Engelsiz bilişimde yapay zeka devri başlıyor

Teknoloji getirdiği yeniliklerle engelli bireylerin hayatını olumlu anlamda dönüştürmeye devam ediyor. Özellikle yapay zeka alanında yaşanan baş döndürücü ilerlemeler, engellilerin bilgiye erişimini ve hayatın her alanında aktif olabilmelerini sağlayacak devrim niteliğinde çözümlerin kapısını aralıyor.

Türkiye'de 2011 yılından bu yana engelsiz bilişim konusundaki güncel gelişmeler Engelsiz Bilişim Kongrelerinde masaya yatırılıyor. Uluslararası Engelsiz Bilişim Kongresi, bu yıl 20-22 Eylül tarihlerinde düzenlendi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi'nin sekretaryasını yürüttüğü Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu tarafından organizasyonu gerçekleştirilen bu Kongreye Anadolu Üniversitesi ev sahipliği yaptı. Kongrede açılış konuşmalarının ardından farklı kategorilerde bilgiye erişim alanındaki başarılı çalışmalara Engelsiz Bilişim Ödülleri verildi. 2022 yılında başlattığımız Dijital Matematik Kütüphanesi Projesi ile eğitim kategorisinde ödül almaya hak kazanan Eğitimde Görme Engelliler Derneği ise beni bir defa daha gururlandırdı.

Bu yıl düzenlenen kongrede farklı engel gruplarına yönelik çözümlerin konuşulduğu toplam 22 oturum düzenlendi. Söz konusu oturumlarda 10'u yurtdışı olmak üzere toplam 108 konuşmacı aktarımda bulundu. Ayrıca 32 uygulamaya dönük akademik bildiri sunuldu.

Bu yıl Kongrenin ana teması eğitim teknolojileri ve afetler olarak belirlendi. 6 Şubat depremleri sonrasında bilişimde erişilebilirliğin öneminin yeniden gün yüzüne çıktığı dikkate alındığında, ana temalar arasına afetlerin dahil edilmesi önemliydi. Eğitim teknolojilerine gelindiğinde ise gündem yapay zeka oldu. Başta görme ve işitme engelliler alanında geliştirilen yapay zeka uygulamaları insan emeğini asgariye indirdi. Gerçekten de şimdiye kadar insan gücüyle ile üretilen erişilebilir bilgi yapay zeka sayesinde çok daha hızlı ve verimli biçimde kullanıcıya ulaşmaya başladı. Fotoğrafların detaylı biçimde görme engellilere betimlenmesi beraberinde şekil, nota, grafik ve infografik gibi görsel bilgilerin de bu yolla açıklanabileceğini gösterdi. Yapay zeka destekli işaret dili çevirisi alanında yaşanan ilerlemeler umut vericiydi. Otizm alanında yapay zeka uygulamaları kullanarak beceri geliştirmeye dönük çalışmalar heyecanımı arttırdı. Üstelik "bu yıl konuştuklarımız gelecekte olacakların öncüsü olma özelliği taşıyor" dersek, herhalde abartmış olmayız.

Bu kongrede ben de "ULUSLARARASILAŞMA DOĞRULTUSUNDA ÖZEL GEREKSİNİMLİ GRUPLAR AÇISINDAN EĞİTSEL VE YÖNETSEL ÇIKTILARIN DEĞERLENDİRİLMESİ: ENGELSİZ BİLİŞİM YETERLİLİK ÇERÇEVELERİ" başlıklı oturumda "Sivil toplum perspektifiyle yükseköğretim kurumlarındaki dijital eğitim ortamlarının erişilebilirlik yeterliliklerini karşılama durumu" başlıklı bir sunum yaptım. Konuşmamda pandemi ve 6 Şubat depremleri sonrası üniversitelerde engellilerin karşılaştığı bilgiye erişim problemlerini örneklerle açıkladım. Yaşanan sorunları ders öncesi, ders esnası, ders sonrası ve sınavlar şeklinde tasnif ettim. Ayrıca Eğitimde Görme Engelliler Derneği ekip olarak bir oturum düzenledi ve farklı engelsiz bilişim çalışmalarına dair bakış açıları ortaya koydu. Kongreye ait tüm detaylar ve oturumlara ait video kayıtları Engelsiz Bilişim Platformu internet sitesinde yer alıyor.

Teknoloji elbette engellilerin hayatlarına dokunuyor ve yaşam kalitelerini geliştiriyor. Ancak bu çözümlerin yalnızca "şanslı azınlık" olarak tabir edebileceğimiz kişilere ulaşabilmesi gibi bir riskle karşı karşıyayız. Bu teknolojilerden tüm engellilerin yararlanabilmesi için sosyal devlet ilkesi doğrultusunda gerekli politikaların geliştirilmesine ve uygulanmasına ihtiyaç var.

Teknoloji, kimsenin dışarıda kalmayacağı bir dünya hayalimizin yoldaşı olsun…