Karadeniz bölgesinde neden heyelan olur? Heyelan afetine karşı hangi önlemler alınabilir?

Heyelanlar, çevresel etkiler, topografya ve yerel jeolojik özellikler gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak farklı türlerde olabilirler. Örneğin, toprak kaymaları, kaya düşmeleri, sıvılaşma heyelanları gibi. Bu olaylar genellikle can ve mal kaybına neden olabilir ve çevresel etkileri ciddi olabilir. Heyelan riski taşıyan bölgelerde önlem alınması ve uygun planlama yapılması önemlidir. İşte heyelan ile ilgili bilinmesi gerekenler…

NEDEN HEYELAN EN ÇOK KARADENİZ BÖLGESİNDE GÖRÜLÜR?

Heyelan, toprak kayması olarak ifade edilebilir. Yapay ya da kara dolgu malzemesinden meydana gelmiş olan bir zeminin, eğim ya da benzeri gibi etkiler üzerinden aşağı veya dışarı doğru hareket etmesidir. Bu etki alanındaki yapıya ve birçok değişkene bağlı olarak farklılık gösterebilir. En çok merak edilen konulardan biri, heyelanın neden oluştuğudur. İşte bu noktada, heyelanın en çok görüldüğü bölgelerden biri Türkiye'nin Karadeniz bölgesidir. Peki, neden? İşte bazı faktörler:

Kuvvetli Eğim: Karadeniz bölgesi, yüksek dağlar ve dik yamaçlarla karakterizedir. Bu eğimli arazilerde toprak kaymaları daha sık görülür.

Aşırı Yağış: Karadeniz, yoğun yağış alan bir bölgedir. Topraklar bu nedenle yumuşar ve hareket etmesi daha kolay hale gelir.

Tabakalanma: Toprak tabakalarının farklı özelliklere sahip olması, heyelan riskini artırabilir.

Zemin Özellikleri: Karadeniz toprakları, killi ve gevşek yapıya sahiptir. Bu da heyelanın oluşma olasılığını artırır.

Beşeri Çalışmalar: İnşaat faaliyetleri, yol yapımı ve madencilik gibi insan etkileşimleri, toprak dengesini bozabilir ve heyelan riskini artırabilir.

Yerçekimi: Eğimli arazilerde yerçekimi, toprak hareketini hızlandırır.

Sonuç olarak, Karadeniz Bölgesi'nde eğimin fazla olması, yüksek yağış ve toprak özellikleri gibi faktörler, heyelanın bu bölgede daha sık görülmesine neden olur. Heyelandan korunmak için set yapılması, kaymaya sebep olan kütlenin kazınması, zeminin sertleştirilmesi, istinat duvarı yapımı ve ağaç dikilmesi gibi önlemler alınabilir.

TOPRAK KAYMASINI ÖNLEMEK İÇİN NE YAPMAK GEREKİR?

Toprak kaymasını önlemek için birkaç önemli yöntem bulunmaktadır. İşte bunlardan bazıları:

Yamaç altı kenarına yük koymak, kaydırıcı kuvvetlerin önüne geçmek ve etkilerini azaltmak için pratik bir çözümdür. Bu amaçla yamaç alt bölümüne bir yük konulabilir. Potansiyel kütle hareketinin büyüklüğüne bağlı olarak, buraya taş duvar yapmak daha kalıcı bir çözüm olabilir. Betonarme veya koruyucu duvar da düşünülebilir.
Dik yamaçlar, dış etkilerden ve özellikle yüzey sularının sızmasından korunmalıdır. Yamaç yüzeylerinin aşınmasını önlemek için teraslama yapılmalı ve ağaçlandırılmalıdır. Yamaçlara suyu seven ve kökleri derinlere kadar uzanan dayanıklı çalılar ve bodur ağaçlar dikilmelidir. Ayrıca şev yüzeyleri çimlendirilmeli, taş ve betonla örülmeli, püskürtme harç ve beton ile sıvanmalıdır.
Kritik denge açısına ulaşan yamaçlarda, dengeyi bozacak ek yük ve kazıların etkisini yok etmek için eğim açısı küçültülmelidir. Yamaç üst basamağındaki ek yük kaldırılmalı, yamaç yüzeyi traşlanarak profil yatıklaştırılmalı veya teraslanmalıdır.
Heyelanların çoğu, doğrudan suyun etkisiyle ortaya çıktığından, çok iyi projelendirilmiş ve inşa edilmiş bir yer üstü ve yer altı suyu drenaj sisteminin oluşturulması gerekmektedir. Yüzey ve yer altı suları, şev içinden ve üzerinden uzaklaştırıldığında, boşluk suyu basıncı azalır ve kohezyon artar. Bu, heyelanların önlenmesi için önemli bir adımdır.
Yamaç boyunca kaymaya neden olan en etkin kısımların kaydırıcı kuvvetin etkisinin hafifletilebilmesi için bilinçli bir biçimde kazılması, kayma geriliminin azalmasına neden olacaktır.
Heyelana hassas yamaçtaki malzemenin sertleştirilmesiyle, zeminin iç direnci artırılabilir. Bu yöntem genellikle akma biçimindeki harekette daha etkili olup, amaç tanelerin birbiriyle bağlanması yoluyla hareketin durmasını sağlamaktır. Çimentolama veya kimyasal madde kullanma gibi teknik çözümler düşünülebilir.
Kütle hareketleri konusundaki çalışmalar ve araştırmalar aralıksız olarak devam etmelidir. Heyelanların sık görüldüğü veya görülme şansının yüksek olduğu yerlerin topografik, jeolojik, hidrojeolojik, klimatik ve meteorolojik koşulları kapsamlı bir biçimde ortaya konmalıdır. Bu sayede daha etkili önlemler alınabilir.