CARİ AÇIK NEDİR? Türkiye cari açık 2023 ne kadar oldu? Cari açık nasıl kapatılır, nasıl hesaplanır?

Cari açık, ekonomik açıdan dikkat çeken bir durumdur ve birçok ekonomik faktörü etkileyebilir. Vatandaşların ise merak ettiği bir diğer konu Cari açık nedir? Türkiye cari açık 2023 ne kadar oldu? Cari açık nasıl kapatılır, nasıl hesaplanır? Oldu. Bu yazıda, cari açığın ne olduğunu ve ekonomiye etkilerini inceleyeceğiz.

CARİ AÇIK NEDİR?

Cari açık, bir ülkenin ithalatının ihracatını aşması sonucunda ortaya çıkar. Bir ülkenin diğer ülkelerden daha fazla mal ve hizmet ithal etmesi, dışarıya daha fazla ödeme yapması anlamına gelir. Bu durumda, ödeme dengesi açığa geçer ve cari açık oluşur. Cari açık, bir ülkenin yabancı ülkelere olan borçlarını artırabilir.

CARİ AÇIK NEDEN OLUR, NASIL KAPATILIR VE HESAPLANIR?

Cari açığın birden fazla nedeni olabilir. Özellikle yüksek tüketim, dışa bağımlı enerji ithalatı, yatırım eksikliği, zayıf üretim kapasitesi, yüksek kamu harcamaları, döviz kuru dalgalanmaları gibi etkenler cari açığı artırabilir. Cari açığın yüksek olduğu durumlarda, yerel para birimi diğer para birimleri karşısında değer kaybedebilir. Bu da ithal malların daha pahalı hale gelmesine neden olabilir.

Cari açık, ülkenin dış borçlarını artırabilir. Dış borçlarını ödemek için daha fazla döviz talebi olabilir, bu da faiz oranlarını artırabilir. Yüksek cari açık, yatırımcılar için riskli bir ülke olarak algılanabilir. Bu da yabancı yatırımları azaltabilir. Cari açık, ithalatın artmasına neden olduğundan, iç piyasada rekabet azalabilir ve yerel üreticiler enflasyonist baskıya maruz kalabilir.

Yüksek cari açık, ekonomik büyümenin sürdürülebilirliğini tehdit edebilir. Ülkenin dışa bağımlılığı arttıkça, dış faktörlerin etkisi daha büyük olabilir. Cari açığın yönetimi ekonomi politikalarıyla sağlanır. İhracatın teşvik edilmesi, ithalatın kısıtlanması, yatırımların artırılması, enerji verimliliğinin artırılması gibi adımlar cari açığın azaltılmasına yardımcı olabilir.

TÜRKİYE CARİ AÇIK 2023 NE KADAR OLDU?

Cari açık ekonomik istikrar için dikkat edilmesi gereken bir göstergedir. Bir ülkenin dış ticaret dengesindeki negatif durum, ekonomik büyüme, enflasyon, faiz oranları ve döviz kurları gibi birçok faktörü etkileyebilir. Bu nedenle, ekonomi yönetimleri cari açığın olumsuz etkilerini minimize etmek için stratejiler geliştirmektedir.

Haziran ayında cari işlemler hesabı 674 milyon ABD doları fazla kaydetmiştir. Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı ise 5.584 milyon ABD doları fazla vermiştir. Ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı 3.697 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Hizmetler dengesi kaynaklı girişler 5.019 milyon ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu kalem altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler 4.203 milyon ABD doları olmuştur.

Birincil gelir dengesi kalemi 799 milyon ABD doları net çıkış, ikincil gelir dengesi kalemi de 151 milyon ABD doları net giriş kaydetmiştir. Mayıs sonu itibarıyla, kısa vadeli dış borç stoku, 2022 yıl sonuna göre yüzde 11,1 oranında artışla 165,6 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, bankalar kaynaklı kısa vadeli dış borç stoku yüzde4,3 oranında artarak 64,9 milyar ABD doları olurken, diğer sektörlerin kısa vadeli dış borç stoku yüzde4,1 oranında artarak 56,3 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir.

YURT DIŞI KREDİLERİNDE ARTIŞ VE BORÇ DURUMU

Bankaların yurt dışından kullandıkları kısa vadeli krediler, 2022 yıl sonuna göre yüzde 5,6 oranında artarak 11,3 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Banka hariç yurt dışı yerleşiklerin döviz tevdiat hesabı yüzde 4,8 oranında azalarak 20,6 milyar ABD doları, yurt dışı yerleşik bankaların mevduatı da yüzde 1,2 oranında artışla 17,0 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, yurt dışı yerleşiklerin TL cinsinden mevduatları geçen yıl sonuna göre yüzde 22,1 oranında artışla 16,1 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir.

Diğer sektörler altında yer alan ithalat borçları, 2022 yıl sonuna göre yüzde 3,5 oranında artarak 50,4 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Borçlu bazında incelendiğinde, tamamı kamu bankalarından oluşan kamu sektörünün kısa vadeli borcu 2022 yıl sonuna göre yüzde 12,9 oranında artarak 32,6 milyar ABD doları olurken, özel sektörün kısa vadeli dış borcu yüzde 1,3 oranında artarak 88,6 milyar ABD doları olmuştur.

Alacaklı bazında incelendiğinde, özel alacaklılar başlığı altındaki parasal kuruluşlara olan kısa vadeli borçlar yıl sonuna göre yüzde 21,1 oranında artarak 90,0 milyar ABD doları, parasal olmayan kuruluşlara olan borçlar yüzde 0,5 oranında artarak 74,4 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir. 2022 yıl sonunda 676 milyon ABD doları olan kısa vadeli tahvil ihraçları, 2023 Mayıs sonu itibarıyla 926 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde resmi alacaklılara olan kısa vadeli borçlar 298 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.

2023 Mayıs sonu itibarıyla, kısa vadeli dış borç stokunun döviz kompozisyonu yüzde 47,5'i ABD doları, yüzde 24,7'si Euro, yüzde 10,6'sı TL ve yüzde 17,2'si diğer döviz cinslerinden oluşmuştur.

2023 Mayıs sonu itibarıyla, orijinal vadesine bakılmaksızın vadesine 1 yıl veya daha az kalmış dış borç verisi kullanılarak hesaplanan kalan vadeye göre kısa vadeli dış borç stoku, 207,3 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir. Söz konusu stokun 17,2 milyar ABD dolarlık kısmı, Türkiye'de yerleşik bankaların ve özel sektörün yurt dışı şubeleri ile iştiraklere olan borçlarından oluşmaktadır. Borçlu bazında değerlendirildiğinde, toplam stok içinde kamu sektörünün yüzde 20,9, Merkez Bankası'nın yüzde 21,4,özel sektörün ise yüzde 57,7 oranında paya sahip olduğu gözlenmektedir.