Hal Rüsumunun Paylaşımında Değişiklik

Hal rüsumu, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nca belirlenen banka nezdinde açılan hesaba yatırılacak Aynı toptancı halinde faaliyet gösterenler, mal fiyatlarının yükselmesine sebebiyet vermemek veya düşmesine engel olmamak kaydıyla, kendi aralarında mal alabilecek, satabilecek veya devredebilecek. Ancak, bu alım, satım ve devirler, piyasa şartlarına göre malların bir kısmı veya tamamı için toptancı hali bazında ya da genel olarak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nca sınırlandırılabilecek.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nın Sebze ve Meyve Ticareti ve Toptancı Halleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmeliği Resmi Gazete'de yayımlandı. Buna göre Orta ve büyük toptancı hallerinde, "toptancı hal projesinde" yer alması zorunlu olan laboratuarlar soğuk hava deposu ile tasnifleme ve ambalajlama tesislerinin de, işyerlerinde faaliyet gösterenlerin üçte birinin yazılı talebi üzerine oluşturulması zorunlu olacak.

-BAŞVURUDA İSTENECEK BELGELER-

Yönetmelik ile işyerlerinde faaliyet gösterenlerde aranacak şartlar da değişikliğe gidildi. Buna göre işyeri kiralama veya satın alma talebinde bulunanlar ilgili toptancı haline başvurularında şu belgeler istenecek:

"Dilekçe, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bünyesinde tutulan ilgili sistemlere kayıtlı olduğunu gösterir belge, üretici örgütü belgesi, ilgili meslek odasına kayıtlı olduğunu gösterir belge ve belediye adına ve lehine düzenlenmiş teminatlar ile gayri kabili rücu yetki belgesi."

Belirtilen teminat ve gayri kabili rücu yetki belgesi, kiralama veya satışa ilişkin sözleşmenin akdine kadar verilebilecek.

Bu arada söz konusu belgelerin yanı sıra artık işyeri kiralama veya satın alma talebinde bulunan üretici örgütü, komisyoncu ve tüccarlardan, kayıtlı olduğu vergi dairesi adı ve vergi kimlik numarası beyanı istenmeyecek.

-KİRALANAN İŞYERLERİNİN TEVRİ-

Kiralanan işyerleri, vefat etme veya iş göremeyecek derecede kaza geçirme, hastalık ya da yaşlılık gibi zaruri hallerde kanuni mirasçılara devredilebilecek. İşyerlerinin devrinde, vefat dışında belirtilen diğer durumlarda devir, yazılı talepte bulunulmasına bağlı olacak.

-AYNI TOPTANCI HALİNDEKİLER, KENDİ ARALARINDA MAL ALABİLECEK-

Aynı toptancı halinde faaliyet gösterenler, mal fiyatlarının yükselmesine sebebiyet vermemek veya düşmesine engel olmamak kaydıyla, kendi aralarında mal alabilecek, satabilecek veya devredebilecek. Ancak, bu alım, satım ve devirler, piyasa şartlarına göre malların bir kısmı veya tamamı için toptancı hali bazında ya da genel olarak Bakanlıkça sınırlandırılabilecek.

Komisyoncular teslim aldıkları malları cinslerine, doğal özelliklerine, standartlarına, gıda güvenilirliğine ve kalitesine ilişkin şartlara göre özenle korumak ve gerekli bilgileri vermek, kanuni kesintileri satış bedelinden düştükten sonra mal bedelini satış tarihinden itibaren on beş iş günü içinde üreticiye veya üretici örgütüne ödemek zorunda olacak. Vadeli satışlarda bu süre otuz iş günü olarak uygulanacak.

-ÜRETİCİLERİN MALLARI PERAKENDE OLARAK DOĞRUDAN TÜKETİCİYE SATIŞINDA BİLDİRİMDE BULUNULMAYACAK-

Üreticilerin, ürettikleri malları perakende olarak doğrudan tüketicilere satması durumunda, satılan bu mallar hakkında bildirimde bulunulmayacak.

Bildirimde bulunmak kaydıyla sınai üretimde kullanılmak üzere satın alınan mallardan, ihraç edilmek üzere satın alınan mallardan, Organik Tarım Kanunu kapsamında organik tarım faaliyetleri esaslarına uygun olarak üretilen ham, yarı mamul veya mamul haldeki sertifikalı ürünlerden, iyi tarım uygulamaları kapsamında sertifikalandırılan ürünlerden, üreticilerce perakende olarak doğrudan tüketicilere satılan mallardan hal rüsumu alınması ve ilgili mevzuatı çerçevesinde ithal edilen mallar ile fatura veya müstahsil makbuzu ile üreticilerden satın alınan mallardan; toptancı halinde satılanlardan yüzde 1, toptancı hali dışında satılanlardan yüzde 2 oranında hal rüsumu alınmasına ilişkin oranlar, Bakanlar Kurulunca kararlaştırıldığı takdirde değiştirilebilecek.

Hal rüsumuna ilişkin ödemeler, Bakanlıkça belirlenen banka nezdinde açılan hesaba yatırılmak suretiyle yapılacak. Malın üretildiği yerde toptancı hali bulunmaması veya birden fazla toptancı halinin bulunması durumunda hal rüsumunun paylaşımıyla ilgili 45. maddeye göre işlem yapılacak.

-HAL RÜSUMU BAKANLIKÇA BELİRLENEN BANKA NEZDİNDE AÇILAN HESABA YATIRILACAK-

Yönetmelik ile hal rüsumunun paylaşımında değişikliğe gidildi. Hal rüsumu, Bakanlıkça belirlenen banka nezdinde açılan hesaba yatırılacak. Malın üretildiği ve tüketildiği yerde toptancı hali bulunması durumunda, hal rüsumunun yüzde 50'si, malın üretildiği yerdeki toptancı halinin bağlı olduğu belediye veya işletmecisi tarafından bildirilen banka hesabına, kalan yüzde 50'si ise malın tüketime sunulduğu yerdeki toptancı halinin bağlı olduğu belediye veya işletmecisi tarafından bildirilen banka hesabına aylık olarak izleyen ayın beşinci iş günü sonuna kadar ilgili banka tarafından aktarılacak.

Mevcut uygulamada, hal rüsumu, bu maddeye göre Bakanlıkça belirlenen banka nezdinde malın üretildiği yerdeki toptancı halinin bağlı olduğu belediye veya işletmecisi adına açılan hesaba yatırılıyordu. Bu hesapta toplanan tutarın yüzde 25'i, adına hesap açılan belediye veya işletmeci tarafından bildirilen banka hesabına ertesi iş günü sonuna kadar, yüzde 75'i ise malın tüketime sunulduğu yerdeki toptancı halinin bağlı olduğu belediye veya işletmecisi tarafından bildirilen banka hesabına izleyen ayın beşinci gününde ilgili banka tarafından aktarılıyordu.

-TOPTANCI HALİ BULUNMASI DURUMU-

Malın üretildiği yerde toptancı hali bulunmaması durumunda, hal rüsumunun tamamı malın tüketime sunulduğu yerdeki toptancı halinin bağlı olduğu belediye veya işletmecisi tarafından bildirilen banka hesabına aylık olarak izleyen ayın beşinci iş günü sonuna kadar ilgili banka tarafından aktarılacak.

Malın tüketime sunulduğu yerde toptancı hali bulunmaması durumunda, hal rüsumunun tamamı malın üretildiği yerdeki toptancı halinin bağlı olduğu belediye veya işletmecisi tarafından bildirilen banka hesabına aylık olarak izleyen ayın beşinci iş günü sonuna kadar ilgili banka tarafından aktarılacak. Bildirim tarihinden itibaren bir yıl içinde malın tüketime sunulduğu yerin belli olmaması veya diğer nedenlerle bu maddeye göre dağıtılamayan hal rüsumları, malın üretildiği yerde toptancı hali bulunması durumunda buna göre yapılacak.

Malın hem üretildiği hem de tüketime sunulduğu yerde toptancı halinin bulunmaması durumunda, hal rüsumunun tamamı aylık olarak izleyen ayın beşinci iş günü sonuna kadar toptancı hallerinin bağlı olduğu belediyelerin ülke geneli o ayki toplam rüsum gelirindeki payı dikkate alınarak bu belediyeler tarafından bildirilen banka hesabına ilgili banka tarafından aktarılacak. Malın üretildiği yerde toptancı hali bulunmaması ya da bulunup bulunmadığının belirlenememesi durumunda ise buna göre aktarılacak.

Bu maddeye göre hal rüsumunun özel toptancı halinin işletmecisi hesabına aktarılması, bildirime konu malların özel toptancı halinin faaliyet alanında üretilmesi veya tüketime sunulmasına bağlı olacak. Bu maddeye göre özel toptancı halinin işletmecisi hesabına aktarılan tutarların yarısı aylık olarak izleyen ayın beşinci iş günü sonuna kadar ilgili belediyeye ödenecek.

Kanun, bu yönetmelik ve ilgili mevzuat hükümlerine aykırı olarak sisteme bildirilmeden toptan alınıp satılan ya da toptancı halinde satılmak üzere bildirimde bulunup toptancı hali dışında toptan satılan mallar için hal rüsumu, tespitin yapıldığı yerdeki toptancı nalinde o mallar için oluşan bir önceki gün birim fiyatlarının en yükseği, bir önceki gün fiyat oluşmamışsa o mallar için oluşan en son birim fiyatlarının en yükseği esas alınarak belirlenen toptan satış bedelinin yüzde 25'i oranında cezalı olarak alınacak.

"Aynı toptancı halinde faaliyet gösterenler, mal fiyatlarının yükselmesine sebebiyet vermemek veya düşmesine engel olmamak kaydıyla, kendi aralarında mal alabilir, satabilir veya devredebilir. Ancak, bu alım, satım ve devirler, piyasa şartlarına göre malların bir kısmı veya tamamı için toptancı hali bazında ya da genel olarak Bakanlıkça sınırlandırılabilir" hükmüne aykırı olarak aynı toptancı halinde kendi aralarında mal alan, satan veya devredenlerin, kira sözleşmesinin feshine ya da satış işleminin iptaline belediye encümenince karar verilecek.

-NOTER ONAYI ARANMAYACAK-

1 Ocak 2012 tarihinden önce kurulmuş toptancı hallerindeki tahsisli işyerleri, mevcut tahsis sahiplerine Kanunun yürürlüğe girdiği 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren hiçbir işleme gerek kalmaksızın on iki yıl süreyle kiralanmış sayılacak. Bu şekilde kiralanmış sayılan işyerleri için sözleşmeler, bu Yönetmelik hükümleri ile son tahsis ücretleri esas alınarak yapılacak. Bu sözleşmelerde, noter onayı aranmayacak.

Aynı maddenin otuz birinci fıkrası aşağıdaki şekilde, 26 ve 27 fıkralarında yer alan "1 Temmuz 2013" ibareleri "31 Aralık 2013" olarak değiştirildi.

-MALIN SEVKİNDEN ÖNCE YAPILMASI GEREKEN BİLDİRİM-

Malın sevkinden önce yapılması gereken bildirim, 31 Aralık 2013 tarihine kadar malın üretildiği yerden veya girdiği gümrük kapısının bulunduğu yerden gideceği yere kadarki aşamada yapılabilecek. Ancak sistem üzerinden bildirim işleminin yapılabildiği kontrol ve denetim noktalarında, mala ilişkin bildirim, denetim yapmakla görevli yetkili personelin tespitleri doğrultusunda bu aşamada yapılacak. 31 Aralık 2013 tarihine kadar, yapılan bildirimlere bağlı olarak tahakkuk edecek hal rüsumları aşağıdaki şekilde yatırılır ve aktarılacak.

1 Ocak 2012 tarihinden önce büyükşehir belediye sınırları ve mücavir alanları içinde kurulmuş olup da, toptancı hali statüsü bulunup bulunmadığı hususunda ihtilaf bulunan yerlerden, toptan sebze ve meyve satışı yapılan yer sayısı 30 veya üzeri olanlar, başkaca bir işleme gerek kalmaksızın sisteme kaydedilecek.

Aktarımı yapılamayan hal rüsumları ise, aktarımı yapılamayanlar hariç ülke genelinde bu bende göre tahsil edilen toplam rüsum gelirindeki toptancı hallerinin bağlı olduğu belediyelerin payları dikkate alınarak ilgili hesaplara aktarılacak. Yönetmelik bugün itibarıyla yürürlüğe girdi. - Ankara

Kaynak: ANKA / Ekonomi