"Türk Spor Kulüplerinde Renkler ve Kültürel Etkileşim" Araştırması

Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi (KSÜ) Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ökkeş Gençay tarafından yapılan araştırma sonucunda, Türkiye profesyonel futbol liglerinde kulüplerin en fazla beyaz rengi kullandığı belirlendi.

Yrd. Doç. Dr. Gençay'ın yaklaşık 1 yıl süren "Türk Spor Kulüplerinde Renkler ve Kültürel Etkileşim" başlıklı araştırmasında, Türkiye profesyonel futbol liglerinde yer alan 220 spor kulübü değerlendirilmeye alındı ve bu kulüplere ait 480 renk ve 220 renk kombinasyonu incelendi. Araştırma sonucunda, profesyonel futbol şubesi bulunan spor kulüplerinin en fazla beyaz-kırmızı, beyaz-yeşil, beyaz-mavi kombinasyonunu kullandığı tespit edildi.

Araştırmayı yapan Gençay, kulüplerin tercih ettiği renklerin önemli bir kısmının temsil ettiği kent, bölge veya insanların kültürel zenginliklerinin bir yansıması olarak görüldüğünü ifade etti. Türkiye genelinde kulüplerde en fazla beyaz renk kullanıldığını belirten Gençay, bunu kırmızı ve yeşil rengin takip ettiğini vurguladı. Gençay, "Beyaz ve kırmızı renk, en çok İç Anadolu Bölgesi'nde görülürken, Ege Bölgesi'nde beyaz, Karadeniz Bölgesi'nde ise kırmızı en fazla bulunan renkler olarak gözlenmiştir. Ege Bölgesi'nde siyah, Marmara Bölgesi'nde yeşil, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ise kırmızı ikinci en fazla tercih edilen renklerdir. Türkiye genelinde en az rastlanan renkler sırasıyla Akdeniz Bölgesi'nde pembe, Marmara ve Karadeniz bölgelerinde eflatun renkleri olarak görülmüştür" diye konuştu.

Gençay, Türkiye'de profesyonel futbol şubesi bulunan spor kulüpleri için çok önemli olduğu bilinen kulüp renklerinin, yaşamın içinden gelen bir takım olaylar, anlamlar veya sembolik durumlar sonucu ortaya çıktığını kaydetti. Gençay, şöyle konuştu:

"Bu durum, kuruluş tarihi daha eski olan spor kulüplerinde daha belirgin ortaya çıkmaktadır. Bir bölge, kent, halk veya bir toplum için özel olan veya bazı kültürel değerlerin ifadesi olan renkler zaman zaman kulüp renklerine de yansımaktadır. Ancak bunun tersi durumlar da ortaya çıkabilmektedir."

220 kulübün 480 rengi incelendiğinde en fazla beyaz rengin kullanıldığının görüldüğünü vurgulayan Gençay, "Kırmızı ikinci, yeşil üçüncü ve siyah dördüncü derecede tercih edilmiştir. Mavi ise yedinci sırada yer almaktadır. Kulüplerin en fazla beyaz rengi tercih etmesi, Türk toplumunun beyazı daha fazla sevmesinin yanında, toplumun tarihten getirdiği bir kültür değeri olarak da kabul edilebilir. Nitekim beyaz Türk toplumu tarafından aklık, temizlik, duruluk, ululuk veya tecrübe ile dolu oluş gibi anlamlar taşımaktadır. Beyazın kulüpler tarafından en fazla kullanılır bir renk olması, Türk toplumunda beyazın bir üst kültür rengi olarak tasvip gördüğü anlamına gelebilir" şeklinde konuştu.

Araştırmaya göre Türk kulüplerinde en az pembe renge rastlandığını belirten Yrd. Doç. Dr. Ökkeş Gençay, "Bu durum, Batı Avrupa ülkeleri ve dünyanın diğer birçok ülkesinde de aynıdır. Pembe, daha kadınsı özellikler taşıması ve yumuşak bir imajının bulunması nedeniyle pek tercih görmemektedir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde en fazla beyaz rengin tercih edilmesi kültürel olarak anlamlı bulunabilir" dedi.

Yrd. Doç. Dr. Ökkeş Gençay, spor kulüplerinde renkleri etkileyen unsurları şu şekilde sıraladı:

"Coğrafi Unsurlar: Türkiye'de bazı spor kulüplerinin forma renkleri, bulundukları yerin coğrafi şartları göz önüne alınarak tespit edilmiştir. Örneğin; Rizespor (Mavi-Yeşil) Karadeniz sahillerinde yer almasından dolayı denizin mavisini ve ormanların yeşilini kullanmıştır. Bursaspor (Yeşil-Beyaz) renklerini, Uludağ'ın karı ile Bursa ovasının yeşilliğinden almıştır. Elazığspor (Bordo-Beyaz), forma renklerini dünyada sadece Elazığ'da çıkan bordo-beyaz mermerlerden almıştır. Gençlerbirliği, renklerini Ankara bozkırının nadide ve narin gelincik çiçeğinden almış. Renk ve dokusu kırmızı-siyah olan bu güzel çiçekler, kulübün renkleri olarak kabul edilmiştir. Ankaragücü renklerindeki laciverti, güç sembolü olarak ve Ankara'nın lacivert renkli ünlü misket üzümünden, sarı rengi ise kazanma hırsı ve başarı sembolü olarak yine Ankara'nın ünlü kavunundan almıştır.

Yöresel Unsurlar: Diyarbakırspor (Yeşil-Kırmızı), Diyarbakır amatör liginin Diclespor ve Yıldızspor kulüplerinin 24 Haziran 1968 tarihinde birleşmeleriyle kurulmuştur. Diyarbakırspor bugün formasında taşıdığı renklerin yeşilini Yıldızspor'dan, kırmızısını Diclespor'dan almıştır. Ancak bu renkler aynı zamanda Diyarbakır'ın ünlü karpuzunun dış ve iç renkleri olarak kabul edilir. Kahramanmaraşspor (Kırmızı-Beyaz), yörenin ünlü ürünleri olan dondurmanın beyazı, biberin kırmızısından renklerini almıştır. Trabzonspor (Bordo-Mavi), renklerini Karadeniz'in simgesi olan hamsiden almıştır. Hamsinin gümüş mavi pulları ile bordo rengi gözleri, kulübün renkleri olarak belirlenmiştir.

Milli ve Manevi Unsurlar: Gaziantepspor (Kırmızı-Siyah), Kurtuluş Savaşı'nda Fransızlar ve Ermeniler tarafından katledilen 6 bin 314 şehit kanı nedeniyle kırmızı, o kara günleri simgelediği için de siyah rengi almıştır. Antalyaspor Türk bayrağının kırmızı-beyaz renklerinden esinlenerek renklerini seçmiştir. İstanbulspor (Sarı-Siyah); İstanbul Erkek Lisesi öğrencileri, 1. Dünya Savaşı'na katılırlar ve savaşta yaşamını yitirenler siyah, savaş gazisi öğrenciler anısına da sarı rengi almıştır. Fenerbahçe; 1907'de kurulduğunda sarı-beyaz olan renklerini 'Monarşi rejimini tehdit edici' ve renklerin yetersiz-güçsüz algılanması nedeniyle değiştirmiştir. Arkasındaki siyasi bir nedenle renklerini değiştiren Fenerbahçe, 1908 yılında bugünkü sarı-lacivert renklerini kullanmaya başlamıştır. Sarı, Fenerbahçe için duyulan gıpta ve kıskanl Türk toplumu tarafından aklık, temizlik, duruluk, ululuçlığı, lacivert ise asaleti temsil eder. Fenerbahçe'nin aslında bu renklerden başka temizlik ve açık yürekliliği temsil eden beyaz, sevgi ve bağlılığı belirten kırmızı ve başarıyı simgeleyen yeşil renkleri de rozet ve diğer kullanımlarında değerlendirdiği bilinmektedir. Beşiktaş'ın ise 1903'teki ilk kuruluş renkleri kırmızı-beyazdır. Ancak 1912'de başlayan Balkan Savaşı'na giden ve tekrar geri dönmeyen sporcular ile savaşta kaybedilen toprakların tamamı yeniden ele geçirilinceye kadar renkler siyah-beyaza çevrilmiştir. Bugün Beşiktaş'ta renklerin anlamsal algılanması yenmek ve yenilmenin, gündüz ve gece kadar doğal olduğu şeklindedir. Konyaspor'da renk olgusunun oluşumunda manevi değerlerin önde tutulması sonucunun etkili olduğu söylenebilir. Zira, önceleri siyah-beyaz olan kulübün siyah rengi İslam'ın kutsal rengi yeşil ile değiştirilmiştir. Bunun Konya'nın muhafazakar yapısından kaynaklandığı düşünülebilir. Samsunspor'da yaşananlar ise bir vefa, bir anı olarak renklerin oluşumuna katkı sağlamıştır. Çeşitli kulüplerin birleşiminden ortaya çıkan ve bu birleşimden dolayı kullanmıştır. Bursaspor (Yeşil-Beyaz) renklerini Uludağ'ın renkleri, kırmızı-beyaz olan Samsunspor, 1989 yılında geçirdiği trafik kazasında kaybettiği sporcuları anısına üçüncü bir renk olarak yası simgeleyen siyahı da alır.

Kurumsal Unsurlar: Siirt Köy Hizmetleri YSE Spor (Sarı-Mavi), forma renklerinde Köy Hizmetleri kurumunun renkleri olan sarı ve mavi renklerini kullanmıştır. Kardemir Demir Çelik Karabükspor Ergimiş demirin kırmızısı ile mavi çeliğin mavisi forma rengi olarak seçilmiştir. Yimpaş Yozgatspor (Kırmızı-Siyah), 1960'ların popüler takımı Karagümrük ile Yozgatspor kardeş kulüp olmuş ve Yozgatspor kurulduğunda Karagümrük'ün renkleri kabul edilmiştir."

(ACB-MT-İK-CC-S)