Sanat Tarihi: Yunan, Roma ve Bizans medeniyetlerinin sanatları nelerdir? Sanat eserleri nedir?

Sanat Tarihi: Yunan, Roma ve Bizans medeniyetlerinin sanatları nelerdir? Sanat eserleri nedir? İlk Hristiyanların Anadolu'daki yaşayışları nedir? Bizansa Dönemi'nin Anadolu'daki önemli eserleri nelerdir? İşte detaylar haberimizde... YUNAN SANATI Yunan sanatı, Girit'teki Minos, Yunanistan'daki Miken ve Anadolu'daki İyon uygarlıklarının etkisiyle ortaya çıkmıştır. Batı Anadolu'da kurulan ve polis olarak da adlandırılan şehir devletlerinin yarattığı kültür M Ö 5.yy a kadar Yunan sanatına öncülük etmiştir.A-Mimarlık: Yunan sanatının en önemli yapı tipi tapınaklardır. Bu tapınaklarda dış görünüm ve süsleme çok önemlidir. İçerde sella (naos) adı verilen ve tanrının heykelinin yer aldığı bir oda bulunur. Yunan tapınakları 3 nizamda karşımıza çıkar. Bu nizamlar Dor, İon ve Korinth'dir. BİLGİ KUTUSU Bazı Yunan topraklarında sütun olarak insan heykeli kullanılmıştır. Bu heykellere karyedit adı verilir.• İon Nizamı: Anadolu'nun batısında ortaya çıkmıştır. Kıvrımlı başlığıyla dikkati çeker. Anadolu'da pek çok örneği vardır ancak en önemlileri arasında; Dünyanın 7 Harikası'ndan biri olarak kabul edilen İzmir'in Selçuk ilçesi sınırları içindeki Efes Artemis Tapınağı, Aydın ili Didim ilçesi sınırları içindeki Didim Apollon Tapınağı'dır. Yunanistan'da ise Athena Nike Tapınağı dikkat çekici bir eserdir.• Korinth Nizamı : Başlığı dışında İon nizamıyla aynı özellikleri gösterir. Başlığı kenger yapraklarından oluşur. Atina'daki Zeus (Olympos) Tapınağı ve Türkiye'de Mersin Uzuncaburç'taki Zeus Tapınağı önemli örnekler arasında sayılabilir.Sivil Mimari: Eski Yunan' da şehirlerin etrafı surlarla çevrilidir. Genellikle arka planda akropol adı verilen yüksek bir tepe ve tepede tapınak yer alır. Anadolu'daki en düzenli şehirler Ege Bölgesi'nde Miletos ve Priene' dir.Sivil mimariye ait diğer yapı tiplerini şöyle sıralayabiliriz:Evler: Atrium adı verilen bir avlu etrafında yer alan odalardan oluşur. Saraylar bu ev planının daha büyük ve çok katlı olanıdır.Tiyatro: Yunan mimarisinin en önemli yapı tiplerinden biridir. Küçük veya büyük bütün yerleşim yerlerinde mutlaka tiyatro bulunur. Ortada bir sahne binası etrafındaki yarım daire şeklinde oturma basamaklarından oluşur. İzmir Selçuk'ta bulunan Efes Antik Tiyatrosu önemli bir örnektir. BİLGİ KUTUSU Antik; İlk Çağ Yunan ve Roma dönemine verilen addır. Bazı kaynaklarda "antikite" olarak da geçer.Agora: Eski Yunan'da şehirlerin merkezlerinde yer alan pazar yeri olarak da bilinen geniş alanlardır.Odeon: Konser binalarıdır. Tiyatrolara benzer.Bleuoterion: Şehir meclisi binasıdır.Gymnasium: Gençlerin hem spor yapıp hem de eğitim gördükleri yapılardır.Stadium: Spor alanlarıdır. Bugünkü stadyumların da başlangıcını oluşturur. Çoğunlukla atletizm yarışları yapılır.B-Heykel ve Kabartma: Eski Yunan'da heykeller başlangıçta kemik, kil, fildişi ve tunç gibi malzemelerden yapılmış; daha sonra mermerden yapılmaya başlanmıştır. İnsan vücudu gerçek anatomiye (vücut yapısı) uygun olarak yapılmıştır çünkü eski Yunan felsefesine göre "insan her şeyin ölçüsüdür."Heykel sanatını 3 evrede ele almak gerekir: • Arkaik Dönem (MÖ 650 – MÖ 490) • Klasik Dönem (MÖ 490 – MÖ 330) • Hellenistik Dönem (MÖ 330 – MÖ 30)• Arkaik Dönem heykellerinde frontal duruş görülür. Mısır heykellerinin etkisi olduğu söylenir. Bunlar çoğunlukla detaylı işlemeden uzak sade eserlerdir. Dönemin en önemli örneklerinden biri Atina Akropolis Müzesinde sergilenen Kore heykelidir.• Klasik Dönem heykelleri serbest duruşludur. Heykellerin vücudu ideal ölçülerdedir. Çoğunlukla atlet ve tanrı heykelleri yapmışlardır. Heykeller vücut anatomisine uygundur.Myron: Disk Atan AtletPolycletos: Mızaklı AtletScopas: Tegea Tapınağı Alınlık Heykelleri• Hellenistik Dönem'de ise gerçekçi (realist) örnekleri görürüz. Portrecilik (baş heykeli) ön plandadır. Makedonyalı komutan Büyük İskender'in portresi en önemli örnek olarak kabul edilir ki; dönemin ünlü heykeltıraşı Lissippos'a aittir. Ayrıca İzmir'in Bergama ilçesindeki Zeus Sunağı heykelleri de bu döneme aittir.Sunak: Eski Yunan'da üzerinde kurban kesilen, tanrıya hediye konulan masa şeklindeki adak taşı.Kabartma Sanatı: Yunan sanatında kabartmalar önemli bir yere sahiptir. Tapınakların alınlıklarında; lahitlerin dış yüzeylerinde kabartmaların en önemlileri bulunur. Bergama dönemin en önemli heykeltıraşlık merkezidir. İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde sergilenen Ağlayan Kadınlar Lahdi ve İskender Lahdi dönemin en önemli kabartma örnekleridir.Lahit: İçine ölülerin konulduğu, sanduka şeklindeki mezarlar. BİLGİ KUTUSU Bergama Zeus Sunağı kabartmalarıyla beraber dönemin en dikkati çeken yapısıdır ancak bu eser parçalar hâlinde Almanya'ya taşınmış olup, Berlin Müzesi'nde sergilenmektedir. ROMA SANATI Bugünkü İtalya'nın kuzeyinde Latium bölgesinde birkaç köyden oluşarak kurulan eski Roma, daha sonra bütün Akdeniz ülkelerine hâkim olan bir İlk Çağ devleti ve imparatorluk hâline gelmiştir. Romalılar tarihte pek çok ülkenin dilini, edebiyatını, yasalarını, yönetim biçimini ve mimarlığını etkilemiş, MS 375 yılında Kavimler Göçü neticesinde büyük bir sarsıntı yaşamış ve MS 395'te Batı ve Doğu Roma olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu 1453' te Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul' u fethetmesiyle yıkılmıştır (Batı Roma İmparatorluğu ise Bizans' tan önce MS 476' da Germen saldırılarıyla yıkılmıştır). Romalılar kendileri gittikleri bölgeleri kültürel olarak etkilemişler ancak kendileri de fethettikleri Avrupa, Afrika, Asya kıtalarındaki kültürlerden etkilenmişlerdir.A-Mimarlık: Roma sanatında en başarılı alan mimarlıktır. Bunda kireç harcının kullanılmasının etkisi büyüktür. Ayrıca kemer ve kubbe gibi mimari elemanların kullanılması, daha geniş alanların örtülebilmesini sağlamıştır.Kubbe: Yarım küre şeklinde kavisli örtü sistemidir.Kemer: Üzerine binen ağırlığı taşıyıcı sütunlara aktaran kavisli, bağlayıcı mimari eleman.Yapı çeşitlerini şöyle sıralayabiliriz:Tapınaklar: İlk kez yuvarlak planlı tapınaklar yapılmıştır. Roma şehrindeki Pantheon en önemli örnektir. Fransa' da Nimes Tapınağı, Ankara Augustus Tapınağı (Ankara Kalesine çıkarken), Kütahya Çavdarhisar' daki Zeus Tapınağı önemli örneklerdir.Tiyatrolar: Roma tiyatroları çoğunlukla sütun ve kemerler üzerine inşa edilmiştir. Anadolu' da Roma tiyatrolarına verebilecek çok güzel örnekler vardır ki Antalya Aspendos Tiyatrosu bunların başında gelir.Amfitiyatrolar: Gladyatör ve vahşi hayvan mücadelelerinin yapıldığı Roma mimarisine özgü yapılardır. Roma' daki Coloseum dünyaca ünlüdür.Forumlar: Roma İmparatorluğu'nda halkın toplandığı, çeşitli sorunların görüşüldüğü açık meydanlardır. Forum Romanum en önemli örnektir.Bazilikalar: Genellikle içinde mahkemelerin ve resmî ofislerin bulunduğu, halkın alışveriş de yapabildiği üzeri kapalı yapılardır. Anadolu'da Aspendos ve Bergama'da da bazilikalar vardır.Hamamlar: Roma hamamları inşaat tekniği açısından çok önemlidir. Suyun uzaklardan getirilebilmesi için su kemerleri, biriktirilebilmesi için sarnıçlar da yapılmıştır. Hamamlarda ayrıca duvarların içine künkler yerleştirilerek sıcak suyun geçişi sağlanmış ve böylece Hypocaust adı verilen bir ısıtma sistemi geliştirilmiştir. Kirli sular kanalizasyon sistemiyle dışarıya atılmıştır. Roma'daki Ceracalla ve Anadolu'daki Roma Hamamı çok önemli örneklerdir.Su kemerleri: Roma'da su çok önemlidir. Bu nedenle su kemerleri önemli yapılardır. Roma şehirlerinde mutlaka bulunan su yapılarının Anadolu'daki en önemli örneği İstanbul'daki Valens (Bozdoğan) su kemeridir.Zafer Takları ve Şehir Kapıları: Roma mimarisinin geliştirdiği yapı tiplerindendir. İmparatorların kazandığı zaferlerin anısına yapılan zafer takları (şenlik kemeri) nın çok güzel örnekleri vardır. Şehir Kapıları: Yapı tipi olarak zafer taklarına benzer, Antalya ,Side'deki şehir kapısı güzel ve önemli bir örnektir.Evler : Roma evleri atrium adı verilen bir avluya açılan odalardan oluşur. Atrium (avlu) un ortasında bir havuz yer alır. Arka taraftaysa bahçe vardır.Saraylar: Evlerin daha büyüğüdür. Zeminleri mozaik döşemeli, duvarları ise fresklerle süslüdür.B-Heykel ve Kabartma Sanatı: Romalılar, Yunan heykellerinin kopyalarını yapmışlardır. Bunlar başarılı kopyalardır ve bahçeleri, meydanları süslemek amacıyla yapılmışlardır. Roma portrelerine ise ayrı bir başlık gerekir. Ölü kültürüne bağlı olarak gelişmiştir. Kişi öldükten sonra balmumundan maskesi hazırlanır. Bu, cenazede taşındıktan sonra evin atrium (avlu) unda bir köşede korunur. Özellikle imparatorların portreleri bu dönemin en önemli örnekleridir.Roma Dönemi tarihî kabartmalarında ise, kazanılan bir zafer sonrası taşınan kabartmalı taş levhalar dikkate değer. Ayrıca Roma sütunlarında (dikilitaş-obelisk), zafer taklarında, şehir kapılarında tarihî kabartmaların en güzel örnekleri görülür. Bu kabartmalarda çoğunlukla imparatorun kazandığı zafer ve Roma tarihi anlatılır. ERKEN HRİSTİYAN DÖNEMİ: Hz. İsa'nın doğumundan (milat) başlayıp,MS 4.yy.da Roma İmparatoru Justinyanus'un Hristiyanlığı devletin resmi dini olarak kabul etmesine kadar geçen sürece Erken Hristiyan Dönemi denir. Bu dönemin sanatına da Erken Hristiyan Sanatı denir.Roma İmparatorluğu'nun benimsediği din putperestliktir. Hz. İsa'nın doğumu (sıfır-milat) olarak kabul edilir ki Hristiyan dininin doğuşu şeklinde benimsenmiştir. MS 3. yy. dan itibaren Doğu Roma halkı Hristiyanlığı yavaş yavaş benimsemeye başlamış ancak devletin baskısı nedeniyle ibadetlerini gizli yapmışlardır. Yer altına cenaze törenleri ve dinî ayinlerini yapmak amacıyla yaptıkları gizli tünel ve dehlizlere Katakomb adı verilir. Bu katakombların duvarlarına Hristiyanlığı temsil eden semboller fresk tekniğiyle yapılmıştır. Bunlar balık, kuzu, çoban, üzüm salkımı, vazoda çiçek vs. gibi sembollerdir. Bu nedenle Erken Hristiyan Sanatı' na Sembolik Sanat da denir. BİLGİ KUTUSU İsa' nın doğumuyla başlayıp, İmparator Justinyanus' un MS 4.yy. da Hristiyanlığı resmî devlet dini olarak kabul edişine kadar geçen süreye Erken Hristiyan Dönemi, bu dönemdeki sembolik sanata da Erken Hristiyan Sanatı denir.Anadolu' da Kapadokya bölgesi olarak bildiğimiz Ihlara Vadisi, Ürgüp, Göreme, Avanos, Zelve' de Erken Hristiyan Dönemi'ne ait katakomblar, fresk ve mozaikler vardır. Örneğin; günümüzde turizme açık olan Kaymaklı ve Derinkuyu yer altı şehirleri gibi. BİZANS UYGARLIĞI VE SANATI Mimari: Bizans dinî mimarisi dendiği zaman yapı zenginliğinin çok olduğunu görürüz ancak İstanbul' daki Ayasofya Camiine ayrı bir başlık açmak gerekir.Ayasofya: Dünya mimarlık tarihinin ayakta kalmış en önemli anıtları arasında yer alır. Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu' nun İstanbul' da yaptığı en büyük kilisedir ve aynı yerde üç kez inşa edilmiştir. 5. yy. dan itibaren Ayasofya (Kutsal Bilgelik) olarak tanımlanmıştır.Günümüz Ayasofya' sı İmparator Justinianus tarafından Miletoslu İsidoros ve Tralles (Aydın) li Anthemios' a yaptırılmıştır. 532 yılında yapımına başlanmış ve 537 de ibadete açılmıştır. Fatih Sultan Mehmet' in İstanbul' u fethiyle camiye çevrilmiş. 1935'te Bizans Eserleri Müzesi olarak Mustafa Kemal Atatürk' ün emri ve Bakanlar Kurulu kararıyla ziyarete açılmıştır.Bizans sivil mimarisinde ise İstanbul (Bizans İmparatorluğunun başkenti Konstantinopolis) en güzel örnekleri barındırır. Meydanların en önemlisi günümüzdeki adıyla Sultan Ahmet Meydanıdır ki I. Theodosius Obeliski çok önemlidir. Bizans saray mimarisinin İstanbul'daki en önemli örneği ise Tekfur Sarayı'dır. İstanbul'daki Büyük Saray ise zamanımıza gelememiştir. Sadece bir duvar kalıntısı vardır.Doğu Roma İmparatorluğu'nda (Bizans) su yapıları da önemlidir. Bozdoğan (Valens) su kemeri çok önemlidir. Şehre gelen sular sarnıç adı verilen su yapılarında depolanmıştır. Yerebatan ve Binbirdirek Sarnıçları ile Sultan Selim Camii yanındaki Çukurbostan Sarnıcı çok önemli örneklerdir.Bizans'ta askerî mimarinin en önemli yapıları surlar ve kalelerdir. İstanbul ve İznik surları örnektir. İstanbul surları Marmara ve Karadeniz arasını tümüyle keser, şehrin Ngüvenliğini sağlar. MS 5. yy.a aittir. Deniz kıyısı ve kara surları olmak üzere iki kısımdır. Üzerinde şehir kapıları vardır. Altın Kapı olarak bilineni en önemlisidir.Resim Sanatı (Fresk-Mozaik): Bizans resim sanatında fresk ve mozaiklerin yanı sıra, ikonalar ve minyatürler (stilize kitap resimleri) küçük el sanatları olarak nitelendirilirErken Bizans döneminde İskenderiye ve Antakya gibi bazı okullar vardır. Fresk ve mozaiklerden Hristiyan diniyle ilgili konuların yanı sıra, imparator ve ailesi de işlenmiştir. İstanbul Kalenderhane Camii mozaikleri önemli örneklerdendir. İkonoklast Dönem fresk ve mozaiklerin tahrip edildiği dönemdir. Her tür dinî tasvir yasaktır. Sadece haç resimleri yapılmıştır. Ayasofya'daki haç resimleri bu dönem hakkında fikir verir.Orta Bizans Çağı'nda dinî tasvirler yeniden canlanmıştır. Ayasofya mozaikleri çok önemlidir ki bunlar Sultan Abdülmecid zamanında yapılan onarım sırasında bulunmuştur.Ayrıca Kapadokya Bölgesi freskleri de bu dönem için önemli örneklerdir.Son dönem ise Paleologoslar Devri olarak bilinir. Bu dönem fresklerinin en önemli örnekleri Trabzon'daki Sümela Manastırı'ndadır.Küçük El Sanatları: Altın taç, altın ve gümüş sürahiler, kadehler, fildişi kabartmalar, Bizans el yazmaları ve kumaşları küçük sanat eserleri arasında sayılabilir. El yazmaları çok önemlidir. Bunlar konuyla ilgili minyatür resimlerle süslüdür. Heykeltıraşlık yoktur. Bunun yerine fildişinden yapılmış kabartmalar (rölyef) önemli örneklerdir.Bütün bu örneklerden başka ülkemizin Hatay ili sınırları içindeki Antakya Mozaik Müzesi dünyanın en ünlü müzeleri arasında yer alır ve Anadolu'da yapılmış mozaik eserlerin en önemli örneklerini barındırır.

Sanat Tarihi: Yunan, Roma ve Bizans medeniyetlerinin sanatları nelerdir? Sanat eserleri nedir?

Gündem Haberleri

Sanat Tarihi: Yunan, Roma ve Bizans medeniyetlerinin sanatları nelerdir? Sanat eserleri nedir? İlk Hristiyanların Anadolu'daki yaşayışları nedir? Bizansa Dönemi'nin Anadolu'daki önemli eserleri nelerdir?

İstanbul, Roma, Gündem, Güncel, Haberler