflerdir.

LİDYAANTİK İZLERİ (M.Ö. 687 - M.Ö. 546)

LİDYA UYGARLIK NİTELİKLERİ

1. İlk Çağ'da bugünkü dönemin en büyük ve zengin kentlerinden olan Salihli Manisa, sınırlı alanda yaşamaktaydılar.

2. Lidyalılar, Frigya medeniyeti ardından Kral Giges zamanında bağımsız bir devlet kurmuşlardır.

3. Ücretli askerler Lidya'ya vatan sevgisinden mahrum olarak görevlerine devam ediyor olsalar da tarihte bilinen ücretli askerler bu uygarlıkla anılmaktadır.

4. Kral Giges ile güçlü bir devlet haline geldiler.

5. Doğu kültüründen çok batı kültürünün etkisinde kalmışlardır.

6. Başkentleri Sard'dan, Elam'da Sus Şehrine uzanmaktadır.

7. Bilinen, en eski ticaret yolu "Kral yolu"nu yaptılar.

8. Değiş-tokuş yöntemine dayanan ticareti ortadan kaldırarak, tarihte ilk kez para kavramı gündeme gemiştir.

9. Ticaret alanında gelişmiş uygarlıklardandır.