Rasathane nedir, ne demek? Kandilli Rasathanesi'nin tarihi ve görevi

Rasathane nedir, ne demek, sorularına yanıt aranıyor. Rasathaneler, insanlığın merakını cezbetmiş ve bilimin yolunu aydınlatmış önemli kurumlardır. Kandilli Rasathanesi ise, Türkiye'nin bu alandaki en değerli hazinelerinden biri olarak gökyüzünü gözlemleyen, depremleri takip eden ve uzay araştırmaları gerçekleştiren köklü bir bilim merkezidir. Peki rasathane nedir? Kandilli Rasathanesinin tarihi nedir? Kandilli Rasathanesinin görevleri nelerdir? Tüm merak edilenler haberimizdedir.

RASATHANE NEDİR?

Rasathane, gökyüzündeki astronomik olayları, yıldızların, gezegenlerin ve diğer gök cisimlerinin hareketlerini izleyen, kaydeden ve araştıran bilimsel bir kurumdur. Gök olaylarının analiz edilmesi, uzayın keşfi ve gelecekte oluşabilecek doğal felaketlerin önceden tahmin edilmesi gibi önemli görevleri vardır. Rasathaneler, özellikle deprem gibi doğal afetlerin zamanında tespit edilmesi ve halkın güvenliğini sağlamak için kritik öneme sahiptir.

KANDİLLİ RASATHANESİNİN TARİHİ NEDİR?

Türkiye'nin en eski rasathanelerinden biri olan Kandilli Rasathanesi, 1845 yılında kurulmuştur. İstanbul Boğaziçi'nde, Boğaziçi Üniversitesi bünyesinde yer almaktadır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulan rasathane, günümüzde de Türkiye'nin önde gelen bilimsel araştırma merkezlerinden biridir. Yıllar içinde teknolojinin gelişmesiyle birlikte rasathaneler de modernizasyon sürecine girmiştir.

KANDİLLİ RASATHANESİNİN GÖREVLERİ NELERDİR?

Kandilli Rasathanesi, çeşitli bilimsel araştırmalar ve gözlemler yaparak bir dizi önemli görevi üstlenmektedir. Bunlar arasında:

1. Deprem Gözlem ve Araştırmaları

Kandilli Rasathanesi'nin en önemli görevlerinden biri, deprem aktivitelerini izlemek ve deprem araştırmalarını yapmaktır. Türkiye, deprem kuşağında bulunan bir ülke olduğu için deprem faaliyetlerinin izlenmesi büyük önem taşır. Kandilli Rasathanesi, ülke genelinde meydana gelen depremleri kaydederek ve analiz ederek deprem aktiviteleri hakkında bilgi sağlar.

2. Tsunami ve Deniz Seviyesi İzleme

Rasathaneler, denizlerde meydana gelebilecek tsunami gibi olayları izler ve olası tehditleri önceden tahmin eder. Kandilli Rasathanesi, deniz seviyesi izleme istasyonları sayesinde, denizlerde meydana gelen ani değişimleri tespit ederek halkı uyarmak için önlemler alır.

3. Uzay Araştırmaları

Kandilli Rasathanesi, gök cisimlerini ve uzay olaylarını inceleyen astronomi araştırmalarına da ev sahipliği yapar. Teleskoplar aracılığıyla gökyüzünü gözlemleyerek, yıldızların hareketlerini ve uzak gezegenlerin özelliklerini araştırır.

4. Hava Durumu Tahminleri

Rasathaneler, atmosferdeki hava koşullarını inceleyerek hava durumu tahminlerinin yapılmasına yardımcı olur. Kandilli Rasathanesi'nin meteoroloji istasyonları, hava durumu tahminleri için önemli verileri toplar ve analiz eder.

5. Kuyruklu Yıldız ve Asteroid İzleme

Kandilli Rasathanesi, kuyruklu yıldızlar ve asteroidler gibi gök cisimlerini izleyerek, olası tehditleri önceden belirlemeye çalışır. Dünya'ya yaklaşabilecek potansiyel tehlikelerin tespiti için bu tür gök cisimlerinin hareketleri yakından takip edilir.

1894 DEPREMİ RASATHANE İÇİN BİR MİLAT

Prof. Dr. Haluk Özener, 1894'te yaşanan büyük İstanbul depreminin rasathane için önemli bir milat olduğunu belirterek, kentte büyük bir yıkıma sebep olan deprem nedeniyle padişah 2. Abdülhamit'in Atina Rasathanesi ve Rasathane-i Amire'nin müdürlerini yanına çağırarak depremin sebeplerinin bilimsel olarak araştırılmasını istediğini, iki rasathanenin sonuçlarına dayanılarak da sismik gözlemler yapılmasına karar verildiğini anlattı.

Özener, ilk defa 1895'te satın alınan iki sismometreyle deprem gözlemlerine de başlanıldığını ifade etti.

Zamanla rasathanede optik laboratuvarın da açıldığını dile getiren Özener, araştırma ve servis hizmetlerinin sürekli devam ettiği rasathanenin 1936'da Milli Eğitim Bakanlığına bağlandığını, 1983'ten itibaren Boğaziçi Üniversitesi bünyesinde "Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü" adı altında rektörlüğe bağlı bir enstitüye dönüştürüldüğünü kaydetti.

Özener, Rasathane-i Amire adıyla başlayarak günümüze kadar fizik ve astronomi rasathanesi gibi çeşitli isimler verilen rasathanenin, 1983'ten itibaren günümüzdeki adını aldığını kaydetti.

Jeodezi, jeofizik ve deprem mühendisliği ana bilim dalı kurulan rasathanede, Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi, Ankara'daki Nükleer Denemeleri İzleme Merkezi ile İznik Deprem Zararlarını Azaltma Merkezinin de bulunduğunu aktaran Özener, yine 1999'daki Marmara depreminden sonra proje olarak başlayan Afet Hazırlık Eğitim Merkezinde de afet öncesi ve sonrasında neler yapılabileceği konusunda bilinçlendirme çalışmaları yapıldığını dile getirdi.

Özener, merkezi her hafta çarşamba ve perşembe günleri ilkokul dördüncü sınıftan itibaren öğrencilerin ziyaret edebildiğini, randevulu bir şekilde gelen vatandaşlara da sarsma masasında 7 büyüklüğündeki depremleri yaşatarak nasıl bir felaket olduğunu göstermeye çalıştıklarını belirtti.

Meteoroloji istasyonunda da 1 Temmuz 1911'den beri sürekli gözlem yapıldığını ifade eden Özener, "108 yıldır bu kampüste meteorolojik gözlemler yapılıyor. Meteoroloji rasathanesi olarak kurulmamızdan dolayı resmi olarak hava durumu tahmini verme yetkisi Meteoroloji Genel Müdürlüğü kurulana kadar bizdeydi. Bu bayrağı devrettik." dedi.

1925'TEN BERİ DİNİ GÜNLER BELİRLENİYOR

Özener, Türkiye'nin bir deprem ülkesi olduğunu belirterek, şöyle devam etti:

"Rasathane, deprem ülkesi olan ülkemizde Osmanlı İmparatorluğundan Cumhuriyetimize miras kalan en önemli bilim yuvası. Sadece bir araştırma, servis hizmeti yok. Hem araştırma hem servis hem uygulama, eğitim hepsi bir arada olan günümüzdeki tek bir kurum. Deprem en önemli parametrelerden biri ama farklı özelliklerimiz de var. Hükümetler arası oşinografi komisyonu tarafında 2017'de akredite edildik. Tsunami servis sağlayıcısıyız. Ege, Akdeniz ve Karadeniz'le bağlantılı denizlerde olacak bir büyük depremden sonra tsunami tehlikesi varsa bunu sadece Türkiye'ye değil, tüm bölge ülkelerine de duyuruyoruz. Yine nükleer denemelerin izlenmesine de Dışişleri Bakanlığını nezdinde ülkeyi temsil ediyoruz. Ankara'daki merkezimizden anlık olarak tüm verileri, dünyanın herhangi bir yerinde bir nükleer deneme olduğunda hem Dışişleri Bakanlığına hem de de Viyana'da Nükleer Denemelerin Kapsamlı Yasaklanması Anlaşması Örgütü'ne raporluyoruz."

Haluk Özener, 1925'de dini günlerin belirlenmesi yetkisinin de rasathaneye verildiğini belirterek, Diyanet İşleri Başkanlığıyla ortak çalışma yaparak hicri-kameri ay başları ve dini bayram günlerinin hesaplandığını kaydetti.

Özener, astronomi çalışmaları kapsamında da güneşin doğuşu ve batışıyla ilgili mahkemelere danışmanlık hizmetlerinin de verildiğini ifade etti.

Kaynak: Haberler.com / Gündem