Bazıları Vladimir Putin'i acımasız bir otokrat, uluslararası ilişkiler sahnesinin usta bir manipülatörü olarak görüyor. Ancak Rusya Devlet Başkanı hiç de poker yüzü olan biri değil.

Eski Amerikalı Senatör John McCain, Putin'in gözlerine baktığında üç şey gördüğünü söyleyerek şaka yapardı: "bir K, bir G ve bir B". Bu, Sovyet istihbarat (KGB) subayı geçmişine göndermeydi.

Rusya liderinin Kremlin'de Amerikan elçilerinin karşısında otururken çekilen görüntüleri izlerken bunu düşündüm. Duygularını gizleyemiyordu; son derece özgüvenli bir hava yayıyordu.

Putin, Amerika ile ilişkilerinin gelişmesi ve savaş alanındaki kazanımlarla diplomasi rüzgarını arkasına aldığını düşünüyor.

Bazı yorumcular, Putin'i taleplerinden geri adım atmaya teşvik edecek hiçbir şey olmadığını söylüyor.

Putin'in talepleri şunlar:

Mevcut durumda birkaç olası senaryo var. İlki, ABD Başkanı Donald Trump'ın Ukrayna'yı halkının istemediği şartlarda bir ateşkese zorlamaya çalışması.

Bu, toprak kayıplarını kabul eden ve gelecekte olası Rus saldırılarını caydıracak yeterli güvenlik garantileri içermeyen bir ateşkes.

Ukrayna kabul etmezse veya Rusya veto ederse, Başkan Trump savaştan elini çekebileceğini ima etti; bu hafta başlarında "Bazen insanların kendi aralarında çarpışmasına izin vermek gerekir" dedi.

Trump ayrıca Ukrayna'ya ABD istihbarat akışını da durdurabilir. Ukrayna'nın gelen Rus SİHA'larını (silahlı insansız hava araçları) tespit etmek ve Rus enerji tesislerini hedef almak için buna ihtiyacı var.

Bir diğer olasılık ise savaşın Rusya'nın doğuda yavaş ilerlemeler devam etmesiyle sürmesi.

Trump yönetiminin yeni ulusal güvenlik stratejisi, Rusya'nın artık ABD için "varoluşsal bir tehdit" olmadığını ima ediyor ve ABD'yi Rusya ile "stratejik istikrarı yeniden tesis etmeye" çağırıyor.

Dolayısıyla, Amerika'nın Ukrayna'ya destek verip vermeyeceği konusunda soru işaretleri varken, Putin'in fikrini değiştirebilecek bir şey var mı? Ukrayna, Avrupa ve hatta Çin farklı bir adım atabilir mi?

Avrupa daha fazlasını yapabilir mi?

ABD daha fazla askeri destek sağlamayacaksa, Avrupa daha fazlasını yapabilir mi?

Şu anda Avrupa bir ateşkese hazırlanıyor. "Gönüllüler koalisyonu" adı altında, gelecekte olası bir Rus işgalini önlemek için Ukrayna'da konuşlandırılacak uluslararası bir askeri güç hazırlığı var ve savaşın harap ettiği ülkeyi yeniden inşa etmek için mali çabalar sözkonusu.

Ancak bazı yetkililer Avrupa'nın bunun yerine savaşın devamına hazırlanması gerektiğini öne sürüyor.

Ukrayna'nın "mevcut savaşı kazanmasına" daha fazla SİHA ve finansman yoluyla yardım etmek; aynı zamanda daha uzun vadeli destek sağlamak ve Rusya ile 15-20 yıllık bir savaşa hazırlanmak istiyorlar.

Avrupa ayrıca Ukrayna semalarını SiHA'lardan ve füzelerden korumak için daha fazlasını yapabilir. Avrupa Gökyüzü Kalkanı Girişimi adı verilen plan, Avrupa’daki hava savunmalarını Ukrayna'nın batısını kapsayacak şekilde genişletilebilir.

Bazıları ise Avrupalı askerlerin Ukrayna'nın batısındaki sınırlarda devriye gezmek için konuşlandırılabileceğini, böylece Ukraynalı askerlerin cephe hattına kaydırılabileceğini söylüyor.

Bu tür önerilerin çoğu Rusya'yı kışkırtma veya çatışmayı tırmandırma korkusuyla reddedildi.

İngiltere merkezli Chatham House düşünce kuruluşunun Rusya ve Avrasya programında kıdemli danışman Keir Giles, bu korkuların temelsiz olduğunu söylüyor.

Giles'a göre, Batılı askerler zaten sahada ve Gökyüzü Kalkanı, Rus uçaklarıyla herhangi bir çatışma ihtimali çok az olacak şekilde Ukrayna'nın batısında konuşlandırılabilir.

Avrupalı liderlerin "gerçekten fark yaratacak bir şekilde çatışmaya kendilerini dahil etmek" zorunda olduğunu söylüyor.

Giles'a göre, "Rusya'nın saldırmak istediği yerde yeterince kuvvetli Batılı güçlerin varlığı ve bunların savunma için kullanılacağına dair gösterilen irade ve kararlılık, Rus saldırganlığını tartışmasız bir şekilde durduracak tek şey".

Bu stratejinin elbette büyük siyasi zorlukları var; Batı Avrupa'daki bazı seçmenler Rusya ile bir çatışma riskini göze almak istemeyecektir.

Ancak, az sayıda yorumcuda Ukrayna'nın gidişatı tersine çevirip kendi kazanımlarını elde etmesi beklentisi var.

Son dönemde Ukrayna'da geçirdiğim birkaç haftada herhangi bir bahar saldırısından bahsedildiğini duymadım, sadece Rusya'nın ilerlemesini yavaşlatma ve can kaybı ve maddi olarak ödediği bedeli artırma ihtiyacından bahsedildi.

Bazı batılı diplomatlar, Rus generallerinin Rusya Devlet Başkanı'na yalan söylediğini, sahadaki durumun gerçektekinden daha iyi olduğunu iddia ettiklerini savunuyor.

Diplomatların kasıtlı bir strateji olarak gördükleri Rus kazanımlarını abartma çabasına bu da ekleniyor. Bu, Ukrayna'nın zor durumda olduğu izlenimini yaratmak ve dolayısıyla barış için pazarlık yapması gerektiğini ima etmek için tasarlanmış bir strateji.

Foreign Affairs dergisinden Thomas Graham'a göre, Rusya bu yıl Ukrayna topraklarının yalnızca % 1'ini ele geçirebildi ve bunun bedeli 200 binden fazla ölü ve yaralı oldu.

Trump'ın ilk döneminde ulusal güvenlik konseyinde görev yapan Fiona Hill, Putin'in en büyük avantajının birçok insanın Ukrayna'nın kaybettiğine inanması olduğunu söylüyor.

Brookings Enstitüsü'nde ABD ve Avrupa Merkezi'nde kıdemli araştırmacı, "Herkes Ukrayna'yı kaybeden olarak görüyor, oysa şu anda Avrupa'nın en güçlü ordusuna sahip" diyor.

"Rusya'ya ne yaptıklarını bir düşünün. Özellikle de dezavantajlı konumuna rağmen bu kadar uzun süre direnmiş olması dikkat çekici."

Ticaret, yaptırımlar ve Rus ekonomisi

Diğer yandan yaptırımlar devam ediyor. Şüphesiz ki Rusya ekonomisi sıkıntı çekiyor. Enflasyon % 8, faiz oranları % 16, büyüme yavaşladı, bütçe açıkları artıyor, reel gelirler düşüyor, tüketici vergileri yükseliyor.

İskoçya'daki Peace and Conflict Resolution Evidence Platform için hazırlanan bir raporda, Rusya'nın savaş ekonomisinin ömrünü doldurduğu ifade ediliyor.

Yazarlar, "Rus ekonomisinin savaşı finanse etme kabiliyeti 2022'deki savaşın başlangıcına kıyasla önemli ölçüde azaldı" diyor.

Ancak şimdiye kadar bunların hiçbiri Kremlin'in fikrini pek değiştirmemiş gibi görünüyor; özellikle de işletmeler, kayıt dışı gölge filoyla petrol taşımak gibi yollarla kısıtlamalardan kaçtıkları için.

İngiltere'nin savunma konularında önde gelen düşünce kuruluşu Royal United Services Institute (RUSI) Finans ve Güvenlik Merkezi Direktörü Tom Keatinge, Batı'nın yaptırımlarla ilgili mesajlarının karmaşıklığına ve çok fazla boşluk içerdiğine dikkat çekiyor.

Rusya'nın, ABD'nin iki Rus petrol devi Lukoil ve Rosneft'e uyguladığı son yaptırımları, ihraç edilen petrolü yaptırım uygulanmayan şirketlerden geliyormuş gibi yeniden listeleyip aşabileceğini söylüyor.

Keatinge, Batı'nın Rusya'nın savaş ekonomisine gerçekten zarar vermek istemesi halinde, tüm Rus petrolüne ambargo koyacağını ve hala bu petrolü satın alan ülkelere ikincil yaptırımları tam olarak uygulayacağını belirtiyor.

"Şirin olmayı bırakıp tam ambargo uygulamak gerekiyor. Yaptırımların uygulanmasını, Kremlin'in yaptırımların delinmesini ciddiye aldığı kadar ciddiye almalıyız."

Teorik olarak yaptırımlar Rus kamuoyunu da etkileyebilir.

Ekim ayında devlet tarafından işletilen Kamuoyu Araştırma Merkezi'nin (VCIOM) yaptığı bir ankete katılanların % 56'sı çatışmalardan "çok yorulduklarını" söyledi. Bu oran geçen yıl % 47 idi.

Ancak Kremlin uzmanları, Rus halkının büyük bir kısmının Putin'in stratejisini desteklemeye devam ettiği konusunda hemfikir.

Avrupa Birliği, dondurulmuş Rus varlıklarının yaklaşık 200 milyar euro'luk kısmını Ukrayna için "tazminat kredisi" olarak kullanmayı kabul edebilir.

Avrupa Komisyonu'nun son önerisi, iki yıl içinde 90 milyar euro toplanması yönünde.

Kiev'de yetkililer şimdiden nakit para beklentisi içinde.

Ancak AB hala tereddüt ediyor.

Rus varlıklarının büyük bir kısmının tutulduğu Belçika, uzun zamandır Rusya tarafından dava edilmekten korkuyordu ve 12 Aralık'ta Rusya Merkez Bankası, Moskova'daki bir mahkemede Belçika bankası Euroclear'a karşı yasal işlem başlattığını duyurdu.

Belçika, diğer AB üyeleriyle yasal ve mali risklerin daha açık bir şekilde paylaşılmaması halinde krediyi kabul etmeyeceğini söylüyor.

Fransa'nın kendi büyük borçları gibi endişeleri var ve dondurulan varlıkların kullanılmasının euro bölgesinin istikrarını baltalayabileceğinden korkuyor.

AB liderleri Noel öncesi son zirveleri için 18 Aralık'ta Brüksel'de bir araya geldiklerinde anlaşmaya varmak için bir girişimde daha bulunacaklar.

Ancak diplomatlar başarı garantisi olmadığını söylüyor.

Bu paranın ne için kullanılması gerektiği konusunda da anlaşmazlık var: Ukrayna devletinin şu anda borçlarını ödemesi için mi yoksa savaştan sonra yeniden inşası için mi ödeme yapmak?

Ukrayna'nın askerlik sorunu

Ukrayna'ya gelince, silahlı kuvvetlerini daha fazla seferber edebilir.

Avrupa'nın en büyük ikinci ordusu (Rusya'nın ardından) ve teknik olarak en gelişmişi olmaya devam ediyor - ancak yine de yaklaşık 1.300 kilometrelik bir cephe hattını savunmakta zorlanıyor.

Neredeyse dört yıl süren savaşın ardından birçok asker tükenmiş durumda ve firar oranları artıyor.

Bazı genç erkekler zorla askere alınmamak için saklandığı ya da ülkeden kaçtığı için orduya katılanlar boşlukları doldurmakta zorlanıyor.

Ancak Ukrayna zorunlu askerlik yasalarını genişletebilir.

Şu anda sadece 25 ila 60 yaş arasındaki erkeklerin savaşmaya hazır olması gerekiyor.

Bu, Kiev'in Ukrayna'nın demografik sorunlarını yönetmek için bilinçli bir stratejisi; düşük doğum oranına sahip ve milyonlarca kişinin yurtdışında yaşadığı bir ülke, "geleceğin babaları" olarak adlandırılan kişileri kaybetmeyi göze alamaz.

Ancak bu durum yabancıların kafasını karıştırıyor.

İngiltere ordusundan üst düzey bir isim "Ukrayna'nın gençlerini harekete geçirmemiş olmasını inanılmaz buluyorum" diyor.

"Sanırım Ukrayna, tarihte varoluşsal bir tehditle karşı karşıya olup da 20 yaşındaki çılgın çocuklarını savaşa sürmeyen tek ülke olmalı."

Fiona Hill, Ukrayna'nın tarihten ve Birinci Dünya Savaşı'nın 20. Yüzyıl Avrupa imparatorlukları üzerindeki yıkıcı etkisinden ders aldığını ve bu imparatorlukların ekonomik yükselişlerini sağlayan nüfus artışını yeniden keşfedemeyerek çöktüğünü söylüyor.

"Ukrayna sadece kendi demografik [geleceğini] düşünüyor."

Saldırılar, diplomasi ve Trump

Ukrayna daha fazla uzun menzilli füze ithal edip üretebilirse Rusya'yı daha sert ve derinden vurabilir.

Bu yıl hem işgal altındaki topraklardaki hem de Rusya Federasyonu'ndaki hedeflere yönelik hava saldırılarını artırdı.

Aralık ayı başlarında Ukrayna'nın komutanları sonbahar boyunca Rusya'da 50'den fazla yakıt ve askeri-sınai altyapı tesisini vurduklarını söyledi.

Carnegie Rusya Avrasya Merkezi Direktörü Alexander Gabuev, bazı Rusların bu yılın başlarında yakıt sıkıntısı yaşadığını söylüyor.

"Ekim ayı sonlarına doğru Ukrayna insansız hava araçları Rusya'nın otuz sekiz büyük rafinerisinin yarısından fazlasını en az bir kez vurmuştu."

Üretim kesintileri birçok bölgeye yayıldı ve bazı Rus benzin istasyonları yakıtı karneye bağlamaya başladı."

Peki hem Kremlin hem de Rusya'daki kamuoyu kayıtsız görünürken Rusya'ya yönelik daha fazla derin saldırı bir etki yaratır mı?

Eski Avustralyalı tümgeneral ve şu anda Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'nde araştırmacı olan Mick Ryan, derin saldırıların sihirli bir değnek olmadığını söylüyor.

"Bunlar olağanüstü önemli askeri çabalar ancak Putin'i müzakere masasına oturtmak ya da savaşı kazanmak için tek başına yeterli değiller."

Royal United Services Institute (RUSI) düşünce kuruluşunda askeri bilimler alanında kıdemli araştırma görevlisi olan Dr Sidharth Kaushal, daha fazla derin saldırının Rusya'nın enerji ve askeri altyapısına kesinlikle zarar vereceğini ve hava savunma füzelerini tüketeceğini söylüyor.

Ancak bu taktiğin ters etki yaratabileceği uyarısında da bulunuyor.

"Rus liderliğinin bağımsız bir Ukrayna'nın büyük bir askeri tehdit oluşturduğu yönündeki argümanını güçlendirebilir."

Ayrıca hâlâ diplomatik bir yol da var.

Bazı analistler Putin'e savaştan bir çıkış yolu sunulması halinde bunu seçebileceğini savunuyor.

Bu teoriye göre: Her iki tarafın da zafer ilan etmesini sağlayacak bir anlaşmaya varılır. Örneğin, temas hattı boyunca ateşkes; bazı bölgelerin askerden arındırılması; resmi olarak toprak tanınmaması; Ukrayna ordusunun sınırlarını koruyacak kadar büyük olması; AB üyeliğinde adım atılması ancak NATO üyeliğinin iptali. Her yönden tavizler.

Ancak bu anlaşma ABD'nin Rusya ile sıkı bir ilişki kurmasını, müzakere ekipleri oluşturmasını ve anlaşmaya varılması için gücünü kullanmasını gerektiriyor.

Thomas Graham'a göre, "ABD'nin Rusya üzerinde sahip olduğu sağlam psikolojik kaldıracı kullanması gerekiyor. Rusya'nın büyük bir güç, Putin'in de küresel bir lider olarak kabul görmesinde ABD'nin ve bizzat Trump'ın oynadığı rol abartılı değil."

Çin'in rolü

Joker kart ise Çin. Başkan Şi Cinping, Putin'in sözünü dinlediği az sayıdaki dünya liderinden biri.

Şi, çatışmanın başlarında Rusya'nın nükleer silah kullanma tehditlerine karşı uyarıda bulunduğunda Kremlin hemen hizaya geldi.

Rusya'nın savaş makinesi aynı zamanda Çin'in sivil ve askeri amaçlarla kullanılabilen elektronik veya makine gibi çift kullanımlı mal tedarikine de büyük ölçüde bağımlı.

Dolayısıyla Pekin, savaşın devam etmesinin artık Çin'in çıkarına olmadığına karar verirse, Kremlin'in düşünceleri üzerinde önemli bir baskı gücüne sahip olacaktır.

Şimdilik ABD, Çin'i Moskova'ya baskı yapmaya teşvik etmeye ya da zorlamaya çalıştığına dair bir işaret vermiyor.

Dolayısıyla asıl soru, Devlet Başkanı Şi'nin kendi başına herhangi bir baskı uygulamak isteyip istemeyeceği.

Şu anda Çin, ABD'nin dikkatinin dağılmasından, transatlantik müttefiklerinin bölünmesinden ve dünyanın geri kalanının Çin'i bir istikrar kaynağı olarak görmesinden memnun görünüyor.

Ancak Rusya'nın işgali tırmanır, küresel piyasalar sekteye uğrar, ABD ucuz Rus enerjisi tüketimini cezalandırmak için Çin'e ikincil yaptırımlar uygularsa, Pekin'deki düşünce değişebilir.

Putin şimdilik zamanın kendi lehine işlediğine inanıyor.

Uzmanlara göre bu çatışma uzadıkça Ukrayna'nın morali daha da bozulacak, müttefikleri daha da bölünecek ve Rusya Donetsk'te daha fazla toprak kazanacak.

Putin geçen hafta yaptığı açıklamada "Ya bu toprakları silah zoruyla kurtarırız ya da Ukrayna birlikleri bu toprakları terk eder" dedi.

"Hiçbir şey onun pozisyonunu değiştirmeyecek. Sahneyi birden terk etmediği sürece" diyor Fiona Hill.

Putin şu anda, koşulların kendi lehine gelişmesi için bunu yeterince uzun süre devam ettirebileceğine dair kumar oynuyor."

Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve kontrol edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisinde yapay zekadan da faydalanıldı.