Kadınlar Üretiyor, Erkekler Satıyor

Gümüşhane'nde, sadece Dölek köyünde kadınlar tarafından sürdürülen topraktan kap yapma sanatı, yüzyıllardır anadan kıza öğretilerek yaşatılıyor. Toprak kapların satışını ise köyün erkekleri yapıyor

Üç ayrı dağdan getirilen topraklar, hiçbir makine kullanılmadan karıştırılıp, çamur haline dönüştürüldükten sonra kadınların elinde güveç, sütlaç kabı, testi, vazo ve sürahi gibi ürünlere dönüştürülüyor. Yörede ''gudu'' olarak adlandırılan, ünü Avrupa'ya kadar yayılmış toprak kapların satışını ise köyün erkekleri yapıyor. İl il dolaşan erkekler, kapları satana kadar köye dönmüyor.

Geçmişte 200'e yakın hanenin bulunduğu köyün yarıdan fazlası ''gudu'' yapımıyla uğraşırken, şimdilerde bu sanat sadece 10-15 aile tarafından sürdürülüyor. Döleklilerin, o dönemlerde köyün en önemli geçim kaynağı olan sanatın başkaları tarafından öğrenilmemesi için yıllarca dışarıya kız vermedikleri belirtiliyor.

Dölek köyünde topraktan kap yapma sanatını sürdürenlerden 52 yaşındaki Hatice Fındıklı, yaptığı açıklamada, çocukluğundan itibaren ''gudu'' yaptığını söyledi. Toprak kapların yöreye özgü farklı türlerdeki killi toprakların karıştırılmasıyla yapıldığını, bunun için Alaca yaylası yolunda 3 ayrı dağdan, yol olmadığı için bazen sırtlarında bazen de hayvanlar yardımıyla toprak getirdiklerini ifade eden Fındıklı, şöyle devam etti:

''Karıştırdığımız toprakları çamur haline getirip, gerekli kıvamı alıncaya kadar ayaklarımızla yoğuruyoruz. Ardından küçük parçalara ayırdığımız çamurun içinde çakıl kalıp kalmadığını ellerimizle kontrol ediyoruz. İçinden küçük taş parçalarını temizleyip, 'gurufa' dediğimiz tahta üzerine yerleştirdiğimiz çamuru 'granzı' adlı ağaç parçası ile ağız kısmından başlayarak şekillendiriyoruz. Ardından da kabı hafif ıslatıp üzerindeki pürüzleri 'gogoç' denilen taş parçası ile düzeltiyoruz. Kapak ve kulplarını yaptıktan sonra en az 2 saat güneşte kurumaya bıraktığımız kapları, daha sonra tezek ya da odun ile ısıtılan tandırda pişiriyoruz. Bu aşamada kaplar satışa hazırdır.''

Hatice Fındıklı, yemek pişirmek için satın alınan toprak kapların dayanıklı olması için içine süt ya da ayran konularak pişirilmesi gerektiğini de kaydetti.

''Gudu''nun Gümüşhane'nin 322 köyünden sadece Dölek'te yapıldığını, yüzyıllardır sürdürülen sanatın anadan kıza öğretilerek yaşatıldığını dile getiren Fındıklı, ''Geçmişte köyde 100'ü aşkın aile geçimini 'gudu' yaparak sağlıyordu. Sanatın başkaları tarafından öğrenilmemesi için genç kızların köy dışından evlenmelerine sıcak bakılmazdı. Şimdilerde ise genç kızlar, zor ve bir o kadarda zahmetli olduğundan bu sanatı öğrenmek istemiyor, sanat 10-15 aile tarafından sürdürülüyor'' dedi.

-SATMADAN KÖYE DÖNMÜYORLAR

Dölek Köyü Muhtarı İlhan Çolak ise köyde yalnızca kadınlar tarafından üretilen kapların erkekler tarafından, Türkiye'nin dörtbir tarafında il il dolaşılarak satıldığını, köyden ayrılanların bütün kapları satmadan dönmediğini, bunun gelenek halini geldiğini söyledi.

Kullanılan kil ve uygulanan yapım tekniğinden dolayı kapların çok dayanıklı ve gösterişli olduğunu, bu sayede ürettikleri toprak kapların yurt içinde haklı bir üne kavuştuğunu savunan Çolak, çeşitli illere, hatta Avrupa'daki gurbetçilere sipariş üzerine toprak kap gönderdiklerini kaydetti. Çolak, bu kaplarda pişirilen yemeğin hem sağlıklı hem de lezzetli olduğunu da öne sürdü.

Geleneğin yaşatılması amacıyla köyde Valiliğin de desteğiyle 5 yıl önce çömlek atölyesi kurulduğunu anlatan Çolak, çok zahmetli olmasından dolayı bu sanata kızların eskisi gibi rağbet göstermemesi üzerene girişimin başarısızlıkla sonuçlandığını, atölyenin kapandığını belirtti.

Bu geleneğin yok olmasına gönüllerinin razı olmadığını dile getiren Çolak, ''Devletin bize destek olmasını istiyoruz. Öncelikle toprağın getirildiği tepelere yol yapılmasını ve gudu başına teşvik primi verilmesini bekliyoruz. Aksi halde bölgede sadece Dölek köyüne özgü asırlık bu gelenek 15-20 yıl sonra yok olup gidecek'' diye konuştu.

İlhan Çolak, bir kadının günde ortalama 10-15 toprak kap üretebildiğini, kapların 5 ile 25 lira arasında değişen fiyatlarla satışa sunulduğunu kaydetti.

Haberler