Eskişehir: Araştırma Görevlisinden Evlilik Programlarına "Sanal Cemaat" Benzetmesi

Eskişehir Anadolu Üniversitesi (AÜ) İletişim Bilimleri Fakültesi Araştırma Görevlisi Kumru Berfin Emre, televizyonlarda yayınlanan evlilik programlarına 'sanal cemaat' benzetmesi yaparak, "Önemli olan evlenmek değil, o yarışma programında evlenmektir. Evlilik, toplumsal ve tarihsel anlamının dışında araçsal bir edime dönüştü" dedi.

3. Ulusal İletişim Öğrencileri Sempozyumu'nda konuşan Araştırma Görevlisi Kumru Berfin Emre, her yayın döneminde çeşitli formatlarda evlilik programlarının televizyonlarda yayınlandığını belirterek, "İlk evlendirme programında kadınlardan ve erkeklerden oluşan iki farklı grup bulunmaktaydı ve seçici olan kadınlardı. İkinci program ise, gelin ve damat adayları olmak üzere iki gruptan oluşurken, damat adayları gelin adaylarını seçiyordu. Daha sonraki evlendirme programlarına damatların anneleri de dahil olarak, yarışmacılar gelin, damat ve kaynana adayları olmak üzere 3 farklı grubu ayrıldı. Son kararı damat adayları verse de, uygun gelin adayını seçme işini kaynana adayları üstleniyordu. Sırasıyla 'Ben Evleniyorum', 'Biz Evleniyoruz', 'İkinci Bahar', 'Sevda Masalı', 'Gelinim Olur musun?', 'Size Anne Diyebilir miyim?' adlarıyla yayınlanan evlendirme programları, yarışma boyunca yarışmacılara çeşitli armağanlar dağıttı. Ancak, büyük ödül evlenen çiftlere verildi. En çok oyu aldıktan sonra evlenen yarışmacılar, yarışmayı kazanmaktadır. Her yarışmanın kuralları farklılaşmakla birlikte, yarışmaların ortak noktaları kazananların izleyicilerin cep telefonlarıyla gönderdikleri oylarla belirlenmesi ve yarışmayı galip olarak bitirebilmek için en çok oy alan yarışmacının evlenmek zorunda olmasıdır" diye konuştu.

Söz konusu programlarda yarışmacının yapması gerekenin eşini seçmek olduğunu ifade eden Emre, şunları söyledi:

"Bu noktadan bakıldığında televizyon, aile kurumunun yerini almış gibidir. Cemaati birarada tutan lider olarak programın sunucusu, tarafsız olmaya dikkat eder. Yarışmanın kurallarını ve halkın değerlerini gözetir. Sunucu, bu sanal cemaatin bekçisidir. Oyunun kurallarına uygun olarak gerektiğinde sertleşen sunucunun, çoğunlukla kadın olması dikkat çekicidir. Sanal cemaatin bekçisi rolünü üstlenen kadın, toplumsal hayatta yuvasının bekçisi olan kadını, yuvayı yapan dişi kuşu anımsatmaktadır."

"ŞİDDET, REALİTY YARIŞMA PROGRAMLARININ ÖNEMLİ UNSURUDUR"

Araştırma Görevlisi Kumru Berfin Emre, yarışmayı birincilikle bitiremeyen çiftlerin ayrılmayı tercih ettiğini, yarışmayı kazananların çoğunun ise evlendiğini hatırlatarak, "Önemli olan evlenmek değil, o yarışma programında evlenmektir. Evlilik toplumsal ve tarihsel anlamının dışında araçsal bir edime dönüşmüştür. Buna rağmen, yarışma sırasında toplumun, halkın onayının önemi sıkça dile getirilir. Çok oy almanın yarışmacılar için ikili bir anlamı vardır. Fazla oy toplayan yarışmacı, hem yarışmanın galibi olur hem de toplumsal olarak ödüllendirilir. Şiddet, reality yarışma programlarının önemli unsurudur. Neredeyse her programda, bir biçimde sözlü ve fiziksel şiddet uygulandı. Kimi zaman yarışmacılar birbirlerine hakaret etti, kimi zaman kendi kendilerine fiziksel şiddet uyguladı, kimi zamansa yarışmaya telefonla katılıp görüş beyan eden izleyicilerle sözlü hakaret içeren tartışmalar yaşandı. Şiddet, izleyicide şoku oluşturan en önemli unsurlardan biridir. Yarışmacılara oy göndererek, programa telefonla bağlanarak ve evlendirme yarışmasını konu alan programlarda yapılan tartışmalarla oyuna katılan izleyici, sanal bir forumun parçasıdır" şeklinde konuştu.

Sabah programlarında tekrar eden tartışmaların genellikle hiçbir sonuca bağlanamadığını vurgulayan Emre, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Tıpkı sabah programlarının yapısı gibi bu tartışmaların yapısı da, çok parçalı ve süreksizdir. İzleyiciye önemli olay olarak sunulan çoğunlukla teknik müdahalelerle çarpıtılmış gündelik bir olaydır. Evin içinde yaşanan her sıradan olay, teknik yöntemlerle bir gösteriye dönüştürülmektedir. Benzer bir biçimde magazin programları da ünlülerin hayatlarındaki gündelik olayları ya da ünlülerin sıradan açıklamalarını bir gösteri biçiminde yeniden kurgulanmaktadır. Yarışma evinde yaşanan olayların parçalı bir gösteriye dönüşmesi, parçalanan her olayın izleyici de şok etkisi oluşmasını sağlar. Magazin programlarının, 'şok!', şok!' ifadelerini kullanmaları tesadüf değildir. Evlendirme yarışmalarında gerçekle oyunun iç içe geçtiğini gösteren en önemli nokta, oyun (yarışma) sırasında alınan kararın, gerçek hayatı önemli ölçüde belirlemesidir. Toplumu yeniden üreten aile kurumunun oluşturulması işlevi, televizyona devredilmiş gibidir. Sanal ortamda olduğu gibi gerçek hayatta da mahrem olanla kamusal olan birbirinin içinde erimiştir. Yarışmacıların 24 saat süresince gözetlenmesi, yarışmacıların mahremiyetini kamulaştırırken, izleyicinin bulunduğu yerden cep telefonuyla oylamaya katılması, onu başka bir kamusallığın parçası haline getirir. Bu kamusallık, yarışmayı izleyen, yarışmacılara oy gönderen ve çeşitli ortamlarda yarışma ile ilgili sohbetlere katılan insanlardan oluşmaktadır. Sürekli değişen, dinamik bir topluluğu oluşturan bu üç grubun sınırlandırılması, tarif edilmesi ve kimlerden oluştuğunun saptanması oldukça güçtür. Çünkü, sadık izleyicilerin dışında, yarışmanın çok izlenmesi, medyada yarışmaya devamlı olarak gönderme yapılması, yarışmayı izlemeyenlerin gündemini de belirlemektedir. Yarışmacıların halk olarak tanımladığı da sanal bir cemaattir."

"KADINLAR, BU TÜR YARIŞMALARA EN ÇOK KATILANLARDIR"

AÜ İletişim Bilimleri Fakültesi Araştırma Görevlisi Kumru Berfin Emre, bütün siyasal karar alma süreçlerinden dışlanan halka, reality yarışma programlarında sanal iktidarın kendisinin vaat edildiğini dile getirerek, "Sabah programlarında stüdyoya izleyici olarak katılan ya da evlendirme programlarına telefon aracılığıyla bağlanan kadınlar, çoğunlukla gerçek hayattaki deneyimlerini de aktararak yarışmacıları ve olayları değerlendirir. Aşkın ve evliliğin bilgisine sahip olan kadınlar, bu tür yarışmalara en çok katılanlar, yarışma hakkında en çok görüş bildirenlerdir. Unutulmak, gündemden düşmek ise, birer tele-insan haline gelen yarışmacılar için yoklukla eş değerdir. Tele-insan ancak, sanal cemaatin ilgisi ile var olduğunu hissedebilir. Reality yarışma programlarına katılan yarışmacıların yaşadıklarının öncülü, unutulan sinema yıldızlarının durumudur. Yarışmacılar, bir kez varlıklarını sanal dünyaya sattıktan sonra, bir daha iflah olmazlar. Yarışma programları sona erdikten sonra psikolojik tedavi gören yarışmacıların sayısı hiç de az değildir. 'Gelinim Olur musun?' adlı program sona erdikten sonra aşırı dozda uyuşturucu kullanmaktan dolayı hayatını yitiren yarışmacı Ata Türk'ün ölümü, evlendirme programlarının, yarışmacıların hayatı üzerindeki etkilerini yeniden tartışmaya açtı" dedi.

Emre, reality yarışma programlarında demokratik iletişim ortamının olanaklarının, sanal bir dünyanın sınırlarına hapsedilerek ortadan kaldırıldığını savundu.

Haberler