Ziya Gökalp'in 'Felsefe Dersleri' Tesadüfen Bulundu

Düşünür ve şair Ziya Gökalp`in Malta sürgünü yıllarında verdiği felsefe dersleri notlarının yer aldığı kendi el yazısıyla tutulmuş 12 defter, 85 yıl sonra kitaplaştı. Atatürk Üniversitesi`nden Yrd.Doç.Dr. Ali Utku ve Doç.Dr. Erdoğan Erbay`ın yürüttükleri `Osmanlı Felsefe Çalışmaları` araştırmaları sırasında buldukları 12 defterin biraraya getirilmesiyle oluşan 922 sayfalık `Felsefe Dersleri` kitabı, yakın dönem Türk düşünce tarihinin ve felsefe serüveninin önemli belgelerinden biri niteliğini taşıyor. Yrd.Doç.Dr. Ali Utku, ``Bu kitapla Ziya Gökalp`in 85 yıldır kaybolan felsefe ders notları gün yüzüne çıktı`` dedi.

Mondros Müterakesi`nin ardından İstanbul`u işgal eden İngilizler`in talimatıyla, 30 Ocak 1919`da Darülfünun Edebiyat Fakültesi`nde görevi başındayken tutuklanan Ziya Gökalp, dört ay sonra İttihatçılar`ın ileri gelenleriyle birlikte Malta`ya sürgüne gönderildi. Malta`da arkadaşlarının ısrarı üzerine Felsefe Dersleri vermeye başlayan Gökalp, çevresinde disiplinli bir eğitim- öğretim halkası oluşturdu. Gökalp`in geniş bir salonda verdiği konferanslardan eski nazırlar ve mebusların yanı sıra askerler de yararlandı. Malta`da felsefe dersleri verdiği sırada, bütünlüklü bir eser meydana getirecek şekilde sistematik notlar tutan Gökalp, serbest bırakıldığı 30 Nisan 1921`den vefat ettiği 1924`e kadar geçen sürede yoğun meşguliyeti nedeniyle eserini gözden geçirip yayımlama olanağı bulamadı.

TESADÜFEN BULUNDU

Atatürk Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü Öğretim Üyeleri`nden Yrd. Doç. Dr. Ali Utku defterlari tesadüfen bulduklarını belirterek şunları anlattı:

``Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü`nden Doç. Dr. Erdoğa Erbay ile yaptığımız `Osmanlı Felsefe Çalışmaları` başlıklı atölye araştırmaları sırasında 12 defterlik notlara ulaştık. Ziya Gökalp`in vefatı sonrası aile üyelerinin teklifi üzerine Türk Tarih Kurumu (TTK) tarafından satın alınan notlar, oluşturulacak külliyata konulmayı yıllarca bekledi. 1986 yılında TTK, defterleri kütüphane kısmına aktardı. Biz de araştırmacılara açılan defterleri, `çevriyazı` ve `sadeleştirme` kalıbında kitaplaştırdık. Konya`daki Çizgi Kitabevi tarafından eser yayınlandı. Eser, Ziya Gökalp`in felsefi portresinin çıkarılmasını sağlamanın yanında, siyasal ve toplumsal düşüncesinin teorik temellerine ilişkin tartışmalara da ilkesel, kavramsal düzeyde gözardı edilemeyecek imkanlar sunmaktadır.``

GÖKALP`İN EN KAPSAMLI ESERİ

Ziya Gökalp`in yayımlanmış eserleri arasında en hacimli çalışma olarak görünen Felsefe Dersleri, `Bilim ve Felsefe`, `Psikoloji`, `Dil ve Sanat`, `Mantık`,`Ahlak` ve `Metafizik` başlıkları altında 6 bölümden oluşuyor. `Bilim ve Felsefe` başlıklı ilk bölümde Gökalp`in erken döneminde Genç Kalemler ve Yeni Hayat gibi dergi ve gazetelerde yayınlanan makalelerindeki bilim ve felsefe anlayışını geliştirerek sürdürdüğü görülüyor. `Psikoloji` başlıklı ikinci bölüm, psikoloji bilimini geniş bir perspektiften ele alıyor. Bölümün satır aralarından Gökalp`in sürgün yollarında, sürgün yıllarında psikoloji ve psikiyatri ile ilgilenmesinin temel sebebi de anlaşılıyor. Gökalp bu dönemde psikolojiye dair kitaplar okuyor, içinde bulunduğu şartların bir tür sinir hastalığı meydana getirdiğini, bundan kurtulmak için tedavi yollarını bilmek gerektiğini düşünüyordu. Edindiği bilgilerle hem kendisini hem de aile fertlerini tedavi etmeyi tasarlıyordu. `Dil ve Sanat` başlıklı bölümde ise Gökalp, dil ile sanatı dilin kökeni, sanat ve güzellik tartışmaları bağlamında ele alıyor. `Mantık` bölümünde, mantığı ve bir alt başlık olarak genel metodoloji sorununu tartışıyor. `Ahlak` bölümünde ise Gökalp`in toplumsal ve siyasal öğretileri sadece analitik nitelikte değildir, güçlü bir ahlak felsefesine dayanan normatif ögeler barındırmaktadır. Bu bakımdan Felsefe Dersleri, Gökalp`in sosyal teorisinin ahlaki temellerine ışık tutacak bir içeriğe de sahiptir. `Metafizik` başlıklı son bölümde ise madde, Allah ve ruh hakkında görüşler tartışılıyor.

İkram TEKMANLI/ ERZURUM,(DHA)

Haberler