Mobbing nedir ve işyerinde mobbinge uğrayan kadınların hakları nelerdir?

Son yıllarda sıkça duyduğumuz ve farkında olmasak da hayatımızın içinde yer alan bir kavram olan mobbing Latince kökenlidir ve psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz, rahatsız etme veya sıkıntı vermek anlamlarına gelmektedir. Bir grup insanın, bir kimseye veya başka bir gruba sosyal kabadayılık yapması şeklinde de ifade edilebilmektedir.

Diğer bir deyişle mobbing; iş yerlerinde, okullarda vb. topluluklar içinde belirli bir kişiyi hedef almak suretiyle çalışmalarını sistemli bir biçimde engelleyip huzursuz olmasına yol açarak yıldırma, dışlama, gözden düşürme şeklinde tanımlanmaktadır.

İş yaşamında mobbing ise iş yerinde sistematik olarak, mağduru bezdirme kastıyla, süregelen biçimde, mağdura yönelik duygusal taciz ve/veya fiziksel şiddet tehdidi ile ortaya çıkan, mağdurun kişiliğinde, mesleki durumunda ve sağlığında zarar ortaya çıkaran davranışlardır.

Özel olarak belirtmek gerekir ki, mobbing sistematik ve süregelen bir biçimde gerçekleşmelidir, sadece anlık stres sonucu ortaya çıkan kişiye yönelik yapılan hakaretler veya dışlamalar yine ölçülü eleştiriler mobbing kapsamında değerlendirilmemektedir.

Mobbing, mağduru bezdirme kastıyla yapılmalıdır. Diğer bir ifadeyle, mağduru bezdirme kastı olmadan yapılan eylemler mobbing kapsamında nitelendirilmemektedir, mobbingde amaç mağduru bezdirerek, psikolojisinin bozulmasını, fiziksel problemler yaşamasını ve çoğu kere de işinden istifa etmesini sağlamaktır. Mobbing mağdura yönelik duygusal taciz ve/veya fiziksel şiddet tehdidi ile ortaya çıkmalıdır.

İş yerinde mobbingden söz edebilmek için mobbingin iş yerinde gerçekleşmesi gerekmektedir, zira iş görme edimi iş yerinde yerine getirilmektedir.Ancak unutulmamalıdır ki, iş yeri sadece fabrika ve ofis gibi ortamlar olmayıp işçinin iştigal ettiği işe göre değerlendirilmektedir.

Mobbingin mevzuattaki karşılığına bakıldığında kişilik haklarının korunması kapsamında, Medeni Kanunda düzenlemeler mevcut olmakla beraber İş Kanunda doğrudan bir düzenleme mevcut değildir ancak ilgili maddeler vardır.

Mobbingin yasal dayanağı olan Borçlar Kanunu madde 417'de," İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür." şeklinde düzenleme yapılmıştır.

Lakin mobbinge uğrayan kişinin bu hususu ispat etmesi hiç de kolay değildir. Bu anlamda öncelikle psikolojik tacize delil olacak nitelikte varsa e-mail, mesaj, whatsap, facebook ve benzeri sosyal medya uygulamalarından gönderilen mesajlar muhakkak saklanmalıdır. Bunların yanı sıra kişinin maruz kaldığı psikolojik baskı nedeniyle varsa gördüğü tıbbi tedavi ve bu tedaviye ilişkin doktor raporları da dava süresince mahkeme tarafından dikkate alınacak en mühim delillerdendir. Mobbingin ispatı noktasında bir diğer önemli husus ise tanık beyanlarıdır. Uygulamada sıkça rastlandığı üzere, psikolojik tacize delil ve dayanak olarak yazılı delilden ziyade aynı iş yerinde çalışan, bulunan çalışma arkadaşlarının mobbing iddialarını doğrular nitelikteki beyanları gösterilmektedir.

Özetle, mağdur;psikolojisinin bozulduğuna dair sağlık raporu alabilir, tanık beyanlarından yararlanabilir, amirine yazılı başvuruda bulunabilir, çalıştığı kuruma ihtarname keşide edebilir. Özel olarak belirtmek gerekir ki, mobbingin ispatı için emareler de yeterli görülmektedir.

Yargıtayca kabul edilmiş mobbing türlerine örnek olarak; davacı işçi hakkında asılsız dedikoduların çıkarılması, ihtiyacın gerekçesi gösterilmeksizin çalışanın sık sık görev yaptığı şehrin değiştirilmesi, çalışanın sürekli olarak farklı muameleye maruz bırakılması, sık sık azarlanması, psikolojik baskı altına alınması, sürekli surette kırıcı ve nezakete aykırı üslup kullanılması, çalışan ile aynı pozisyondaki çalışanlara işyerindeki şifrelerin ve anahtarın verilmesi ve haklı sebep olmaksızın çalışana verilmemesi, gereksiz yere çalışana performans düşüklüğü sebebiyle daha az prim ödenmesi, daha az zam yapılmasıgösterilebilir.

İspat edilebilmesi halinde mobbinge uğrayan işçi iş sözleşmesini İş Kanunu kapsamında haklı nedenle feshedebilmektedir. Bu durumda şartları varsa kıdem tazminatına hak kazanır. Ayrıca mobbing sebebiyle davacı işçinin kişilik hakları ihlal edildiği için kişilik hakları ihlal edilen işçi kişilik haklarının ihlali sebebiyle maddi ve manevi tazminat talep etme hakkına da sahiptir.

Aynı şekilde mobbing uğrayan işçi eylemi yapan kişiyi savcılığa da şikayet edebilir. Şöyle ki, mobbing eylemi somut olayın özelliklerine göre TCK kapsamında cinsel taciz suçunu oluşturabileceği gibi kişinin huzur ve sükunu bozma, hakaret, tehdit ve iftira suçlarından birini ya da birkaçını oluşturabilmektedir.