Ukrayna'nın yeni savunma bakanı Rüstem Umerov kimdir, Türkiye ile ilişkileri hakkında neler biliniyor?

Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, Rusya’nın 24 Şubat 2022’de ülkesini işgale başlamasından bu yana görevde olan Savunma Bakanı Oleksii Reznikov’un yerine Ukrayna Emlak Fonu’nu yöneten Rüstem Umerov’u atadı. Reznikov, Ukrayna Parlamentosu'nun onayı sonrası göreve başlayacak.

1982 doğumlu Umerov, TRT'ye göre Ukrayna tarihinde akanlık görevini üstlenecek Kırım Tatar Türkü ilk isim oldu. Sosyal medyada yapılan paylaşımlarda, Umerov’un Türkiye ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdogan ile de iyi ilişkiler içerisinde olduğuna dikkat çekiliyor.

Rüstem Umerov geçmişte Rusya ile önemli müzakereler yürütmüş bir isim.

Umerov, işgalin başlangıcında Ukrayna'yı Rusya'yla barış görüşmelerinde temsil etti. Rusya ve Ukrayna arasındaki yüksek profilli esirlerin değişimini sağlamada kilit bir rol oynadı. Türkiye’nin de arabulucu olarak yer aldığı Ukrayna tahılının Karadeniz üzerinden güvenli bir şekilde ihraç edilmesini sağlamak için yapılan müzakerelere katıldı.

Kırım Tatarlarının önde gelen isimlerinden Umerov, aynı zamanda Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy'nin İslam ülkeleriyle ilişkiler kurmasında önemli bir figür oldu.

Rüstem Umerov 1982'de Özbekistan'ın Semerkant şehrinde doğdu. Joseph Stalin'in Sovyetler Birliği'ni yönettiği dönemde 200 bin Müslüman Tatar, Özbekistan'a sürgüne gönderilmişti.

İkinci Dünya Savaşı'nda Nazilere karşı savaşan Tatarların 1980'lerden itibaren Kırım'a geri dönmelerine izin verilmişti.

Umerov da çocukken Kırım'a geri döndü. 2021 yılında Liga.net'e yazdığı makalede "Kırım Tatarlarının tehciri Sovyet rejiminin en büyük suçlarından biridir" diye yazmış ve eklemişti:

"Bu, o dönemde iktidarda olan zalimler tarafından bütün bir milleti yok etmek amacıyla başlatılmıştı."

Umerov aynı makaleyi Rusya'nın 2014'te Kırım’ı ilhak ettiği sırada da gündeme getirdi.

Rüstem Umerov, lisansını ekonomi alanında, yüksek lisansını finans alanında yaptı. Kariyerine ise telekom sektöründe başladı.

2013 yılında ASTEM yatırım şirketini ve ABD'deki Stanford Üniversitesi'nde Ukraynalı politikacıları, avukatları ve toplum liderlerini eğitmek için ortaklaşa oluşturulmuş bir yardım programını kurdu.

2019 yılında Ukrayna Parlamentosu’na seçildi ve daha sonra devlet varlıklarını özel yatırımcılara satan bir devlet kurumu olan Varlık Fonu'nun başına getirildi. Bu, özelleştirmenin yolsuzlukla eş anlamlı hale geldiği bir ülkede zorlayıcı bir rol olarak görülüyordu.

Umerov, uzun yıllar Kırım Tatarlarının tarihi lideri Mustafa Cemilev'e danışmanlık yaptı. Aynı zamanda, 2014 yılında Kırım'ın ilhakı sonrası Rusya ile müzakerelere odaklanan uluslararası bir diplomatik girişim olan Kırım Platformu'nun eş başkanıydı.

Rusya'nın Ukrayna’yı işgale başlamasından kısa süre sonra BBC'ye konuşan Umerov, “Bu acımasız işgale siyasi ve diplomatik bir çözüm bulmaya kararlı olduğunu" söyledi.

Mart 2022'de Rus milyarder Roman Abramoviç ile birlikte Rusya ve Ukrayna arasındaki barış görüşmelerine katıldı.

Umerov ve Abramoviç'te zehirlenme belirtileri görüldüğü iddia edildi. Deri soyulması ve göz ağrısı, öne sürülen belirtilerden bazılarıydı.

Ancak Umerov daha sonra bu haberleri yalanladı, herkesi “teyit edilmemiş bilgilere inanmamaları" konusunda uyardı.

'Türkiye'yle geniş bağlantıları var'

BBC İzleme Servisi’ne göre, Ukrayna'da sosyal medya kullanıcıları Zelenskiy'nin kararıyla ilgili olarak bölünmüş durumda.

Rus siyasi aktivist Kirill Shulika Telegram'daki yorumunda, "Bu beklenen bir değişiklik ve müzakere masasına yaklaşıldığı anlamına geliyor” dedi ve ekledi:

"Önemli olan şu anda perde arkası diplomasiyle kimin ilgilendiği ve bu kişi de Abramoviç. Umerov onun Ukrayna'daki sırdaşı. Dolayısıyla Abramoviç’in barış çabaları bir dereceye kadar ilk meyvelerini vermeye başladı. Kendisine ve Umerov'a ve bundan sonraki süreçte ne olacağını göreceğiz.”

Telegram kanalı Politjoystic'in Kremlin yanlısı yazarı Marat Başirov ise "Genel olarak bu pek bir şeyi değiştirmiyor, tek bir şey dışında; Amerikalılar çatışmayı dondurmaya, denetlemeye ve Ukrayna yetkililerinin en iğrenç temsilcilerini ortadan kaldırmaya başlıyor. Bu planın zirve noktası Zelenskiy’nin 2024-2025 yılları arasında görevden ayrılması olacak" iddiasında bulundu.

Önde gelen savaş yanlısı Telegram kanalı Rybar ise yorumunda, "Ukrayna'da savunma bakanının değiştirilmesi silahlı kuvvetlerin savaş kabiliyetini hiçbir şekilde etkilemeyecek. Ancak böylece daha önceki başarısızlıkların sorumlusu Reznikov'a atfedilebilir" dedi.

Yorumda, Umerov'un Tatar kökenine ve Türkiye ile "geniş bağlantılarına" dikkat çekildi:

"Kariyerine Türk operatör Turkcell’in tamamına sahip olduğu telekomünikasyon şirketi Lifecell'de başladı. Röportajlarında defalarca Ankara'daki yetkilileri 'Ukrayna'nın müttefikleri' olarak tanımladı ve onların Kırım'daki faaliyetlerini övdü.

“Erdoğan'ın ‘yeni bir tahıl anlaşmasını’ görüşmek üzere Rusya'ya yapacağı ziyaretin arka planındaki bu gelişme oldukça sembolik görünüyor.”

Umerov’un Türkiye ile bağları Rusya'da savaş yanlısı başka bloglarda da gündeme getirildi.

Zloi Pruf Telegram kanalı, "Genel anlamda, Zelenskiy’nin bu pozisyon için askeri bir kişiye değil, Türkiye ve Batı'da bağlantıları olan yetkin bir dilenciye ihtiyacı var. Umerov'un Erdoğan'a erişimi olduğu söyleniyor" yorumunda bulundu.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgale başlamasından hemen önce Ocak 2022’de, Ukrayna-Türkiye Parlamentolar Arası Dostluk Grubu Eş Başkanı olan Umerov ve beraberindeki milletvekili heyeti, dönemin TBMM Başkanı Mustafa Şentop ile görüşmüştü.

Şentop, "Türkiye, Kırım'ın yasa dışı ve gayrimeşru ilhakını tanımamıştır ve tanımayacaktır" demişti.