Kamuda Açık Kaynak Kodlu Yazılım Kullanımı Genelgesi ve Diyanet İşleri Başkanlığı'nın Öncülüğü

Ülkemizde dışa bağımlılığı azaltmak ve bilişim sektöründe bağımsız olmak için açık kaynak kodlu yazılım ve özgür yazılımın önemi vurgulandı. Resmî Gazete 'de yayımlanan genelgeye göre, kamu kurumlarında kullanılan lisanslı yazılımların açık kaynak kodlu yazılımlarla (AKKY) değiştirilmesi için geçiş süreci başlatılacak. AKKY Geçiş Analiz Rehberi referans alınarak dokuz ay içerisinde hazırlanacak rapor ile hangi yazılımların geçişe uygun olduğu belirlenecek.Yayımlanan genelgeyle kamuda açık kaynak kodlu yazılım kullanımı yaygınlaştırılarak bilişim harcamalarından tasarruf edilmesi, üretici bağımlılığının azaltılması ve siber güvenliğin güçlendirilmesi amaçlanıyor.Son yıllarda tüm Dünya'da olduğu gibi ülkemizde de açık kaynak kodlu yazılımlara çok ciddi bir yönelim olduğunu 2018 yılında gören Diyanet İşleri Başkanlığı yaklaşık 4 yıl öncesinde bu göçü zaten tamamladı.Diyanet İşleri Başkanlığı bilimsel ve teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek, daha kapsamlı hizmetler sunma noktasında bu imkanlardan nasıl istifade edebileceğini yalnızca Türkiye kamuoyuna değil dünya kamuoyuna da göstermiş oldu.Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanlığı'ndan gelen OECD Dijital Devlet İncelemesi Türkiye Raporu konulu resmi yazının ekinde yer alan raporun İşletim sistemleri (Pardus) başlığı altında yer alan detayda aşağıdaki ifadeler kullanılmıştır.Ülkemizin Dijital Devlet olması ve kalkınmasında uluslararası tedarikçilere bağımlı olmayan çözümler üretebilmenin artık bir ihtiyaç olduğu, bunun da en temel ve teknik çözümünün bilgisayarları ve sunucuları çalıştırmak için kullanılan İŞLETİM SİSTEMİ olduğu vurgulanmıştır. Bu durumun tüm dünyada tescil edilen bir alan olduğu çoğu sunucularda AÇIK KAYNAK İŞLETİM SİSTEMLERİ tercih edilmesine rağmen tüketici tarafında bazı Global firmaların (Microsoft ve Apple) pazarda hakimiyet kurdukları, fiyatlandırmanın ve destek olmanın da Türkiye'ye özel olması yerine küresel pazarın kurallarına göre belirlendiği rapor edilmiştir. Türkiye için açık kaynak yazılıma verilen önemin motive edici faktörlerinden birisinin de bağımlı olmayan çözümler üretmek olduğu hususunun altı çizilmiştir.Bugünkü değeri karşılaştırmak açısından sadece 30.000 eposta kullanıcısı için yabancı menşeli ticari uygulamaya ödenecek lisans parası ortalama 40 milyon civarında iken açık kaynak uygulamada bu maliyet sıfır TL olmaktadır.2021 yılı Sayıştay denetim raporunda aşağıdaki ifadelere yer verilmiştir:"Başkanlığın hizmetleri kapsamında sunulmakta olan bilgi teknolojileri faaliyetlerine ilişkin gerek bilişim güvenliğinin artırılması gerekse yurt dışına transfer edilen lisans maliyetlerinin asgariye indirilmesi adına Diyanet İşleri Başkanlığınca 2019 yılı itibarıyla "Açık Kaynak Kodlu Sistemlere Göç¸" projesi başlatılmıştır.Exchange (e-posta), TFS (yazılım versiyon takibi), Active Directory (aktif dizin yönetimi) ve bunlar gibi yüksek lisans maliyetleri gerektiren birçok uygulamanın kullanımına son verilmiş, bunların yerine açık kaynak kod mimari tabanlı uygulamalara başarıyla göç¸ edilmiş ve böylelikle yıllık 11.000.000 TL'nin üzerinde lisans maliyeti ödenmesinin önüne geçilmiştir.Yalnızca ticari e-posta sisteminin açık kaynağa göçü sayesinde aktif 21.136 e-posta hesabı için her yıl ödenmesi gereken 17.000.000 TL'yi aşkın lisans maliyeti sıfıra indirilmiştir.Ayrıca, Kurumun merkez ve taşra teşkilatında kullanılmakta olan 10.468 bilgisayarın PARDUS işletim sistemine göç¸ ettirilmesiyle birlikte işletim sistemi ve office uygulamaları için günümüz maliyetleriyle her yıl ödenmesi gereken 64.000.000 TL'yi askın lisans maliyetinin Devlet Hazinesinde kalması sağlanmıştır.Bu yıl yapılması planlanan açık kaynak veri tabanına (PostgreSql) göç¸ sonucunda da MsSql için ödenen 4.300.000 TL'nin Devlet Hazinesinde kalması sağlanmıştır.6. DENETİM GÖRÜŞÜDiyanet İşleri Başkanlığının 2021 yılına ilişkin yukarıda belirtilen ve kamu idaresi tarafından sunulan geçerli finansal raporlama çerçevesi kapsamındaki mali rapor ve tablolarının tüm önemli yönleriyle doğru ve güvenilir bilgi içerdiği kanaatine varılmıştır."Diyanet İşleri Başkanlığı 2021 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu Sayfa 13Temmuz ayında yayımlanan genelgede esas alınan pek çok şeyin (2023/13. 28 Temmuz 2023) 2019 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından uygulanmaya başladığı görülmektedir. Diyanet İşleri Başkanlığı ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı arasında 2020 yılında imzalanan bir protokol ile İşletim Sistemlerinin yerli ve millî olan PARDUS işletim sistemine göçü karara bağlanmıştı. O günlerde yaklaşık 500 bilgisayara kurulan Pardus İşletim Sisteminin giderek yaygınlaştırılması ve 10.000 bilgisayarda kullanılır hale gelmesi hedeflenmişti.Günümüze gelindiğinde sadece Pardus İşletim Sisteminin 11.600 bilgisayara kurulmasıyla yetinilmemiş, kurumun ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekilde büyük bir güncelleme ile Diyanet Pardus olarak yaygınlaştığı görüldü. İşletim sistemine pek çok özellik ekleyerek daha da gelişmesine katkı sunan Diyanet İşleri Başkanlığı bununla da yetinmeyerek önümüzdeki günlerde Türkiye Yüzyılı vizyonuna yakışır bir biçimde ve tüm kamu kurumlarının ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekilde yeni bir işletim sistemi sürümü geliştirdi. Diyanet2023 ismi ile yaygınlaştırılacak olan Açık Kaynak Kodlu Diyanet2023 işletim sistemi çok daha vizyoner, daha kullanıcı dostu ve çok daha güvenli oldu.Birçok kamu kurumunda kullanılabilecek özellikleri içerisinde barındıran Diyanet2023 işletim sistemi Cumhuriyetimizin 100. yılına ithafen geliştirilmiş, dışa bağımlılığı azaltacak, güvenli ve bilişim sektöründe ses getirecek özelliklere sahip.2019 yılından bu yana sadece açık kaynak kodlu işletim sistemi geliştirmek ve yaygınlaştırmakla kalmayan Diyanet İşleri Başkanlığı, aktif dizin yönetimi, e-posta, monitoring, anket, iki faktörlü doğrulama, uzaktan eğitim yönetim sistemi, kod geliştirme, veri tabanı gibi pek çok alanda da açık kaynak uygulamalara göç etmiş durumda.2023/13 sayılı genelgenin yayınlanmasından yaklaşık 4 önce AKKY göç kararını alıp başarmış olan Diyanet İşleri Başkanlığı pek çok kamu kurumuna bu süreçte rehberlik ve öncülük yapacak noktaya geldi. Diyanet İşleri Başkanlığı yetkililerinden alınan bilgiye göre Diyanet İşleri Başkanlığı taşra teşkilatında yüzlerce teknikerin bu işe gönül verdiği, gece gündüz demeden çalışarak AKKY ları yaygınlaştırdıkları belirtildi. Bu teknikerlerin her il ve ilçede AKKY lara göç etmek isteyen tüm kamu kurumlarına öncülük etmek ve bilgi paylaşımında bulunmak için dört gözle bekleyen vatansever personeller oldukları vurgulandı.acikkaynak.diyanet.gov.tr adresinde tüm bu göç sürecinin ve bilgi paylaşımının detaylarının yer aldığını belirten yetkililer, taşrada gece gündüz demeden çalışıp gayret eden bu ekibimiz sayesinde Diyanet İşleri Başkanlığı olarak yaklaşık 4 yıldır göç ettikleri açık kaynak ve yerli uygulamaları şu şekilde sıraladılar:Zimbra : e-posta yönetimiPHP : programlama (yazılım geliştirme) diliSambaBox : Aktif dizin yönetimiPassBox : İki Faktörlü Kimlik DoğrulamaPostgreSQL : Veri tabanıGit : Versiyon takip sistemiRedmine : Proje yönetimi uygulamasıZabbix : Ağ hizmetleri, sunucular, servisler ve ağ donanımlarını izleme uygulamasıGrafana : Analitik ve etkileşimli görselleştirme web uygulamasıGIMP : Piksel tabanlı görüntü işleme uygulamasıKrita : Grafik düzenleme ve çizim uygulamasıMoodle : Uzaktan eğitim sistemiJitsiMeet : Video konferans ve mesajlaşma uygulamasıNextCloud : Dosya barındırma için hazırlanmış bir istemci-sunucu yazılımı (Bulut sistemi)Proxmox Mail Gateway : Mail güvenlik uygulamasıPython : Yüksek seviyeli, yorumlanan, nesne tabanlı programlama dilidir.Flutter : Mobil uygulama geliştirme çerçevesi