Koronavirüs salgını gıda lojistiğini nasıl etkiledi, tedarik zincirlerinde hangi sorunlar yaşanıyor?

"Mart sonunda stoktaki altı konteyner tuvalet kağıdı bir hafta içinde bitti. Bu miktar, normalde bizim üç aylık stoka denk. Ancak bir hafta içerisinde tüm bunu sıfırladık. Şimdi ise stoklar ve raflar tuvalet kağıdı dolu."İngiltere'de koronavirüs salgınının hızlı bir şekilde yayıldığı dönemlerde süpermarketlerden yüklü şekilde tuvalet kağıdı alanların görüntüleri, bu döneme dair "panik alışverişinin" ve değişen tüketim alışkanlıklarının da sembolü oldu.Bu dönemde tüketicinin talep ve tüketim alışkanlıkları hızlı bir şekilde değişirken, virüsü kontrol altına almak için alınan önlemler de üretim ve tedarik tarafında farklı sıkıntıların doğmasına yol açtı. Türkiye'de üretilen bir malın İngiltere'ye ulaşma süresi normal şartlar altında üç hafta civarında sürüyor. Ancak son dönemlerde bu süre sekiz haftaya kadar çıkmış durumda.Salgının tedarik zincirine etkileri konusunda BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Gama LTD Yönetim Kurulu Başkanı Ali Sancak, İngiltere'de Mart ayı sonunda kısıtlamaların yürürlüğe girmesiyle birlikte "bir panik ortamının" oluştuğunu aktarıyor.Sancak, yaklaşık iki aylık dönemde tüketicinin taleplerinde hızlı değişimler olduğuna dikkat çekerek, tuvalet kağıdının ardından bakliyat, makarna, başta sumak olmak üzere baharat, un, maya ve alkollü içeceklere yönelik talebin arttığını vurguluyor. 'Tuvalet kağıdının psikolojik etkisi olabilir' Ali Sancak, tüketicileri ilk başta anlamakta zorlandığını ifade ediyor ve "Daha sonra biriyle konuşurken bunun nedeninin hijyenik bir ürün olması ve bundan dolayı psikolojik bir rahatlama sağlaması olabileceğini söyledi. Bana da mantıklı geldi" diyor. İngiltere'de 1991 yılında kurulan Gama, etnik pazara hitap eden ürünler tedariki konusunda ülkenin önde gelen şirketleri arasında yer alıyor. Tedarik ettiği ürünlerin yaklaşık yarısını Türkiye'den ithal eden Gama'nın İngiltere pazarına sundukları arasında hijyenik ürünler, süt ürünleri, bakliyat, baharat, şarap ve konserve ürünler yer alıyor.Gama aynı zamanda, Londra'nın kuzeyindeki üretim tesisinde lokum, muhammara, humus gibi gıda maddelerinin üretimini de gerçekleştirip kendi markasıyla sunuyor. İthal ettiği bakliyat ve baharat gibi ürünleri de paketleyerek, yine kendi markasıyla perakende satış noktalarına veriyor.Ali Sancak, "Biz müşteriye direkt malı ayağına kadar götüren bir firmayız. Bu son döneme kadar hiçbir zaman müşterinin ayağımıza geldiğini görmedik. Ama o ilk günlerde bizim deponun ön sahası bir sürü araçla doldu. Kime nasıl hitap edeceğimizi anlayamadık. Müthiş bir panik hali vardı" diyor.Sancak, bu dönemde cirolarının birkaç katına çıktığını ancak artık talep tarafında paniğin azalmasıyla satış rakamlarının salgın öncesi seviyelerinin çok az üzerinde olduğunu ifade ediyor. Hurma Ramazan'a geç kaldı, maya arzı sıkıntılı İngiltere Ulusal İstatistik Kurumu, perakende satışların Mart ayında yüzde 5,1; Nisan ayında da yüzde 18 gerilediğini açıkladı.Ancak bu düşüşün ana nedenini gıda dışı tüketim kalemlerinde görülen azalma oluşturuyor. Mart ayında ağırlıklı gıda satışı yapan süpermarket ve bakkallarda satışlar yüzde 10,4 artış kaydetti. Nisan'da ise yüzde 4,1'lik bir gerileme görüldü. Bu dönemde en fazla artış yaklaşık yüzde 24 ile alkollü içecekler ve tütün mamulleri oldu.Talep tarafındaki panik alımları bir miktar rahatlamış olsa da tedarik zincirleri ve lojistik üzerindeki baskılar devam ediyor. Bu baskıların en önemli sonucu da bazı maddelerin arzının azalması ve ulaşım sürelerinin uzaması olarak ortaya çıkıyor.Sancak, bu duruma örnek olarak Ramazan ayı için sipariş ettikleri hurma ve mayayı gösteriyor.İran'dan ithal edilen hurma, normal şartlar altında karayoluyla Türkiye üzerinden Avrupa'ya ulaşıyor. Ancak Türkiye'nin kara sınırını kapatması nedeniyle malların Rusya'dan geçerek gelmesi gerekmiş ve bu da gecikmelere neden olmuş. Evde başta ekmek olmak üzere unlu mamul yapımının bu dönemde artmış olması sonucu tedarikinde sıkıntı yaşanan ürünler arasında maya da geliyor. Sancak, elindeki maya stoklarının azaldığını ancak yüksek talebin sürdüğünü belirterek, Türkiye'deki büyük bir firmayla görüştüğünü ve kendisine ancak dört ay sonra bu ürünü yollayabilecekleri bilgisini ilettiklerini aktarıyor.Gama, Türkiye'nin yanı sıra Almanya, Danimarka, Kanada, Sri Lanka ve Arjantin gibi ülkelerden de ithalat yapıyor. Kara ve hava zorlaşınca, deniz önem kazanıyor Havacılık sektörünün durma noktasına geldiğini ve çok hızlı ürün talebinin olması nedeniyle karayoluyla ürün getirilmesinin zorlaştığını belirten Ali Sancak, deniz taşımacılığının çok daha önemli bir konuma geldiğini ifade ediyor.Ali Sancak, "Ürünlerin bir yerden bir yere karayoluyla taşınması ciddi süre alıyor. Böyle olunca da taşıyıcı firma fiyatlarını artırmaya başladı. Dolayısıyla tercih edilecek taşıma yolu olmaktan çıktı. Elimizde deniz yolu kaldı. Deniz yolunda da konteyner hareketlerinin oluşmaması ya da eksikliğinden dolayı sıkıntılar var. Ayrıca limanlardaki sıkı kontrollerden dolayı da gecikmeler oluyor" diyor.Sancak, bu dönemde stoklardaki mallar üzerinde herhangi bir fiyat artışına gitmediklerini ancak geliş maliyetinin artması durumunda bunu kendi fiyatlarına yansıttıklarını belirtiyor.Ayrıca çikolata gibi sertifika alınması ya da kontrollerden geçmesi gereken ürünlerin de gümrük işlemlerinde sıkıntılar yaşanan bir dönem olmuş. Bunun da Türkiye ile İngiltere arasında ürün tedarikinde iki-üç hafta gibi bir zaman farkı yarattığını belirten Sancak, gümrüklerde onayların çıkmasında da bir dönem eleman sıkıntısından dolayı gecikmeler olduğunu ancak daha sonra biraz daha tolerans gösterilmeye başlandığını aktarıyor. 'Kahraman bakkal süpermarkete karşı' Sadece lojistik tarafındaki eleman sıkıntısı değil, üretim ve dağıtımdaki eleman sıkıntısı da gecikmelere neden olan bir diğer etken olarak ortaya çıkıyor. Sancak'ın verdiği örneğe göre, Çin tuzu olarak da bilinen ve gıdalarda tatlandırıcı olarak kullanılan MSG'nin normal tedarik süresi dokuz gün olmasına karşın, Türkiye'deki üretim tesisinde eleman azlığından dolayı bu sürede birkaç haftalık gecikmeler yaşandı. Sancak, salgın nedeniyle ürünlere olan taleplerin zirve yaptığı dönemlerde kendi depolarında da kendini iyi hissetmeyen ya da koronavirüs semptomu gösterdiğini söyleyen 25 çalışanının izin almak zorunda kaldığını aktarıyor: "Bu durum da iş yoğunluğumuzu artırdı. Ancak restoran ve catering gibi kapanan sektörlerde çalışanları geçici olarak istihdam ederek elimizi rahatlattık. Mart ayının sonlarında bir dönem 7/24 çalışıyorduk. Gelen talepleri karşılamamızda üç aylık stoklarla çalışmamız büyük rol oynadı."Gama, İngiltere genelinde çoğunlukla etnik ürünler satan 1500 market ve bakkala doğrudan dağıtım gerçekleştiriyor. Ayrıca, Tesco, Asda ve Morrisons gibi ülkenin önde gelen zincir süpermarketlerinin de 1000'e yakın şubesine ürün tedarik ediyor. Şirketin toplam satışlarının yaklaşık yüzde 50'si zincir marketlerden geliyor.Ali Sancak, salgın döneminde esneklik gösterebilen etnik marketlerin, büyük zincir marketlere göre fark yarattığını ifade ediyor.Sancak, "Bu işin kazananı küçük operasyonlar oldu. Çünkü yönetim kabiliyetleri ve çok seri hareket etme kabiliyetlerinden dolayı tercih konusu oldular. Zincir mağazaların sebze bölümlerinde kontratlı ve sezonsal fiyat politikalarından dolayı fiyatların iniş-çıkışlarını kontrol edemiyorlar. Ama küçük operasyonlar günlük fiyatları takip ettiği için fiyatları da ona göre güncel tutuyorlar. Malın kaynağına çok seri bir şekilde erişim sağladıkları zaman zincir mağazalardaki rafları salgın sırasında boş görmemize rağmen küçük marketlerde sürekli bir doluluk gördük" diye konuşuyor.

Koronavirüs salgını gıda lojistiğini nasıl etkiledi, tedarik zincirlerinde hangi sorunlar yaşanıyor?

Dünya Haberleri

Koronavirüs salgını nedeniyle uygulanan tedbirlerin ulaşımda yarattığı sıkıntılar, üretim ve tedarik tarafındaki işgücünün azalması ve hızlı değişen tüketici davranışı tedarik zincirleri üzerinde sıkıntı yaratıyor.

Türkiye, Dünya, Haberler