Taliban kimdir, amacı nedir, kaç kişi? Taliban kurucusu kim? Taliban hangi ülkenin?

Afganistan'da, mayıstan bu yana saldırılarını arttırarak sürdüren Taliban, ülkenin yönetimini ele geçirildi. 10 gündür şehir merkezlerine saldıran ve 31 ili ele geçiren Taliban, son olarak başkent Kabil'e girerek Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nda kontrolü sağladı. Peki, Taliban kimdir, amacı nedir? Taliban hedefi nedir? Taliban kurucusu kim? Taliban hangi ülkenin? İşte tüm detaylar...

TALİBAN KİMDİR?

Taliban, Afganistan'daki bir Diyubendi İslamcı hareket ve askeri organizasyondur. Kendilerine Afganistan İslam Emirliği demekte olup ülke içinde bir savaş (veya cihat) sürdürmektedir. 2016'dan beri liderleri Mevlevi Hibetullah Ahundzade'dir. 2021 yılında 75.000 savaşçıları olduğu tahmin edilmektedir.

Taliban, 1996'dan 2001'e kadar, Afganistan'ın kabaca dörtte üçüne hükmetmiş ve şeriatın katı bir yorumunu uygulamıştır. 1994 yılında Afgan İç Savaşı'nın önde gelen gruplarından biri olarak ortaya çıkmıştı ve büyük ölçüde Afganistan'ın doğu ve güneyindeki Peştun bölgelerindeki geleneksel İslami okullarda eğitim görmüş ve Sovyet-Afgan Savaşı'nda savaşmış öğrencilerden (talebe) oluşmaktaydı. Muhammed Ömer'in önderliğindeki hareket, Mücahid liderlerinden aldığı güçle Afganistan'ın çoğu bölgesine yayıldı. 1996'da totaliter Afganistan İslam Emirliği kuruldu ve Afganistan'ın başkenti Kandahar'a transfer edildi. 11 Eylül saldırılarının ardından Aralık 2001'de Amerikan liderliğindeki Afganistan işgaliyle devrilene kadar ülkenin çoğunu kontrol etti. En etkin dönemlerinde, Taliban hükümeti diplomatik olarak yalnızca Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri tarafından tanındı. Grup daha sonra Afganistan Savaşı'nda Amerikan destekli Hamid Karzai yönetimine ve NATO liderliğindeki Uluslararası Güvenlik Destek Gücü'ne karşı bir direniş hareketi olarak yeniden bir araya geldi.

Taliban, birçok Afgan'a uygulanan sert muameleyle sonuçlanan şeriat yorumu nedeniyle uluslararası alanda kınandı. 1996'dan 2001'e kadar olan iktidarları sırasında, Taliban ve müttefikleri Afgan sivillere karşı katliamlar gerçekleştirdi, açlıktan ölmek üzere olan 160.000 sivile Birleşmiş Milletler'in gıda tedariğini engelledi ve yakıp yıkma taktiği uyarınca geniş ve verimli toprakları yakarak on binlerce evi yok etti. Taliban, Afganistan'ı kontrol ederken, insanları veya diğer canlıları tasvir eden resimler ve filmler ile enstrüman kullanılan müziği yasakladı, kadınların okula gitmesini engelledi, kadınların sağlık hizmetleri dışındaki işlerde çalışmasını yasakladı (erkek doktorların kadınları görmesi de yasaklandığı için) ve kadınların dışarıda bir erkek akraba ile dolaşmalarını ve burka giymelerini zorunlu kıldı. Belirli kuralları çiğneyen kadınlar alenen kırbaçlandı veya idam edildi. Dini ve etnik azınlıklar, Taliban yönetimi altında ağır bir şekilde ayrımcılığa uğradı. Birleşmiş Milletler'e göre, 2010'da Afgan sivil ölümlerinin %76'sından, 2011 ve 2012'de ise %80'inden Taliban ve müttefikleri sorumluydu. Kültürel soykırıma da girişen Taliban, Bamyan'ın 1500 yıllık Buda heykelleri de dahil olmak üzere çok sayıda anıtı yok etmiştir.

Taliban'ın ideolojisi; Diyubendi köktendinciliği ve militan İslamcılığın, Peştunvali olarak bilinen Peştun sosyal ve kültürel normlarıyla birleştirilmesine dayanan "yeni" bir şeriat hukuku biçimi olarak tanımlanmıştır.

Uluslararası topluluklar ve Afgan hükümeti; sıklıkla Pakistan'ın Servislerarası İstihbarat'ını ve ordusunu; kuruluşunda, iktidarda oldukları süre boyunca ve direniş süreci boyunca Taliban'a destek sağlamakla suçlamıştır. Pakistan ise 11 Eylül saldırılarından sonra gruba yönelik tüm desteğini kestiğini belirtmiştir. 2001 yılında, El Kaide lideri Usame bin Ladin komutasındaki 2.500 Arap'ın Taliban için savaştığı bildirilmiştir.

2020'nin Şubat ayında Trump yönetimi, 1 Mayıs 2021 itibariyle tüm Amerikan güçlerinin Afganistan'dan çekileceğine dair Taliban ile anlaşma imzaladı. Karşılığında Taliban, El Kaide gibi terörist gruplarıyla bağlantısını kesecek, şiddeti azaltacak ve Amerika destekli Afgan hükümetiyle müzakere edecekti. Her iki taraf da bu anlaşmanın şartlarını tam olarak yerine getirmese de, çekilme başladı.

TALİBAN'IN AMACI NEDİR?

Taliban; iktidara geldikten sonra Batılı birliklerin ülkeden ayrılmasını, Afganistan'a barış ve güvenliği geri getirmeyi ve kendi şeriat hukukunu uygulamayı hedeflediğini söyler.

Geçtiğimiz aylarda yer alan habere göre:

Putin'in Afganistan Temsilcisi Kabulov:"Taliban'ın amacı, barış müzakereleri öncesi pozisyonunu güçlendirmek" olduğunu söyledi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Afganistan Özel Temsilcisi Zamir Kabulov, Afganistan'da Taliban'ın eylemlerini barış görüşmeleri öncesinde pozisyonunu güçlendirme amacıyla yaptığını söyledi.

Kabulov, Afganistan'daki durumla ilgili AA muhabirine açıklamalarda bulundu.

Afganistan'daki askeri ve siyasi durumun oldukça gergin olduğunu belirten Kabulov, bu durumun Rusya'yı rahatsız ettiğini ifade etti.

Taliban'ın Afganistan'da iktidarı zorla ele geçirme tehlikesi olduğuna inanmadıklarını dile getiren Kabulov, şunları söyledi:

"Çatışmalar çoğunlukla kırsal alanlarda sıkı bir kuşatma olsa da şehirlere saldırı olmuyor. Taliban'ın amacı, barış müzakerelerinin başlamasından önce konumunu güçlendirmek. Taliban, iktidara gelmede şiddet senaryolarının olumsuz sonuçlar doğuracağının farkında ve bu senaryoların uygulanmasını istemiyor. Müzakereler yoluyla uzlaşmaya varmak için beyanda bulunuyorlar."

Rusya'nın özellikle Afganistan'ın kuzeyindeki durumdan ve buradaki terör örgütü DEAŞ'ın varlığıyla birlikte uyuşturucu üretiminin artmasından rahatsız olduğunu kaydeden Kabulov, Afgan güçleri ile Taliban arasındaki çatışmalardan doğan gerginliğin Orta Asya ülkelerine yayılmasını önlemek için Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) çerçevesinde adımlar attıklarını belirtti.

"Rusya'nın, mevcut tüm imkanları kullanacağını belirtebiliriz"

Kabulov, Orta Asya'da Afganistan'dan kaynaklanabilecek sorunları önlemek için gerekenleri yapacaklarının altını çizerek "Rusya'nın, Afganistan'ın kuzey bölgelerinden Orta Asya'daki müttefiklerimizin topraklarına 'taşan' gerilime karşı koymak için mevcut tüm imkanları kullanacağını belirtebiliriz." dedi.

ABD'nin Kazakistan, Özbekistan, Tacikistan dahil, Orta Asya ülkelerine askeri birlikler koymak istediğine yönelik haberlere ilişkin Kabulov, şu değerlendirmeyi yaptı:

"ABD birliklerinin Afganistan'dan çekilme sürecinin devam ettiğini hatırlarsak ABD ordusunun ve diğer altyapısının Orta Asya dahil olmak üzere, komşu ülkelere yeniden konuşlandırılmaması gerekir. ABD ve NATO'nun Afganistan'daki 20 yıllık harekatı, ABD askeri üslerinin bölgede istikrar ve güvenliği artırmak için hiçbir şey yapmadığını kanıtladı."

Kabulov, Afganistan konusunda Rusya, ABD, Çin ve Pakistan'ın dahil olduğu genişletilmiş üçlü toplantının ve Moskova formatında Afganistan müzakerelerinin yapılmasını göz ardı etmediklerini söyledi.