Küçük ünlü uyumu konu anlatımı ve örnekler! Küçük ünlü uyumu nedir, örnek kelimeler nelerdir? Küçük ünlü uyumu kuralı

Küçük ünlü uyumu konu anlatımı ve örnekleri merak ediliyor. Türkçe sınavlarında karşımıza çıkabilecek olan küçük ünlü uyumu Şimdi sizlere küçük ünlü uyumu nedir, küçük ünlü uyumu ile arasındaki farklar nelerdir, ne anlama geliyor? Tüm detaylar haberimizde.

KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU NEDİR?

Bir kelimede düz ünlüden sonra düz (a, e, ı, i), yuvarlak ünlüden sonra yuvarlak dar (u, ü) veya düz geniş (a, e) ünlüler bulunur. Bu uyuma küçük ünlü uyumu denir. Buna uygun kelimeler küçük ünlü uyumuna uyuyor demektir. Küçük ünlü uyumu, büyük ünlü uyuma göre biraz daha karışıktır diyebiliriz. Bu bakımdan küçük ünlü uyumunu test sorularında büyük ünlü uyumuna kıyasla fazla görmeyiz. Lakin yinede çıkabilir ve çalışmak gerekmektedir. Şimdi küçük ünlü uyumuna uyan kelimelere ve aranmayan kurallara göz atalım.

KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMUNA UYAN ÖRNEK KELİMELER

Anlaşmalı, bilek, çilek, ısırmak, ılıklaşmak, kayıkçı, seslenmek, yeşil; boyunduruk, börekçi, çocuk, güreşmek, ocakçı, odun, özlemek, sürmek, vurmak, yoklamak, yorgunluk, yumurta, yüreksiz vb. kelimeler küçük ünlü uyumuna uymaktadır.

Yani kısacası;

- "a, e, ı, i" seslilerinden sonra tekrar "a, e, ı, i" gelmeli.

- "o, ö, u, ü" sesli harflerinden sonra "a, e, u, ü" seslileri gelmeli.

Bu koşullar sağlandığında o kelime küçük ünlü uyumuna uyuyor demektir.

KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMUNA UYMAYAN ÖRNEK KELİMELER

Avuç, avurt, çamur, kabuk, kavuk, kavun, kavurmak, kavuşmak, savurmak, yağmur vb. kelimeler ise küçük ünlü uyumuna uymayan kelimelerdir.

NOT = Ek olarak büyük ünlü uyumuna uyan bir kelime aynı zamanda küçük ünlü uyumuna da uyabilir. Mesela "bilek" kelimesini ele alalım. Sesli harfleri gördüğünüz gibi ince harflerdir. Yani büyük ünlü uyumuna uymaktadır. Aynı zamanda "a, e, ı, i" seslilerinden sonra tekrar "a, e, ı, i" geldiği için bu kelime küçük ünlü uyumuna da uyuyor.

KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU İLE İLGİLİ BAZI BİLGİLER

1-) Küçük ünlü uyumu, alıntı kelimelerde aranmaz: aktör, alkol, bandrol, daktilo, kabul, doktor, muzır, mühim, mümin, müzik, profesör, radyo, vakur vb.

2-) Küçük ünlü uyumuna aykırı bazı kelimelere getirilen ekler, kelimenin son ünlüsüne uyar: kavun-u, konsolos-luk, muzır-lık, müzik-çi, yağmur-luk vb.

3-) Bazı alıntı kelimelerde ekler bu uyuma girmez: alkol-lü, kabul-ü, bandrol-lü, saat-lik vb.

4-) -ki aitlik eki yalnızca birkaç örnekte küçük ünlü uyumuna uyar: bugünkü, dünkü, öbürkü vb.

5-) Büyük ve küçük ünlü uyumuyla ilgili yukarıdaki kurallar aşağıdaki çizelgede de gösterilmiş ve örneklendirilmiştir:

BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU VE KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU BİRLİKTE İNCELENMESİ

Dilimizde büyük ve küçük ünlü uyumu kontrolü yapmak için aşağıdaki gibi sesli harfleri incelememiz gerekmektedir.

Büyük ünlü uyumu: a, ı, o, u > a, ı, o, u ve e, i, ö, ü > e, i, ö, ü

Küçük ünlü uyumu: a, e, ı, i > a, e, ı, i ve o, ö, u, ü > a, e, u, ü

Yani büyük ünlü uyumunda "a, ı, o, u > a, ı, o, u ve e, i, ö, ü > e, i, ö, ü" kural bu şekilde olacak. "a, ı, o, u > a, ı, o, u" bu ifade a,ı,o,u 'dan sonra tekrar a,ı,o,u gelmesini gösteriyor. Veya e,i,ö,ü 'den sonra tekrar e,i,ö,ü gelecek.

Küçük ünlü uyumunda da aynı şekilde kontrol sağlanır.