Onlar Artık Kambur Değil

Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT'ler) 2007 yılında yüzde 43 oranında net kar artışı kaydetti.

Hazine Müsteşarlığı 2007 Kamu İşletmeleri Raporu'nu yayınladı. Buna göre 2007 yılında, Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 19 KİT ve 3 bağlı ortaklığın brüt satışları yüzde 7 artışla 45 milyar 211 milyon YTL'ye, faaliyet karı yüzde 89 artışla 2 milyar 665 milyon YTL'ye ve dönem karı yüzde 43 artışla 1 milyar 237 milyon YTL'ye yükseldi.

2006 yılından farklı olarak 2007 yılında KİT'lerin hasılatındaki artış maliyetindeki artıştan daha yüksek gerçekleşti. Bu bağlamda faaliyet karı yüzde 89 oranında arttı. Faaliyet karının artmasındaki en önemli etken 2006 yılını faaliyet zararı ile kapatan BOTAŞ'ın 2007 yılında kara geçmesi oldu.

Hasılat kalemleri içinde yer alan görev zararı tahakkuklarında 2005 ve 2006 yıllarındaki artış 2007 yılında gerçekleşmedi. Bunda en önemli etken 2005 ve 2006 yıllarında yaklaşık 900 milyon YTL görev zararı tahakkuk ettiren

TMO'nun 2007 yılı görev zararı tahakkuk tutarının sadece 100 milyon YTL'de kalması oldu.

2006 yılı Mayıs-Haziran aylarında piyasalarda ortaya çıkan dalgalanmalar dolayısıyla oluşan kur farkı giderleri 2007 yılında oluşmadı, dolayısıyla kur farkı tutarı 2007 yılında, 2006 yılındaki gerçekleşmenin 381 milyon YTL altında

kaldı.

Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kar ile olağan gider ve zararlar kalemlerinde 2007 yılında ortaya çıkan sırasıyla yüzde 18 ve yüzde 34 oranındaki artışlar özellikle TPAO, EÜAŞ ve BOTAŞ'ın kambiyo kar ve zararlarından ve TETAŞ'ın fiyat eşitleme mekanizması çerçevesinde oluşan gelir ve gider kalemlerinden kaynaklandı.

-KİT'LERİN AKTİF BÜYÜKLÜĞÜ 83 MİLYAR YTL

19 KİT ve 3 bağlı ortaklığın toplam aktif büyüklüğü 2007 yılında yüzde 18 artışla 82 milyar 764 milyon YTL'ye ulaştı. Bu dönemde bilanço büyüklüğünün GSYH'ye oranı yüzde 9,21'den 9,66'ya çıktı.

Bilanço verilerinde dikkat çeken en önemli husus ticari alacaklarda ve borçlardaki yükseliş oldu. Enerji KİT'leri arasında kronik hale gelen borç-alacak sorunu devam etti ve kuruluşların bilançolarına da yansıdı. Ayrıca, DSİ santrallerinin EÜAŞ'a devri sonucunda kuruluşun maddi duran varlıklarında yaklaşık 4 milyar YTL'lik artış gerçekleşti. Bu artış pasif tarafta da ödenmiş sermaye bölümünde yer aldı.

Mali borçlardaki artışın temel nedeninin, enerji KİT'lerinin borçlarını ödemeleriyle ilgili yaşanan sorunlar yüzünden, özellikle BOTAŞ ve TKİ'nin yüksek tutarda ticari banka kredisi kullanmaları olduğu belirlendi. Bu durum, kuruluşların vergi borçlarını da zamanında ödeyememelerine yol açtı ve ödenecek vergi ve diğer yükümlülükler kaleminde 2007 yılında yüzde 100'ün üzerinde bir artış yaşandı.

-KİT'LERE İLİŞKİN RASYOLAR

-Cari Oran: Bir işletmenin kısa süreli borçlarını ödeyebilme gücünü ve net işletme sermayesinin yeterli olup olmadığını gösteren cari oran 2005 ve 2006 yıllarındaki 1,44'lük düzeyinden 2007 yılında küçük bir artışla 1,45'e yükseldi.

-Asit-Test Oranı: Dönen Varlıklar içindeki Hazır Değerler, Menkul Kıymetler ve Ticari Alacakların kısa vadeli borçlara oranını gösteren asit test oranında 2005 yılından bu yana gelişme kaydedildi, 2005 yılında 0,95 olan bu oran 2006 yılında 0,99'a, 2007 yılında ise 1,05'e çıktı.

-Stok Dönüş Hızı: Stokların bir yıl içinde kaç defa devrettiğini gösteren ve 2005 yılında 2,32 olan bu oran, 2006 yılında 2,62'ye yükseldi, 2007 yılında ise küçük bir azalışla 2,46 olarak gerçekleşti.

-Alacak Tahsil Süresi: Özellikle enerji KİT'lerinin (elektrik ve doğal gaz) birbirlerinden olan alacaklarını tahsil edememesinden dolayı 2005 yılında 171 gün olan alacak tahsil süresi 2006 yılında 194 güne, 2007 yılında ise 227 güne

yükseldi.

-Nakit Çevirme Süresi: İşletmelerin kasasından çıkan nakdin net olarak ne kadar sürede geri döndüğünü ölçen bu mali oran 2005 ve 2006 yılları için 88 gün civarındayken 2007 yılında 103 gün civarına ulaştı.

-Finansal Kaldıraç: Toplam aktiflerin ne kadarlık kısmının yabancı kaynaklardan fonlandığını gösteren ve 2005 yılında 0,45 olan bu oran 2006 yılında 0,48'ye yükseldi, 2007 yılında bu düzeyini korudur.

-Faizleri Karşılama Oranı: Şirketlerin ödedikleri finansman giderinin kaç katı kazanç sağladığını gösteren ve 2005 yılında 4,47 olan faiz karşılama oranı 2006 yılında 2,18'e düştü, 2007 yılında yeniden 3 civarına yükseldi. Bu oranın 2007 yılında yeniden yükselmesinin nedini, 2006 yılına göre KİT sisteminin finansman giderinin azalmasından çok, daha fazla kar edilmesi oldu. 2006 ve 2007 yıllarında oluşan finansman gideri 1 milyar YTL civarında bulunuyordu. Bu tutarın 2006 yılında yüzde 56'sı kur farklarından oluşurken

2007 yılında yüzde 80'i faiz giderlerinden kaynaklandı.

-Aktif Getiri Oranı: Şirketlerdeki varlıkların ne ölçüde verimli kullanıldığını gösteren bu oran 2005 yılındaki yüzde 2,31'lik düzeyinden 2006 yılında yüzde 2,43'e yükseldi ve 2007 yılında yüzde 2,46 oldu.

-Özsermaye Getiri Oranı: Ortakların şirketlerine aktardığı fonların bir birimine düşen karlılığı ölçen bu oran, 2005 yılında yüzde 3,16 düzeyindeydi. 2006 yılında yüzde 2,53'e inen bu oran 2007'de ise yeniden yüzde 3,14'e çıktı. Maaş ve

ücret ödemelerini Hazineden sermaye transferi olarak alan en büyük iki kuruluş olan TCDD ve TTK'nın verileri hariç tutulduğunda bu oran 2006 yılında yüzde 5,4'e, 2007 yılında ise yüzde 6,6'ya yükseldi.

-Faaliyet Rasyoları: 2006 yılında KİT sisteminin karlılığının azalması sonucunda düşme eğilimine giren söz konusu rasyolar 2007'de sistemdeki karlılığın artmasıyla birlikte yeniden yükselmeye başladı. Örneğin, faaliyet

karının satışlara oranı 2005 yılında yüzde 5 olurken, 2006'da yüzde 3'e indi, 2007'de ise yüzde 6'ya çıktı.

-Aktif Kullanım Rasyoları: Özellikle enerji KİT'lerinin borç-alacak sorunu sistemdeki alacak toplamının artmasına yol açtı. Alacak toplamındaki ve dolayısıyla toplam aktifteki artış, satış tutarlarındaki artıştan daha hızlı

yükseldi. Bu nedenle, 2007 yılında aktif kullanım rasyolarında 2006'ya oranla bir düşüş görüldü.

/**

KİT'lerin gelir gider tablosu (Cari fiyatlar-)

     Milyon YTL Değşim (%)

     2005 2006 2007 06/05 07/06

Brüt Satışlar 33.084 42.099 45.211 27 7

Yurt İçi 30.095 38.030 38.746 26 2

Yurt Dışı 1.382 1.552 1.453 12 -6

Görev Zararları 1.364 1.403 699 3 -50

Satış İndirimleri 218 529 1.083 143 105

Satışların Maliyeti 29.362 38.126 38.602 30 1

Faaliyet Giderleri 1.755 2.037 2.862 16 41

Faaliyet Kar-Zararı 1.749 1.407 2.665 -20 89

D.Faaliyetlerden Ol. Gelir ve Karlar 1.108 3.735 4.401 237 18

D.Faaliyetlerden Ol. Gider ve Zararlar 522 2.235 2.997 328 34

Karşılık Gideri 264 217 83 -18 -62

Finansman Giderleri 421 991 909 135 -8

Faiz Giderleri 272 437 734 61 68

Kur Farkları 146 552 171 277 -69

Olağandışı Gelir ve Karlar 1.151 631 906 -45 43

Olağandışı Gider ve Zararlar 1.601 1.314 2.236 -18 70

Dönem Kar-Zararı 1.463 1.233 1.829 -16 48

Dönem Net Kar-Zararı 990 866 1.237 -13 43

Dönem Net Kar-Zararı/GSYH(%) 0,15 0.11 0.14 25 27

Kaynak:Hazine

**/

(ANKA)

(ES/NB/ZG)