Salgında popülerleşen dijital kütüphaneler okuyucunun bir 'tık' uzağında

Dünyada olduğu gibi Türkiye'de de teknolojik alandaki gelişmelere uyum sağlayan pek çok kütüphane, sahip olduğu kaynakları dijital ortama taşıdı.

Teknolojik gelişmelerin insan hayatında daha fazla yer etmesinin ardından klasik kütüphane anlayışı da zamana ayak uydurdu. Dünyanın yanı sıra Türkiye'de de hizmet vermeye başlayan dijital kütüphaneler, fiziksel sınırları ortadan kaldırırken, aranılan bilgiye istenilen anda ulaşmanın da önünü açıyor.

Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının etkisiyle kalabalık ve kapalı ortamlara girmek istemeyen okuyucu ve araştırmacılar, bu süreçte dijital kütüphanelerin verdiği hizmetten yararlanabiliyor.

Araştırmacılar ve kitap severler günün 24 saati, ister evde, ister işte, isterse toplu taşıma aracında aradığı bilgiye ulaşabiliyor. Dijital kütüphanelerde romanlardan süreli yayınlara, gazete ve dergilerden el yazması eserlere, haritalardan tablolara kadar pek çok esere ulaşmanın yolu ise bir internet bağlantısına ve üyeliğe sahip olmak.

Halk Kütüphaneleri E-Kitap Arşivi

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Halk Kütüphaneleri E-Kitap Arşivi üzerinden, Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı halk kütüphanelerinin koleksiyonlarında bulunan yaklaşık 17 bin e-kitaba, internet üzerinden ücretsiz erişilebiliyor.

Güncel eserlerden klasiklere kadar geniş bir arşive ulaşmak için kütüphaneye internet üzerinden üyelik gerçekleştirmek gerekiyor. Halk kütüphanelerindeki e-kitaplara "http://koha.ekutuphane.gov.tr" internet adresinden ulaşılabiliyor.

İBB Atatürk Kitaplığı

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) bünyesinde faaliyet gösteren Atatürk Kitaplığı, dijital kütüphane konusunda Türkiye'deki önemli örneklerden biri olarak dikkati çekiyor.

E-kitaplardan dijital görsel belgelere kadar zengin bir koleksiyonun bulunduğu kütüphaneden, yazma eserler, nadir matbu eserler, kartpostallar ile haritalara "http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr" adresinden ulaşılabiliyor.

IRCICA Farabi Sayısal Kütüphanesi

İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezine (IRCICA) ait Farabi Sayısal Kütüphanesi, tüm dillerdeki eserlerde kullanıcıların metin içi arama imkanı bulmasını sağlayan optik karakter tanıma (OCR) teknolojisine sahip az sayıda kütüphane arasında yer alıyor.

Dünyadaki mevcut OCR sistemleriyle Osmanlı Türkçesi'nin çözümlenememesi üzerine IRCICA, 2011 yılında geliştirdiği yazılımla bu teknolojinin Osmanlıca metinlerde de kullanılmasını sağladı.

Sayısal kütüphanede, Osmanlı devlet, vilayet ve kurum salnameleri, Osmanlı kronikleri, Takvim-i Vekayi gazetesi külliyatının tamamı, seyahatnameler gibi 2 milyona yakın taranmış Osmanlıca sayısal sayfa ve görüntüye ulaşılabiliyor.

Kütüphane, Osmanlı Türkçesi'nin yanı sıra bugünün alfabesi ile diğer dünya dillerinde kelime veya kelime grupları ile arama yapma, aynı anda diğer dünya dillerine tam sayfa çeviri ve okuma özelliklerini birlikte sunuyor.

Farabi Sayısal Kütüphanesi'nde kullanıcılar kendi sayısal koleksiyonlarını oluşturabiliyor. Eserin istenilen dilde sesli okuma ve çevirisi anlık olarak yaptırılabiliyor.

"https://library.ircica.org/" internet adresinden ulaşılabilen kütüphane, Türkiye, ABD, Almanya, Yunanistan, İran, İngiltere, Mısır, Suudi Arabistan, Fransa ve Irak başta olmak üzere 75 ülkenin araştırmacıları tarafından aktif kullanılıyor.

İSAM Dijital Kütüphanesi

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi'nin (İSAM) "ktp.isam.org.tr" adresinden hizmet verdiği dijital kütüphanesi de sosyal bilimler alanında Türkiye'nin en iyi kütüphanelerinden biri olarak okurlarla buluşuyor.

Üyelik gerekmeden kaynaklara ulaşım imkanı tanıyan kütüphanede dijital ortama aktarılmış Osmanlıca makaleler, risaleler, salnameler, ulema sicil dosyaları ile kadı sicilleri dikkati çekiyor.

Dijital kütüphanelerin veri tabanında başta ilahiyat fakültelerinin yayımlanan dergileri olmak üzere, çeşitli yayınevi ve kurumlar tarafından basılan, ilmi süreli yayınlarda yer alan ilahiyat alanındaki makaleler ile sempozyum ve kongrelerde sunulan tebliğlerin yanı sıra Türk tarih, edebiyat, kültür ve sanat makaleleri veri tabanı bulunuyor.

Sakıp Sabancı Müzesi Dijital Koleksiyonları ve Arşivi

Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi'nin, 10. yıl projeleri kapsamında başlattığı en önemli çalışmalardan biri olan "digitalSSM", Türkiye'de bir müzeye ait tüm koleksiyon ve arşivlerin dijital ortama aktarıldığı öncü proje olma özelliğini taşıyor.

Proje kapsamında, kitap sanatları ve hat koleksiyonu, resim koleksiyonu, Abidin Dino Arşivi ve Emirgan Arşivi'ne ait tüm bilgiler, 77 binden fazla yüksek çözünürlüklü görsel eşliğinde, "digitalSSM" sitesinde yer alıyor. Müzedeki dijital koleksiyonlar ve arşive, "http://www.digitalssm.org" adresinden ulaşılabiliyor.

İstanbul Üniversitesi'nin sunduğu dijital kaynaklar

İstanbul Üniversitesi (İÜ) Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı da koleksiyonunda bulunan bazı eserleri, çeşitli projeler kapsamında dijitalleştirerek, okurlar ile araştırmacıların istifadesine sunuyor.

Bu kapsamda üniversitenin Nadir Eserler Kütüphanesi'nde muhafaza edilen, Sultan 2. Abdülhamid Han'ın "Yıldız Fotoğraf Koleksiyonu'nun yanı sıra kıymetli haritalar, üniversitenin yine Merkez Kütüphane koleksiyonunda yer alan yaklaşık 18 bin 422 Osmanlı Türkçesi, Rumca, Bulgarca, Fransızca, Almanca, İngilizce ve Türkçe dillerinde yayınlanan çeşitli dillerdeki gazeteler, İstanbul Üniversitesi ve Teknosa işbirliğiyle Kanuni Sultan Süleyman'ın eserleri, sanal kütüphane teknolojisiyle okurlarla buluşturuldu.

Dünyada tek nüshaları İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi'nde bulunan "Divan-ı Muhibbi", "Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn" ve "Kitab-ı Bahriye" gibi nadir eserler de "cihanhukumdari.istanbul.edu.tr" adresinden görülebiliyor.

İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi'nde, Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün kütüphaneden yararlandığı ve ödünç alarak okuduğu kitaplardan oluşan koleksiyon, "Atatürk'le Okumak" projesi kapsamında "ataturkleokumak.istanbul.edu.tr" adresinden incelenebiliyor.

Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçiş sürecinde kurulan, Türkiye'nin ilk resmi müzik okulu Darülelhan'dan konservatuvara intikal eden ve şu anda İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi'nde muhafaza edilen değerli müzik koleksiyonu da araştırmacılarla buluşuyor.

İÜ Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı ile Osmanlı Dönemi Müziği Uygulama Araştırma Merkezi (OMAR) iş birliği, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile İÜ Rektörlüğü desteğiyle Darülelhan Dönemi 78 Devirli Plak Kayıtları "Sırlanmış Sesler" adlı projeyle "osmanlimuzigi.istanbul.edu.tr" adresinden dinlenebiliyor.

Proje, taş plaklardaki klasik eserleri ve konservatuvar için Anadolu'da yapılmış derleme kayıtlarını Türk ve dünya müzik tarihine kazandırmayı amaçlıyor.

SALT Araştırma'nın sunduğu kaynaklar

SALT Araştırma, görsel pratikler, yapılı çevre, sosyal yaşam ve ekonomik tarih konuları ağırlıklı ihtisas kütüphanesi ile fiziki ve dijital belge ve kaynaklardan oluşan arşivini kullanıcıların erişimine "archives.saltresearch.org" adresinden sunuyor.

İstanbul ve Ankara'da araştırma, sergi, yayın, web ve dijitalleştirme projeleri, söyleşi, konferans, gösterim ve atölye gibi kamu programları gerçekleştiren bir kültür kurumu olan SALT, belirli bir dönem, disiplin veya nesneye dayalı üretime bağlı kalmayarak, kullanıcı ve bileşenleriyle karşılıklı öğrenmeye ve tartışmaya açık bir zemin sağlamayı amaçlıyor.

SALT Araştırma koleksiyonları içerisinde 1950 sonrası Türkiye sanat tarihi ve 20. yüzyıl Türkiye'sinde mimarlık ve tasarımın gelişimi, Osmanlı İmparatorluğu'nun son yüzyılından Türkiye'nin 1990'lı yıllarına toplum ve coğrafyanın dönüşümünü detaylandıran yazılı, görsel belge ve kaynaklar "saltresearch.org"da erişime açılıyor.

Kaynak: Hürriyet / Magazin