TÜM KATEGORİLER
O Marşı Kalbime Bir Melek Bıraktı, İmzalamaya Utanıyorum"
Bosna milli şairi Prof. Dr. Cemaleddin Latiç, "Ülkemde Bosna'nın Yunus Emre'si, Türkiye'de ise Bosna'nın Mehmet Akif'i diyorlar.
HİLAL UŞTUK - Bosna milli şairi Prof. Dr. Cemaleddin Latiç, "Ülkemde Bosna'nın Yunus Emre'si, Türkiye'de ise Bosna'nın Mehmet Akif'i diyorlar. Mehmet Akif değilim ama 'Küçük Mehmet Akif' olabilirim" dedi.
Bosna'nın milli şairi olarak tanınan Latiç, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Bosna ve Türk edebiyatı ile Türkiye'ye ilişkin düşüncelerini anlattı.
Cemalettin Latiç, Bosna'nın kültürel tarih içinde 3 rönesans yaşadığını ifade ederek, "Birinci rönesans milletimizin Müslümanlaştırılması. Büyük büyük dedelerimiz, edebi eserleri Boşnak dilinde, Arapça alfabe kullanarak yazmışlar" diye konuştu.
Bosna edebiyatının tarih içinde, "serbest modern", "modern" ve "post modern" diye üç sınıfa ayrıldığını söyleyen ünlü şair, Osmanlı Devleti'nin yıkılmasının ardından Bosna'da yaşananlara ilişkin şunları söyledi:
"Osmanlı Devleti yıkılınca İstanbul'la ve Türk diliyle olan kültürel bağlarımızı kestik. Batıda, Avrupa'da eğitim almaya başladık. Doğu'nun en ünlü şiir formu "Gazel"ken, batıda ise İtalyanlar, Fransızlar, İngilizler ve Almanlar'ın kullandığı şiir biçimi 'sone' vardı. Şiirde, Avrupa sistemi 'sone' gibi yeni bir biçim kullanmaya başladık. Alfabemizi de değiştirdik. Avrupa ülkeleri, Bosna'yı Osmanlı Devleti'nden kopardıktan sonra, benim ulusum sesini kaybetti. Büyük dedelerimiz, Hristiyanların latin alfabesini kullanmak istemedi."
Latiç, Avrupa'nın, şiirin yanı sıra birçok diğer pek çok şeyi de şekillendirdiğini vurgulayarak, "Avrupa edebiyatını okumak, kendi kültürümüzü ve kültürel mirasımızı unutmak için Türkiye'yle ilişkilerimiz kesildi. Bence, İslam'ı terk ettiğimizde, İslami taraftan ve İslami sivilleşmeden ayrıldığımızda, İslami inançlarımızdan ayrılmadık. Fakat İslami sivilleşmenin dışındaydık. Kendi edebiyatımız çok zayıftı. Örneğin edebiyatımızda çok iyi kitaplarımız yoktu. Özellikle de 2. Dünya Savaşı'ndan sonra, komünist rejim hayatımızı kontol altına aldığında" ifadelerini kullandı.
Kendisinin komünist rejimde doğduğunu ve yabancı kültürlerin eğitimini aldığını aktaran Latiç, "Kendi dilimizden isimler kullanmamıza izin verilmiyordu. Kendi kültürümüz için ne yapacağımızı bilmiyorduk. Yunus Emre'nin, İlhami'nin kim olduğunu bilmiyorduk. Geçmişimiz kaybolmuştu" dedi.
"Sufizmi ülkemde devam ettirdim"
Cemalettin Latiç, ailesinin yaşadıkları üzerinden Bosna'da yaşananları değerlendirerek, şunları kaydetti:
"Babam imamdı ve 2. Dünya Savaşı sırasında sufilerin elindeki bir medresede görev yapıyordu. Komünistler burayı kapatınca babam da eğitimi bıraktı ve başka bir medreseye geçti. Çok sayıda medrese vardı ama komünistler medreseleri kapatmıştı. Babam beni de Saraybosna'daki bir medreseye gönderdi. Orada yavaş yavaş Yunus Emre'yle, ilahilerle ve sufizmle tanıştım ve sufizmi ülkemde devam ettirdim. Yaklaşık 200 kadar ilahim yayımlandı. Ülkemde Bosna'nın Yunus Emre'si, Türkiye'de ise Bosna'nın Mehmet Akif'i diyorlar. Mehmet Akif değilim ama 'Küçük Mehmet Akif' olabilirim. Bosna'da Türk melodileriyle yazdığım ilahilerimle çok ünlüyüm."
Yunus Emre'nin ilahilerini ilk kez babasından duyduğunu belirten Latiç, babasının söylediği, "Dolap Niçin İnilersin" ilahisini duyana kadar Yunus Emre hakkında hiçbir şey bilmediğini söyledi. Latiç, Bosna diline çevrilen ilahinin sözlerinden çok etkilendiğini kaydederek, daha sonra Emre'nin diğer eserlerini de İngilizce'den okuduğunu aktardı.
Cemalettin Latiç, pratikte sufi olmadığını ifade ederek, şu bilgileri verdi:
"Kalben sufiyim. Sufi olmasam o ilahileri de yazamazdım. Sufizm bizim geleneğimiz. İslam, sufi İslamı, tıpkı Osmanlı'daki gibi. Bu bizim tarihimiz. Ben bundan daha farklı olamam. Kültürel geçmişimde neysem, o olmalıyım. Tabii şiir yazarken Batı Avrupa formlarını kullanıyorum fakat çalışmalarım sufilik yönünde. Kalbim Mesnevi, rubai ve gazelde. Özellikle de gazel. Gazel en zor nazım biçimidir. Eğer gazel bilmiyorsanız şair değilsinizdir ya da sone yazmayı bilmiyorsanız şair olamazsınız. Bu çok özel bir gizem. Allahın özel bir hediyesi."
"Milli marşı savaştan bir yıl önce yazdım"
Cemalettin Latiç, Bosna milli marşına da değinerek, Bosna'da 3 ulus olduğunu ve marşa yazdığı sözler, parlamentoda kabul edilmediği için, resmi marş olmadığını, sadece müziğinin kullanıldığını kaydetti.
Bu marşın Türkiye'de çok ünlü olduğuna ve sevildiğine dikkati çeken ünlü şair, "Savaştan bir yıl önce yazmıştım. Başkanımız Aliya, 'yazabilir misin' diye sordu. Cebinden bir kaset çıkardı içinde sözsüz bir Türk Marşı vardı. Bu kaseti dinledim yazarken. Çünkü Müslüman bir bestecimiz yoktu. Bestecilerimiz, müzisyenlerimiz var ama Müslüman kültürü eğitimi almış bir bestecimiz yok. Mozart, Beethoven, Haiden eğitimi almışlardı hepsi. Dede Efendi gibi bir eğitimleri yok. Ben de Aliya'nın cebindeki bu müziği kullandım. Sözlerimi yazdım ve koroyla bir kayıt yaptık" dedi.
Cemalettin Latiç, Bosna milli marşına ilişkin sözlerini şöyle sürdürdü:
"Bazen bir şiir yazarız ama bize ait olmayan şeylerdir bunlar. Benim yazdığım milli marş da benim değil. Eminim bir melek kalbime bıraktı onu. Ona imzamı atmaya utanıyorum ben. Bir gecede bu eseri yazdım ve dedim ki bütün şehitlerimiz size karşı savaşacaklar. Benim vatanım şehitlerle dolu. Bizi 200 yıl boyunca öldürdüler. ya şehit ya da gazi olmak zorundayız. Üçüncü bir seçeneğimiz yok."
- "Sevdalinka, bence dünyadaki en güzel aşk şiirleridir"
Boşnak sevda şarkıları "Sevdalinka"ya da değinen Latiç, "Sevdalinka, bence dünyadaki en güzel aşk şiirleridir. Büyük dedelerimizin aşkı çok güçlüymüş. Osmanlı kültürü kendi ambiyansını yansıtmış; Evliyalar, mahlas, minareler, çeşme ve sokaklar. Bu konuda, anlayabildiğim, keşfediğim kadarıyla bir de makale yazdım." diye konuştu.
Cemalettin Latiç, "Srebrenitsa Cehennemi" isimli kitabını Bosna'daki savaşta, Sırplar tarafından Temmuz 1995'te soykırımın işlendiği Srebrenitsa'da hayatını kaybedenlerin anısına yazdığını belirterek, "Sırplar benim milletime karşı bir soykırım gerçekleştirdi. Özellikle de Srebretnitsa'da" ifadelerini kullandı.
Latiç, kitabındaki eserin bestelenmesinin ardından, geçtiğimiz yıllarda Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası eşliğinde Ankara'da sahnelenen "Srebrenitsa Cehennemi" adlı oratoryonun İstanbul'da da izleyiciyle buluşmasını istediğini dile getirdi.
"Türkiye zaman içinde çok gelişti ve değişti"
Türkiye'nin ikinci vatanı olduğunu, bu nedenle çok sık ziyaret ettiğini, Türk kültürü ve Türk insanıyla çok yakın olduğunu kaydeden Latiç, ilk kez 25 yıl önce geldiğini ifade ederek, "Türkiye zaman içinde çok gelişti ve değişti. Bunu görmek beni çok mutlu ediyor. Ekonomisi değişiyor. İstanbul günümüzün yeni şehri" diye konuştu.
Latiç, Türkiye'nin özellikle son 10-15 yılına bakıldığında yeni Türkiye'nin ortaya çıktığını belirterek, "Türkiye gelişiyor. Türkiye'de çok sayıda şair, oyuncu, sanatçı, şarkıcı ve düşünce adamıyla tanıştım. Ben çok memnunum. Bana göre Osmanlı'dan kalan aynı mirasa, aynı kültüre sahibiz. Bosna'daki adetler bile buradakilerle aynı" dedi.
Türkçe bilmediği için üzüntüsünü dile getiren 58 yaşındaki ünlü şair, "Yazar ve şairleriniz Sufi şiiriyle, Yunus Emre ve Necip Fazıl'la yakınlık içindeler. Bu, sanatın modern sanata dönüşümü. Yeni Türkiye, benim gibi Boşnak şairleri ve Boşnak şiirini anlayabilir. Yeni Türkiye, Bosna'yla eskisine nazaran daha yakın" ifadelerini kullandı.
Cemalettin Latiç, bugüne kadar 6 koleksiyondan oluşan şiirlerini yayınladığını söyleyerek, "300'den fazla şiir, 200 kadar da ilahi ve kaside yazdım" dedi.
