TÜM KATEGORİLER
Osmanlı'da Başlık Parası ve Zorla Evlilik Yasağı
Osmanlı arşivlerinde gün yüzüne çıkartılan Sultan İkinci Mahmud'un başlık parasıyla ilgili fermanı, evlilik çağına gelen gençlerin dünya evine girmesine engel olduğu gerekçesiyle başlık parası ve zorla evlendirmenin yasaklandığını ortaya koydu.
HALİL İBRAHİM BAŞER - Osmanlı arşivlerinde gün yüzüne çıkartılan Sultan İkinci Mahmud'un başlık parasıyla ilgili fermanı, evlilik çağına gelen gençlerin dünya evine girmesine engel olduğu gerekçesiyle başlık parası ve zorla evlendirmenin yasaklandığını ortaya koydu.
Yedikıta Tarih ve Kültür Dergisinde Tarihçi Yazar Hacı Mehmet Özbek tarafından kaleme alınan, "İslam'da başlık parası yoktur" başlıklı makalede, Sultan İkinci Mahmud tarafından 1831'de Sivas'a gönderilen ferman analiz edildi.
Başbakanlık Osmanlı Arşivinde "C. ADL" kodu yer alan söz konusu belgeyle, Osmanlı Devleti'nde başlık parasının kesin olarak yasaklandığı gün yüzüne çıktı. Fermanda, evlilik çağına gelen gençlerin, başlık parası yüzünden evlenemediği ve bunun İslam dinine göre caiz olmadığı belirtiliyor.
Özbek, AA muhabirine yaptığı açıklamada, söz konusu fermanın, Osmanlı Devleti'nin evlilik ve kadınlar konusundaki hassasiyetini ortaya koyduğunu söyledi.
Şikayetlerin artması üzerine Sultan İkinci Mahmud'un duruma kayıtsız kalmadığını aktaran Özbek, "Sultan döneminde Sivas sancağının bazı köylerinde evlenmek isteyen kişilerden yüksek meblağlarda başlık parası adı altında paralar isteniyormuş. Bunun adet haline getirildiği ve birçok kişinin bu yüzden evlenemediği aktarılıyor. Bizzat Sultan İkinci Mahmud tarafından verilen ferman, bu paranın derhal kaldırılması gerektiğini bildirmiş. 28 Ekim 1831 tarihinde Sivas Kadısı Müftüzade Es-Seyyid Abdullah, herkesin huzurunda fermanı okumuş ve orada bulunanlara yasağa uymaları için yemin ettirmiş." diye konuştu.
"Kızların zorla evlendirilmesi de yasaklanmış"
Özbek, Osmanlı Devleti zamanında gelinlik çağına gelmiş kızların zorla evlendirilmesinin de kanunen yasak olduğunu dile getirerek, "Olması durumunda da devlet müdahale ediyormuş. Herhangi bir mazeret sebebiyle evlenmek istemeyen kızlar, dengi olmayan birisiyle İslam hükümlerine aykırı olarak zorla evlendirilmelerine izin verilmiyormuş. Böyle hadiselerin Sultan Mahmud'un da rızasına muhalif olduğunun anlatıldığı fermanda yer almış." diye konuştu.
Hacı Mehmet Özbek'e göre söz konusu fermanın içeriğinde şunlar yer alıyor:
"Müslümanlardan evlenmek isteyenlerin denkleri olan kadınlarla mehr-i muaccel ve mehr-i müeccel ile anlaşarak evlenmeleri gerekmektedir. Sivas Sancağı dahilinde bulunan köylerde başlık parası adı altında yüksek meblağlarda para ödenmedikçe nikah akdi yapılmamaktadır. Bunun adet haline getirildiği, bu sebeple birçok kişinin evlenemediğini öğrenilmiştir. İslam dinine ve padişahın rızasına aykırı bu gibi işlerin ortadan kaldırılması her bakımdan önemlidir. Adı geçen köylerdeki kızlar, maddi ve sosyal durumları da dikkate alınarak belirlenecek mehirleri karşılığında evlendirilmelidir. Bundan başka, başlık parası adı altında ayrıca bir para alınmamalıdır. Kız tarafından da yine mehr-i muaccel miktarından fazla çeyiz tedarik etme düşüncesiyle evlilik işi geciktirilmemelidir. Herhangi bir mazeret sebebiyle evlilik istemeyen kızlar, dengi olmayan birisiyle İslam hükümlerine aykırı olarak zorla evlendirilmemelidir. Böyle hadiselerin padişahın da rızasına muhalif olduğunun anlatıldığı bu ferman, Sivas'ta ilgili kişilerin huzurunda okunmuştur. Fermanı dinleyenler, 'işittik ve itaat ettik' diyerek kayıt altına alınmıştır. Bu hususta emir ve ferman padişah hazretlerinindir."
