Selimiye'nin Kentsel Tasarım Projesi Yemiş Kapanı Hanına Takıldı

Edirne'de Mimar Sinan'ın ustalık eseri ve UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'ndeki Selimiye Camisi'nin bahçesindeki çevre düzenlemesi, kazılar sırasında bulunan Yemiş Kapanı Hanı nedeniyle durduruldu. Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün han için restitüsyon çalışması yapılmasını istedi. Belediye ise hanın 12-13 metre yüksekliğinde olacağını ve Selimiye'nin siluetini kapatacağı gerekçesiyle, kalıntılarının olduğu gibi korunması gerektiğini savundu. Han nedeniyle çalışmalar bir yılı aşkın süredir dururken, Edirne Belediye Başkanı Recep Gürkan, "Yemiş Kapanı Hanı 12-13 metre yüksekliğindeki yapıyı bu yüzyılda, 2017 yılında tekrar ayağa kaldırırsak Selimiye'nin görüntüsü ne olur?" dedi.

Mimar Sinan'ın 'Ustalık eserim' dediği ve 2011 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'ne giren Selimiye Camii ve Külliyesi'nin bahçesinde Edirne Belediyesi tarafından 2014 yılında 'Selimiye Camii Çevresi Kentsel Tasarım ve Peyzaj Projesi başlatıldı. UNESCO'nun kabul ettiği proje ile ilgili Edirne Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu, meydan üzerinde var olduğu bilinen Yemiş Kapanı Hanı'nın ortaya çıkarılmasını istedi. Edirne Valiliği'nin desteğiyle Müze Müdürlüğü tarafından başlatılan kazı çalışmalarında yaklaşık 4 bin metrekarelik alanda ve Osmanlı döneminde 'meyve-sebze hali' olarak kullanılan Yemiş Kapanı Han'ın kalıntıları ile duvarları toprak altından çıkarılırken, ilerleyen çalışmalarda Mimar Sinan'ın kente gelen temiz suyu dağıtmakta kullandığı su yolları bulundu.

Vakıflar Genel Müdürlüğü, Tarihi Yemiş Kapanı Hanı'nın kalıntılarının ortaya çıkması üzerine belediyeden, Yemiş Kapını Hanı için restitüsyon çalışması yapılmasını istedi. Belediye ise hanın 12-13 metre yüksekliğinde olacağını ve Selimiye'nin siluetini kapatacağı gerekçesiyle, kalıntılarının olduğu gibi korunması gerektiğini savundu. Edirne Kültür Varlılarını Koruma Kurulu ihya yapılmamasına, ihyanın gelecek yıllarda yapılmasına düşünülmesine şimdilik hanın kalıntıların koruması amacıyla 'konservasyon' çalışmasının yapılmasına karar verdi. Bu karara Vakıflar Genel Müdürlüğü, Selimiye'nin 1575'de hanın ise 1590 yılında yapıldığını belirterek, kanunen restitüsyon projesinin yapılması gerektiğini belirterek, itirazda bulundu. Hanın 1940 yılına kadar ayakta kaldığını belirten vakıflar, restitüsyon çalışması yapılmadan hanın Selimiye'nin siluetinin kapanıp kapanmayacağının belli olmayacağını bildirdi.

Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün itirazı üzerine çevresi koruma altına alınan Selimiye bahçesindeki çalışmalar geçen yılın Ağustos ayından itibaren durduruldu. Edirne Belediye Başkanı Recep Gürkan, yapacakları proje ile Selimiye'nin muhteşemliğini ortaya çıkarmaya hedeflediklerini belirterek, kazı çalışmalarında Vakıflar Genel Müdürlüğü ile aralarında küçük bir sorun çıktığını söyledi. Gürkan, Vakıflar Genel Müdürlüğü ile sorunu çözmek için görüşmelerin sürdüğünü belirterek, şöyle dedi:

"Yemiş Kapanı Hanı 12-13 metre yüksekliğindeki yapıyı bu yüzyılda, 2017 yılında tekrar ayağa kaldırırsak Selimiye'nin görüntüsü ne olur? Bu doğrumu olur, yanlış mı olur tartışmasına ışık tutmak açısından burada bir platform yaptık. Hem yukardan hem aşağıdan görüntülerini aldık çeşitli açılardan. Şimdi bunları uzmanlara sunacağız, buyurun bakın diyeceğiz. Çünkü biliyorsunuz sayın Cumhurbaşkanı da siluet tartışmalarına İstanbul üzerinden katılmıştı. İstanbul'un tarihi Yarımada'nın arkasında kilometrelerce arkasında Zeytinburnu'nda yapılan kuleler tarihi yarım adanın siluetini bozmuştu ve sayın Cumhurbaşkanımız da buna çok üzüldüğünü söylemişti. Hatta o kulelerin tıraşlanması gündeme gelmişti. Şimdi günümüzün böyle bir siluet anlayışı kaygısından sonra biz Yunanistan'a geçtiğimiz 15 kilometre mesafeye kadar o topraklardan dahi Selimiye'yi bir elmas bir mücevher gibi göre biliyorken, 2017'de Selimiye'nin hemen dibine hemen önüne bir imitasyon yapı yapmak, bir taklit yapı yapmak ne kadar doğru, ne kadar yanlıştır bunu tabi ki hem uzmanların hem kamuoyunun takdirine bırakıyorum. Bizim görüşümüz ve kanaatimiz Selimiye'nin etrafına nasıl rekreasyon projesini yapmışsak ve proje nasıl Selimiye'nin görselliğini ve muhteşemliğini daha artıracaksa, kentimizin tacı olan mücevheri olan başımızda pırıl pırıl parlayan Selimiye'yi aldığımızdan daha güzel kuşaklara emanet etmek istiyoruz."

"UNESCO ONAYLADI"

Edirne Belediyesi olarak hazırladıkları projeleri UNESCO'nun onayladığını ifade eden başkan Gürkan, "UNESCO çalışmalarımızı onayladı. Zaten UNESCO'nun şartlarından biride tescillenmiş eserlerin olduğu gibi korunması gerektiğini söylüyor. Alanlıyla etrafıyla beraber. Biz Edirne Belediyesi olarak 2014 yılında aldığımız bir kararla, bırakın Selimiye'nin dibini yanını bitişiğini kentin hangi noktasında olursa olsun yeni yapılacak yapılarda Selimiye'nin siluetiyle orantılayarak yeni yapılara yükseklik izni veriyoruz. Biz bunu yaparken Selimiye'nin 5-10 kilometre uzaktaki yapılarında dahi Selimiye ili orantılı yükseklik vermeye çalışırken caminin hemen yanında 12-13 metre çapında yüksekliğindeki bir binaya nasıl izin vereceğiz? Selimiye'ye zarar vermemek için burayı tamamen yaya bölgesi haline getiriyoruz. Araçların egzoz gazlarından araçların titreşiminden Selimiye'den arındırmak istiyoruz. Çünkü Selimiye bize atalarımızın bir mirası, torunlarımıza emaneti. O yüzden Selimiye'yi gelecek nesile daha sağlam emanet etmemiz gerekiyor" dedi.

AHUNBAY: YEŞİL ALANDAN YAPIYA DÖNÜŞMESİ SELİMİYE AÇISINDAN PROBLEM YARATACAK

İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi'nden emekli Prof.Dr. Zeynep Altunbay, Edirne'de 'UNESCO Dünya Mirası Ölçütleri, Türkiye'deki Dünya Mirası Koruma Uygulamaları' semineri verdi. Prof. Dr. Ahunbay, Selimiye'nin Dünya Mirası Listesi'ne girdiği şeklinde korunmasını gerektiğini belirterek, "Selimiye bir dünya mirası eseri. Genellikle dünya mirası listesine girdiği sıradaki koşulların bir devamı istenir. Bir han var, o hana ait uzaktan çekilmiş fotoğraflar var. Kalıntıları ortaya çıkmış, bunların sağlamlaştırılarak, korunması en doğru yaklaşım. Çok az veriyle rekonstrüksiyon yapılması olumlu bir düşünce değil. Bunu kısaca söyleyebilirim. Burası yeşil alana dönüştürülmüş. Yeşil alandan tekrar yapıya dönüşmesi, Selimiye açısından problemler yaratacak. Çünkü Selimiye'nin etkilenme alanında. Selimiye'yi etkileyecek bir yapının burada yükselmesi sorun yaratacak. Yıkılmasaydı keşke tabi ki ayakta dursaydı bütün burası çarşı bölgesinin devamı aslında. Edirne'nin 16'ncı yüz yılda gelişmiş bir bölgesi. Savaşlar, deprem derken ben buraya yeşil alan yapılmıştı. O düzenlemeden sonra bu yapıları ortaya çıkarmak şehrin tarihiyle ilgili verileri görülebilir kılmak bir aşama ama ondan sonrada korumak lazım. Doğaya çıkarılan tarihi yapıları insanların tahribine açık bırakmamak lazım" dedi.

"UNESCO SORUN ÇIKARIR"

Bu dünya mirası listesine sunulurken burada şöyle bir proje yapılacak diye bir öneri olmadığını savunan Ahunbay, "Olumlu etkilemesi söz konusu olmaz. Çünkü özgün yapıyla ilgili temel kalıntılarından başka bir verimiz yok. Çıkan kalıntıları şehrin tarihinin bir parçası. Külliyenin bir birleşeni olarak korumak en doğrusu" dedi.

Ahunbay, 'UNSCO yeni gelişmeler üzerine müdahil olabilir mi?" sorusu üzerine, "UNESCO için olumlu bir girişim olmadığını söyleyebilirim. Spekülasyon yapmaya gerek yok ama, burada yükselecek özgün olmayan bir şey, Selimiye Külliyesi'nin değerini azaltacaktır. Görsel olarak ona bir şey katmıyor. Yani çok önemli Selimiye'nin birleşeni bir şey yıkılsa o kabul edilebilir ama burada böyle bir durum yok. Çok önceden belgelenmeden kaldırılmış olan bir yapı söz konusu. Üzerine doldurma yapılarak bodrum çıkmış orada enteresan odalar var. Onlar bir şekilde yaşatılabilir. Buradaki sergilenmenin gezi rotasının bir sergilenmesi olarak kullanılabilir" dedi.

"EDİRNE'YE ZARAR VERİYOR"

Edirne Tanıtma ve Tava Ciğeri Koruma Derneği Başkanı Bahri Dinar, Selimiye Cami bahçesinin kazı çalışması sonrası 3 yıldır halka kapalı olması kente zarar verdiğini söyledi. Kazı çalışmaları nedeniyle Selimiye Camisi'nin ziyaretçilere kapatıldığı havası gibi yanlış anlaşılmalara neden olduğunu anlatan Dinar, "Kazı çalışması nedeniyle turistler bahçeyi gezemediği için bölge esnafı zarar işlerinde düşüş yaşanıyor. Selimiye Camisi yerli ve yabancı çok sayıda kente turist çekiyor. Bir an önce kazı bahçenin atıl durumdan kurtulup, halka açılmasını yetkililerden talep ediyoruz" dedi. Selimiye Camisi bahçesinin yakınında lokantacılık yapan İksen Özel, bu duruma üzüldüklerini belirterek, "Bu durumuna üzülüyoruz. Bir an önce tarihi değerlerine uygun halka açılıp Edirne'ye gelenlerin bahçesinde gezmesini istiyoruz. Bize burası ne olacak diye çok sorun oluyor. Biz de ne olacağını bilmediğimiz için cevap vermekte çok zorlanıyoruz. Bir an önce ne yapılacaksa yapılsın. Bize gelen müşterilerimiz, 'Bu Edirne'ye yakışmıyor. Siz burasının düzelmesi için bir girişimde bulunmuyor musunuz' diyor. Burası kazılıp böyle bırakıldığı için turistler bu bölgeye gelmiyor ve çok sayıda burada bulunan biz esnaflar zarar ediyoruz" dedi.