Arz fazlası petrol fiyatlarındaki düşüşün devam etmesine yol açarken, gerileyen fiyatlar petrol ihraç eden ülkeleri ekonomilerinin olumsuz etkilemeye devam ediyor. Son toplantıda üretimi miktarında değişiklik yapmayan OPEC, fiyatların düşüşüne göz yumduğunu bir kez daha göstermiş oldu.

Petrol Neden Düşüyor ?

Petrol fiyatlarında görülen düşüşte rol oynayan faktörden en önemlisinin, ABD’de geliştirilen teknolojilere bağlı olarak kaya petrolü maliyetlerin düşmesi ve üretimde gözlenen artış olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca Orta doğu’da yaşanan gelişmelerin petrol üretimini sekteye uğratması beklenirken, üretimde görülen artış da düşüşün diğer önemli nedeni. 

Talep tarafındaki gelişmelere baktığımızda, Euro bölgesi ve Japonya’da görülen ekonomik zayıflamanın yanında son dönemde Çin ekonomisindeki yavaşlama petrol talebindeki artışın ivme kaybetmesine neden oldu. Ayrıca FED’in normalleşme sürecinde doları diğer para birimlerine karşı değer kazanması dolar cinsinden olan petrol fiyatlarındaki gerilemeyi destekleyici etki yaptı. 

Ortadoğu’daki Gelişmeler

Şii din adamıyla birlikte 47 kişinin idam edilmesiyle başlayan Suudi Arabistan ve İran arasındaki gerilim, diplomatik ilişkilerin kesintiye uğraması ile ciddi bir boyuta ulaştı. Son döndemde petrol fiyatlarındaki düşüş ile Suudi Arabistan ekonomisinde ciddi bozulma görülüyor. Petrol dışındaki ihracat rakamlarında düşüş görülen ülkede cari açığın oluşması endişe veriyor. Suriye-Yemen ve Arabistan-İran gerginliklerinin orta vadede ülke gelirlerinde azalışa neden olabileceği ve Suudi Arabistan’ın 5 yıl içinde iflas edebielceği konuşuluyor.

Ama genel olarak üretimde bir düşüş beklenmiyor. Hatta İran kendisine yönelik ambargoların kalkmasıyla birlikte yeniden ticaret sahasında boy gösterecek.

Talep Yönlü Gelişmeler

Son yıllarda özellikle gelişmiş ülkeler sanayi ve ısınmada yenilebilir enerji kaynaklarının kullanımının artması ile büyüme ile petrol talebinin arasındaki ilişkinin zayıfladığını görüyoruz. ABD’de petrol tüketimi 2004 yılında 20.7 milyon varil iken, son yıllarda 18-19 milyon varil civarına gerilemiştir.

OECD Dışı Tüketim BüyümesiOECD Dışı  Büyüme

Çin başta olmak üzere son yıllarda küresel ekonomideki zayıflama fiyatlar üzerinde satış baskısı yaratmıştır. Dünyanın en büyük ikinci petrol tüketicisi olan Çin ekonomisindeki gelişmeler petrol fiyatlarının yönü hakkında belirleyici olacaktır. Son 10 yıllık dönemde küresel petrol talebi artışının büyük ölçüde Çin kaynaklı olduğunu düşündüğümüzde, ülkede büyümenin ivme kaybetmeye devam edeceği yönündeki beklentilerin önümüzdeki dönemde de fiyatlar üzerinde baskı oluşturmayı sürdürebilir. Ayrıca küresel ekonomideki  zayıf görünümün, petrol fiyatları üzerinde talep yönlü bir baskı oluşturmayacağını söyleyebiliriz. Böylece stoklardaki artışın devam etmesini bekleyebiliriz.Petrol fiyatlarındaki düşüşün şirket faaliyeletlerini azalttığını sondaj kulelerinin sayısından görebiliyoruz.

Düşüşün Küresel Ekonomiye etkileri

Petrol fiyatlarındaki düşüş, petrol ihraç eden ülkeler için üzücü bir tablo ortaya koysa da ithalatçı ülkelerin nefes almasını sağladı. Yüksek petrol fiyatlarına alışmış petrol ihracatçısı ülkeler, petrol gelirlerinin düşmesi ile kamu harcamalarını kısmak zorunda kalıyorlar. Diğer tarafta ise ithalatçı ülkelerin ödemeler dengesi, enflasyon ve büyüme gibi ekonomik göstergelerinin net pozitif etkisi olduğunu görüyoruz.

Kaybedenler Kulübü 

Petrol fiyatlarındaki düşüşten etkilenen ülkelerin başında Rusya, Kanada, Norveç, Venezuela, Nijerya, Brezilya ve Ortadoğu ülkeleri gelmektedir.Toplam ihracat gelirinin yüzde 70’e yakınının petrol ve doğal gaz ihracatından oluşan Rusya düşüşten en çok etkilenen ülkelerin başında geliyor. Buna ek olarak, bütçe gelirlerinde de petrol ve doğalgaz ile ilgili vergilerin toplam gelirlerin yüzde 50’sini oluşturması kamu maliyesini de olumsuz etkilemektedir.Enerji sektörünün ekonominin bir parçası olduğu Norveç’te de durum pek farklı değil. Norveç’in net enerji ihracatı GSYH’sinin yüzde 22’si civarındadır. Kanada’da ise durum biraz daha ciddi. Petrol ve diğer emtia ihracatının, toplam ihracatının önemli bir kısmını oluşturması nedeniyle Kanada diğer gelişmiş ülkelerden ayrılıyor. Petrol fiyatlarındaki düşüşün özellikle ülkenin batısında bulunan eyaletleri olumsuz etkilediğini söyleyebiliriz.Kanada’da petrol üreticilerinin çıkarma maliyetleri yüksek olduğundan bazı üreticileri ciddi şekilde zorlanmaktadır. 

Venezuela’nın Orinoco River vadisindeki petrol rezervleri ülkeyi petrol rezervleri açısından dünyada ilk sıraya getirmiştir. Ülkenin ihracat gelirlerinin yüzde 95’nin petrol ihracatı oluşturmaktadır. Kamu maliyesininin kötü durumda olması, yüksek kamu harcamaları ve borçlarını çevirmekte zorlanması ile ülke zor günler geçirmektedir. Yüzde 68.5 enflasyon oranının daha da yükselmesi ülkenin siyasi istikrarsızlığa sürüklediği gibi iflas korkusunuda yakından yaşatıyor.

Kazananlar

Konut piyasasındaki sorunlar, firma ve yerel yönetimlerin artan borçluluğu, bankacılık sektöründe artan tahsili geçmiş alacak oranı ve iş gücü maliyetlerindeki yükseliş ile Çin ekonomisindeki yavaşlama devam ediyor. Düşük petrol fiyatlarının, girdi maliyetlerini azaltarak Çinli üreticilere işgücü maliyetlerinde gözlenen yükselişi telafi etme imkânı sağlaması ve ülkenin rekabet gücünü artırması beklenebilir.  Petrol fiyatlarındaki düşüş ile iç talebin canlanmasının büyümedeki ivme kaybını bir miktar yavaşlatabileceği öngörülmektedir.

Mevcut durumda dünyanın en büyük petrol üreticisi olan ABD tükettiği petrolün yaklaşık üçte birini ürettiğinden düşüşten olumlu yararlanabiliyor. Benzinde görülen düşüş ile hane halkının tasarruf oranının artması ve dolayısı ile harcanabilir gelirin artması orta vadede ABD ekonomisindeki büyümeyi destekleyecektir. Petrol fiyatlarındaki düşüş, ayrıca, ABD’de yüksek maliyetli üretim yapan bazı kaya petrolü üreticilerini zor durumda bırakabilir. Avrupa’da da petrol ihtiyacının yüzde 90’ına yakının ithalat ile karşılanması euro bölgesi ülkeleri için olumlu bir gelişmedir.Tıpkı ABD’de olduğu gibi tüketim harcamalarının artmasının ekonomik büyümeyi desteklemesi  beklenmektedir.

Son olarak kendi ülkemize baktığımızda da ödemeler dengesindeki iyileşmeyi görüyoruz. Türkiye’nin petrol dışında, doğalgaz, taşkömürü vb. Diğer enerji kaynakları ithalatı bulunmaktır. Fiyatların düşmesi ile cari açıkta görülürken, iç talepte artış görülmektedir. Enflasyon tarafına bakacak olursak, doğrudan etkilenen kalemler tüp, benzin, LPG ve mazottur. Ayrıca doğalgaz ve elektrik kalemleri de petrol fiyatlarındaki düşüşten doğrudan etkilenmektedir. Petrol fiyatlarındaki düşüş enflasyonu düşürücü etki yapsa da kurdaki yükselişin bu düşüşü sınırlandırdığını görüyoruz. 

2016 yılında, petrol ihraççıları ülkelerin büyüme, cari açık ve enflasyonist bazda yaşayacağı sıkıntıların devam edebileceğini ancak petrol fiyatlarındaki düşüş nedeniyle  gelişmekte olan ülkelerde enflasyonist baskıların azaltabileceğini düşünüyorum. Enerji ithalatçısı ülkelerde cari açık, üretim maliyetleri, enflasyon ve risk primleri üzerinde olumlu etkiler devam edebilir.

Ham Petrol

Düşüş trendindeki hareketine devam eden ham petrolde 31.75 desteğinin altında önce 30 dolar daha sonra 25-26 dolar bölgesini görebiliriz. Toparlanmalarda 38-40 dolar arası satış fırsatı olarak değerlendirilebilir.

Brent Petrol

Brent petrolde 32.50 dolar desteği oldukça önemli. Düşüş trendindeki hareketine devam eden brent petrolde 32.50 doların altında 30 dolar bölgesi daha aşağıda ise 27-28 dolar bölgesine kadar  düşüş devam edebilir. 40-42 dolar bölgesine görülebilecek yükselişler satış fırsatı yaratabilir.