Anayasa şikayeti nedir?

Bireylerin Anayasa Mahkemelerine başvurması için öngörülen yollardan birisi Anayasaşikayetidir. Anayasaşikayeti, anayasal hakları ihlal edilen bireylere tanınan bir yargı yoludur. Anayasa şikayeti, genellikle idarenin ya da yargının bireysel işlemlerine karşı başvurulan bir yoldur. Tüm detaylarıyla Anayasa şikayeti nedir? Haberimizde...

Bireylerin Anayasa Mahkemelerine başvuru hakkı başlıca ikişekilde düzenlenebilir.

Bunlardan ilki, bir kanun hükmüne karşı herhangi bir bireyin başvurusuna imkan veren actio popularis ya da yurttaşşikayetidir. Macaristan'da actio popularis için oldukça genişbir uygulama alanı bulunmaktadır. Çünkü Macaristan'da, yurttaşlar belirli bir yasal düzenlemeyle herhangi bir kişisel menfaat ilişkisi içinde olmasalar dahi bu yasal düzenlemenin Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'ne başvuru hakkına sahiptirler. Dolayısıyla bu davalarda, bireylerin yaptığı başvurular bir tür soyut norm denetimi ile sonuçlanmaktadır.

Bireylerin Anayasa Mahkemelerine başvurması için öngörülen diğer yol ise Anayasaşikayetidir. Anayasaşikayeti, anayasal hakları ihlal edilen bireylere tanınan bir yargı yoludur. Anayasa şikayeti, genellikle idarenin ya da yargının bireysel işlemlerine karşı başvurulan bir yoldur. Anayasaşikayeti, Avrupa'daki Anayasa Mahkemelerinin işleyişinde çok farklışekillerde karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte, başlıca özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

Anayasa şikayeti;

- bir yargı yoludur,

- ikincil niteliğe sahiptir, yani ancak diğer hukuk yolları tüketildikten sonra başvurulabilecek bir yoldur,

- temel hakların ve özgürlüklerin ihlaline karşı tesis edilmiştir,

- idarenin ya da yargının bireysel kararlarına karşı kullanılır.

Anayasaşikayetinin işlevi, özünde, idari makamların ya da yargı organlarının kararlarıyla, hakları ihlal edilen bireylere Anayasa Mahkemesi'nde dava açma hakkı tanımak suretiyle temel hakların etkili biçimde korunmasıdır.

Anayasa Şikayeti Konusunda Venedik Komisyonu'nun Görüşü

Venedik Komisyonu, çeşitli fırsatlarla açıkladığı görüşlerinde Anayasa şikayeti kurumunun önemine dikkat çekmiştir. Komisyon, Anayasa şikayeti usulünün ihdası çalışmalarını memnuniyetle karşılamakta ve "bireysel başvuru hakkının temel hakların daha iyi ve daha etkili korunmasına yardımcı olacağını" düşünmektedir.

Venedik Komisyonu, Türkiye'deki Anayasa Mahkemesi'ne ilişkin olarak yapılması düşünülen Anayasa değişikliği taslağı üzerine açıkladığı görüşte de bireysel başvuru usulünü hem genel olarak, hem de karşılaştırmalı hukuk perspektifinden değerlendirme imkanı bulmuşve Anayasa şikayeti usulünün önemini şu ifadelerle dile getirmiştir:

"Almanya'daki Verfassungsbeschwerde ve İspanya'daki recurso de amparó usulleri Anayasa şikayetinin en meşhur örnekleridir. Diğer Avrupa ülkeleri de (örneğin Rusya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Slovenya, Makedonya, Hırvatistan, Portekiz, Macaristan ve diğerleri) Anayasaşikayeti için çeşitli usuller benimsemişlerdir. Anayasa yargısının son dönemdeki eğilimi, "kanunların Anayasaya uygunluğunun denetiminden" "kanunların uygulanmasının denetimine" doğru bir yönelimşeklinde karşımıza çıkmaktadır. Başka bir ifadeyle, anayasa yargısı yasamanın denetlenmesiyle yetinmeyip yargının denetlenmesine yönelmektedir."

Venedik Komisyonu'na göre, Anayasaşikayetinin temel niteliklerişu şekilde ifade edilebilir:

- Anayasa şikayeti ikincil nitelikli bir yargı yoludur,

- Temel hakları ve özgürlükleri korumak amacıyla kullanılır

- Kanunlardan, idari işlemlerden, yargı kararlarından ya da kamu kurumlarının ihmallerinden kaynaklanan hak ihlallerine karşı başvurulan bir yoldur,

- Temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğini düşünen herkes Anayasa şikayeti hakkına sahiptir.

Anayasa şikayeti yoluna ancak diğer hukuk yolları tüketildikten sonra başvurulabilir. Almanya'da ve İspanya'da Anayasa şikayeti, Anayasada sayılan hakları güvence altına almak amacıyla ihdas edilmişti. Oysa Venedik Komisyonu'nun da gözlemlediği gibi "son dönemde, çeşitli ülkelerde ortaya çıkan yeni eğilim, uluslararası antlaşmalarda tanınan haklar için de Anayasa şikayetine imkan vermek yönündedir."

Gündem Politika Haberler