Söz sanatları nedir ve nelerdir? Söz sanatları nelerdir kaça ayrılı? Söz sanatları konu anlatımı ve örnekleri

Söz Sanatları, bir diğer deyişle edebi sanatlar, ifade edilmek istenen bir kelimeyi, cümleyi bilinen düz anlamının dışında ifade etmek için kullanılan sözlerdir. Bu ifadelerin kullanılmasının amacı; kullanılan ifadenin etkisini artırmak, klişe veya monoton anlatımdan çıkarmak, zenginlik katmak, yoğun anlam ifade etmek yani az sözle çok şey ifade etmek. Peki, Söz sanatları nelerdir? Söz sanatları konu anlatımı ve örnekleri! Söz sanatları nelerdir kaça ayrılı? Detaylar haberimizde!

SÖZ SANATLARI NELERDİR?

Söz sanatları iki gruba ayrılır. Bunlar;

1. ANLAMA DAYALI SÖZ SANATLARI

Teşbih (Benzetme)
İstiare(Eğretileme)
Mecaz (Değişmece)
Mecaz-ı Mürsel ( Ad Aktarması)
Kinaye (Değinmece)
Tariz (Tersini Söyleme)
Teşhis (Kişiselleştirme)
İntak ( Konuşturma)
Tevriye ( İki Anlamlılık)
Tenasüp ( Uygunluk)
Leff ü Neşr ( Sıralı Açıklama)
Tecahül-ü Arif (Bilmezlikten Gelme)
Hüsn-ü Ta'lil ( Güzel Neden Bulma)
Mübalağa (Abartma)
Tezat (Zıtlık)
Tekrir (Tekrar Etme)
Nida (Seslenme)
İstifham (Soru Sorma)
Telmih (Anımsatma)
İrsal-i Mesel( Atasözü Söyleme)

2.SESE DAYALI SÖZ SANATLARI

-Asonans (Ünlü Tekrarı)

-Aliterasyon(Ünsüz Tekrarı)

-Seci

SÖZ SANATLARI KONU ANLATIMI VE ÖRNEKLERİ

1. ANLAMA DAYALI SÖZ SANATLARI

Teşbih (Benzetme)

Teşbih, aralarında benzerlik ilgisi bulunan kavramların veya varlıkların nitelik bakımından zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilmesidir. Bu söz sanatında 4 unusr vardır. Bunlar;

-Asıl unsur olan, benzeyen ve kendisine benzetilen

- Yardımcı unsurlar ise benzetme yönü ve benzetme edatıdır.

Örnek bir cümle ile açıklamak gerekirse;

- Altın gibi sarı saçları dalgalanıyordu.

Burada saç: benzeyen, altın: kendisine benzetilen, -gibi: benzetme edatı, sarı: benzetme yönü oluyor.

Eğer bu 4 unsurdan ikisi yoksa yani benzetme edatı ve benzetme yönü yoksa bir cümlede Teşbih-i Beliğ (güzel benzetme) adı verilir. Buna da örnek olarak;

- Altın saçları dalgalanıyor.

İstiare(Eğretileme)

Benzetmenin asıl unsurlarından olan benzeyen ya da kendisine benzetilenden sadece bir tanesinin kullanılmasıdır. İstiare de ikiye ayrılı: Açık İstiare ve Kapalı İstiare. Örnekler üzerinden anlatmak gerekirse;

- Açık İstiare

Cümlede benzetme unsurlarından kendisine benzetilenin verilerek benzeyen unsurunsöylenmemesidir.

Örnek olarak; Nerde olsan ey peri gönlüm senin yanındadır. Burada açık istiare " peri" kelimesi oluyor.

- Kapalı İstiare

Burada ise tam tersi olarak benzetme unsurlarından benzeyenin verilerek kendisine benzetilenin söylenmemesidir.

Örnek olarak; Ne tez yaprak döktün ömrüm. Burada kaoalı istiare " ömrüm" kelimesi oluyor.

Mecaz-ı Mürsel ( Ad Aktarması)

Mecaz- ı Mürsel bir sözün benzetme amacı olmadan başka bir sözün yerine kullanılmasıdır.

Örnekle açıklamak gerekirse;

- Bir ana, bir vatan ağlar. Buradaki mecaz-ı Mürsel " vatan" kelimesinin orada yaşayan insanlar olarak kullanılmasıdır. Çünkü vatan ağlar derken insanlar ağlar anlamında kullanılır.

Kinaye (Değinmece)

Kinaye, bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamında kullanılmasıdır.

Bir örnekle açıklamak gerekirse;

- Bulamadım dünyada gönle mekan, nerde bir gül bitse etrafı diken. Burada yapılan kinaye "gül" ve "diken" ilişkisinden gelmektedir. Gerçek anlama bakarsak evet her gülün bir dikeni vardır. Fakat burada anlatılmak istenen her güzelin bir sıkıntısı olmasıdır.

Tariz (İğneleme)

Tariz, bir sözü tersini kastederek kullanmaktır.

Bir örnekle açıklamak gerekirse;

- Bir yetim görünce döktür dişini, bozmaya çabala halkın işini. Burada yapılan tariz " döktür dişini" ve "bozmaya çabala" kelimeleri ile yapılmıştır.

Teşhis (Kişiselleştirme)

Teşhis, insana ait olan duygu ve davranışları, insan dışındaki varlıklara yüklemektir.

Bir örnekle açıklamak gerekirse;

-Kuşlar, senin uzak diyarlara gittiğini söylediler bana.

Burada Kuşların konuştuğundan bahsederek kişiselleştirme yani teşhis yapmıştır.

İntak ( Konuşturma)

Bir varlığın veya kavramın kişiselleştirilip konuşturulması sanatına verilen addır.

Bir örnekle açıklamak gerekirse;

- Küçük bir çeşmeyim yurdumun, unutulmuş bir dağında

Burada "çeşmeyim" kelimesi ile cansız olan bir varlığı konuşturmuştur.

Tevriye ( İki Anlamlılık)

Buradaki amaç bir anlatım inceliğ elde etmektir. Dolayısıyla tevriye, birden fazla anlamı olan bir sözün yakın anlamını değil, uzak anlamını kastederek kullanmasına verilen isimdir.

Bir örnekle açıklamak gerekirse;

- Ulusun korkma nasıl böyle bir imanı boğar.

Burada "ulusun" kelimesinde tevriye yapılmıştır. Ulusun kelimesinin yakın ve uzak anlamı şöyledir;

1. Anlamı: Kurt gibi ulusun

2. Anlamı: Yüce, büyük olmak

Tenasüp ( Uygunluk)

Tenasüp, anlamca birbirine uyumlu olan kelimelerin bir arada kullanılmasıdır.

Bir örnekle açıklamak gerekirse;

"Her sabah başka bahar olsa da ben uslandım

Uğramam bahçelerin semtine gülden yandım"

Burada birbiriyle uyumlu olan kelimeler "bahar, bahçelerin ve gülden" dir. Bu üç kelime tenasüp oluşturmuştur.

Leff ü Neşr ( Sıralı Açıklama)

Leff-ü Neşr, en az iki şeyden söz ettikten sonra bunların her birine ait olan özellikleri sıralamadır.

Bir örnekle açıklamak gerekirse;

"Biz denizde kaptan, ovada çiftçi, şehirde esnaf olan

Biz gemi yürüten, tarla süren, alışveriş yapan"

Burada birbiriyle ilişkili olan kelimeler alt alta gelmiş ve her birine ait olan özellikler sırayla sıralanmıştır. "kaptan ve gemi yürüten; çiftçi ve tarla süren, esnaf ve alışveriş yapan"

Tecahül-ü Arif (Bilmezlikten Gelme)

Tecahül-ü Arif bir şeyi bildiğimiz halde bilmiyormuş gibi davrandığımızda kullandığımız sanattır.

Bir örnekle açıklamak gerekirse;

- Şakaklarıma kar mı yağdı ne var / benim mi Allah'ım bu çizgili yüz?

Her şeyin farkında olduğu halde bilip bilmemezlikten geliyor.

Hüsn-ü Ta'lil ( Güzel Neden Bulma)

Hüsn-ü Ta'lil, bir olayı gerçek nedeni dışında bir neden bağlamaktır. Bu neden ise çoğunlukla güzel nedene bağlamakla olur.

Mübalağa (Abartma)

Mübalağa kısaca abartma sanatı olup bir sözün gücünü artırmak amacıyla olay ya da varlığın olduğundan büyük- küçük, çok- az yani abartılı olarak anlatılmasıdır.

Bir örnekle açıklamak gerekirse;

- Rüzgarda uçan tüy bile benim kadar hafif değil

Tezat (Zıtlık)

Tezat, adı üstünde birbirine zıt olan düşünce, duygu, durum ya da hayali ifade etmek için kullanılır.

Bir örnekle açıklamak gerekirse;

-Her kahkahanın içinde/ bir gözyaşı vardır.

Burada kahkaha ve gözyaşı birbirine zıt anlamlar olarak kullanılmış.

Tekrir (Tekrar Etme)

Tekrir, yani kısaca tekrarlama olan söz sanatının amacı, sözün etkisini artırmaktır. Dolayısıyla söz ya da söz grubu tekrar ettirilir.

"Kimsesizim kimsem yoktur, herkesin var kimsesi

Kimsesiz kaldım meded kıl kimsesizler kimsesi"

Burada" kimsesiz" sözcüğü tekrir oluşturmuştur.