Gün Öncesi Elektrik Piyasasında Bir Sonraki Güne Ait Tahminler 11.30'a Kadar Yapılacak

İşlemlerin saatlik ve günlük olarak belirlendiği gün öncesi elektrik piyasasında, mevcut uygulamada 10.30'a kadar yapılan bir sonraki güne ait talep tahmini, gün öncesi üretim ve tüketim talepleri, artık her gün saat 11.30'a kadar belirlenecek.

Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Resmi Gazete'nin son Mükerrer sayısında yayınladı. Aktif elektrik enerjisi arz ve talebinin dengelenmesine ve uzlaştırmanın gerçekleştirilmesine ilişkin usul ve esaslarda değişikliğe giden yönetmelik, işlemlerin saatlik ve günlük olarak gerçekleştirildiği gün öncesi piyasada bu zamana kadar 10.30'a kadar yapılan bir sonraki güne ait talep tahminini, gün öncesi üretim ve tüketim talepleri (GÜP) her gün saat 11.30'a kadar belirlenmesini ve piyasa yönetim sistemine duyurulmasını öngörüyor. PYS'ye erişimi olmayan piyasa katılımcıları GÜP'lerini saat 10.00'a kadar üretim tesisinin bağlı olduğu Bölgesel Yük Tevzi Merkezi'ne (BYTM) bildirecek. Yönetmelikle gün öncesi planlamanın esaslarını belirleyen 35'inci maddeye, "Dengeleme biriminin sisteme bağlantısının kısıt kayıtlı bağlantı niteliği taşıması halinde teknik olarak gerçekleştirilebilecek tüm kapasite sistem işletmecisi tarafından belirlenen teknik olarak gerçekleştirilebilecek azami kapasite ile sınırlandırılacak" hükmü eklendi.

Bu arada her gün saat 10.30-12.30 arasında yapılan bir sonraki güne ait her bir saat için, öngörülen saatlik talebi dengeleyecek kısıtsız üretim ve tüketim programı, sistem alış ve satış teklifleri 11.30-12.30 saatleri arasında yapılacak.

-GÜNLÜK SÜRECİN İŞLEYİŞİ-

Gün öncesi piyasası sürecindeki adımları ve saatleri şöyle oldu:

"Her gün saat 11.30'a kadar, gün öncesi piyasasına katılan piyasa katılımcıları gün öncesi piyasası tekliflerini piyasa yapıcı sistem aracılığıyla piyasa işletmecisine bildirecekler. Bildirilen her bir gün öncesi piyasası teklifi Piyasa İşletmecisi tarafından 12.00'a kadar ilgili mevzuat çerçevesinde değerlendirilerek teklif teyit ya da reddedilebilecek. Her gün saat 11.30- 13.00 arasında piyasa İşletmecisi, bir sonraki güne ait her bir saat ve her bir teklif bölgesi için, gün öncesi piyasası fiyatını hesaplayacak. Piyasa İşletmecisi, her bir piyasa katılımcısının gün öncesi piyasasında gerçekleştirdiği alış-satış miktarlarını içeren ticari işlem onayını gün öncesi piyasasına katılan piyasa katılımcılarına bildirecek."

Gün öncesi piyasasında fiyat belirlemesi süreci ise günlük olarak, her gün saat 12.00 - 13.00 arasında olarak düzenlendi.

-GÜP'LERİN 11.30'A KADAR AÇIKLANMAMASI DURUMUNDA-

GÜP'lerin belirtilen zamana kadar bildirilmemesi durumunda, peş peşe gelen takvim günlerine ait olmak şartı aranmaksızın birbirini takip eden iş günleri ve tatil günlerine ilişkin olarak, günlerin sınıflaması kapsamında aynı özellikte olan en son güne ilişkin olarak girilen GÜP söz konusu gün için de geçerli kabul edilecek. Bir piyasa yapıcısı tarafından ilgili güne ilişkin tüketim talebinin bildirilmemesi durumunda da aynı hüküm geçerli olacak.

-RESMİ TATİL GÜNLERİNDE TEKLİF FİYATLARI ÜZERİNDE YÜZDE 10 SINIRLAMASI-

Gün öncesi planlamaya katılan piyasa katılımcıları, gün öncesi planlama kapsamında saatlik, blok veya esnek sistem satış teklifleri ile saatlik blok sistem alım teklifleri sunabilecek. Gün öncesi planlama kapsamında verilen tüm sistem satış ve sistem alış teklifleri uzlaştırmaya esas elektrik enerjisi teslim noktası bazında olacak. Gün öncesi planlama kapsamındaki dengeleme birimi bazında, aynı saate denk gelen saatlik satış teklif fiyatlarından, ikinci güne ilişkin saatlik alım teklif fiyatlarının ağırlıklı ortalaması, aynı özellikte olan birinci güne ilişkin saatlik satış teklif fiyatlarının ağırlıklı ortalamasını en fazla yüzde 10 oranında aşabilecek. Resmi tatil günleri ile resmi tatil öncesi veya sonrasındaki idari tatil günleri bu kapsamın dışında olup bu tür günlerde teklif fiyatları üzerinde yüzde 10 sınırlaması uygulanmayacak. Aynı şey "Blok satış ve alış tekliflerinin yapısı ve içeriği" ile "Esnek satış tekliflerinin yapısı ve içeriği" için de geçerli olacak.

-SİSTEM SATIŞ VE ALIŞ TEKLİFLERİNİN BİLDİRİLMESİNDE DE DEĞİŞİKLİĞE GİDİLDİ-

Yönetmelikle sistem satış ve sistem alış tekliflerinin bildirilmesi konusunda da değişikliğe gidildi. Gün öncesi planlamaya katılan piyasa katılımcıları tarafından, gün öncesi planlama kapsamındaki dengeleme birimi bazında belirlenen sistem satış, sistem alış teklifleri her gün saat 11.30'a kadar, piyasa yönetim sistemi aracılığıyla piyasa işletmecisine bildirilecek. Sistem satış ve sistem alış tekliflerinin belirtilen zamana kadar bildirilmemesi durumunda, katılımcı ilgili dengeleme birimine ilişkin GÜP bildirmemiş ise peş peşe gelen takvim günlerine ait olmak şartı aranmaksızın birbirini takip eden iş günleri ve tatil günlerine ilişkin olarak, günlerin sınıflaması kapsamında aynı özellikte olan bir önceki güne ait sistem satış ve sistem alış teklifleri geçerli olacak. Katılımcı tarafından GÜP girişi yapıldığı takdirde ilgili gün için sistem alış ve satış teklifi yok sayılacak.

-TANIMLAR YENİLENDİ-

14 Nisan 2009 tarihli Yönetmeliğin 4. maddesinde yapılan değişiklikle acil durum, acil durum talimatı, aracı banka, bağlantı noktası, blok satış teklifi başta olmak üzere birçok tanıma yer verildi.

Sistem işletmecisinin sorumluluklarını belirten 12'nci maddesinin birinci fıkrasına ekleme yapıldı. Buna göre TEİAŞ bünyesinde yer alan ve elektrik enerjisi arz ve talebinin gerçek zamanlı olarak dengelenmesinden ve sistem işletiminden sorumlu merkezi birimi, sisteme bağlantısı, Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği ile belirlendiği şekilde kısıt kayıtlı bağlantı niteliği taşıyan üretim tesislerinin ve söz konusu tesisler için teknik olarak gerçekleştirilebilecek azami kapasitenin belirlenmesi ve Piyasa İşletmecisine bildirilmesinden sorumlu olacak.

-ÖLÇÜM DEĞERİ ALINMASININ MÜMKÜN OLMADIĞI DURUMLAR-

Dağıtım sahibi tüzel kişilerin sorumluluklarını belirten 15'inci maddede yapılan değişiklikle, dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler, dağıtım sistemine bağlı olan ve ikili anlaşma yapmak yoluyla bölgesindeki perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketinin dışında bir tedarikçiden elektrik enerjisi alımı yapan serbest tüketicilerin sayaçlarından uzlaştırma dönemi bazında ölçüm değeri alınmasının mümkün olmaması durumunda, bu sayaçlardan elde edilecek ölçüm değerlerine uygulanacak profillere ilişkin görevleri yerine getirecek.

-MEVZUATA UYGUN OLMAYAN SAYAÇLARIN KAYIT İŞLEMİ YAPILMAYACAK-

Aynı Yönetmeliğin sayaçların kayıt işlemiyle ilgili olan 30 uncu maddesinin ikinci fıkrasında değişikliğe gidildi. Buna göre ilgili mevzuata uygun olmayan sayaçların kayıt işlemi yapılmayacak, hali hazırda kaydı yapılmış olan sayaçların kaydı silinecek. Profil uygulamasına ilişkin usul ve esaslar uyarınca uzlaştırma dönemi bazında ölçüm yapabilen sayaç takma zorunluluğu bulunan tüketim tesisleri yükümlülüklerini yerine getirmedikleri takdirde söz konusu sayaçların kaydı silinecek. Sayacı silinen katılımcı, mevzuata uygun sayaç değişikliği yaptığı ayı takip eden ilk ay başı saat 00.00'dan itibaren kayda alınacak.

- PORTFÖYDEN ÇIKARMA TALEPLERİNE AYIN 19'UNDAN ÖNCE CEVAP VERİLECEK-

Kayıt bilgilerinin güncellenmesiyle ilgili 33'üncü maddede yapılan değişiklik çerçevesinde, piyasa katılımcısının, uzlaştırmaya esas veriş çekiş birimlerini portföylerinden çıkarma ya da portföylerine ekleme ile ilgili talepleri, içinde bulunulan ayın en geç 19'uncu gününden önceki son iş günü saat 17.00'ye kadar yapılacak.

-MARJİNAL FİYATLARIN BELİRLENMESİNDE BLOK TEKLİF FİYATLARI DİKKATE ALINACAK-

Herhangi bir saat için kısıtsız üretim tüketim programının oluşturulmasında sadece blok tekliflerin kullanılması durumunda, sistem marjinal fiyatlarının belirlenmesinde blok teklif fiyatları dikkate alınacak. Arz ve talep eğrilerinin kesişmemesi durumunda, piyasa işletmecisi, tüketim tahminlerinin güncellenmesi talebinde bulunabilecek ya da tüketim tahmininin tüm piyasa katılımcılarını eşit oranda etkileyecek şekilde azaltılması yoluna gidilmesi yollarından birini ya da her ikisini birden uygulayabilecek. Tüketim tahmininin güncellenmesi durumunda, işlemlerin gerçekleştirileceği zaman planı piyasa işletmecisi tarafından piyasa katılımcılarına duyurulacak. Kesişim elde edilene kadar, tüketim tahmininin tüm piyasa katılımcılarını eşit oranda etkileyecek şekilde azaltılması yoluna gidilmesi durumunda, azaltılan talep miktarı Piyasa İşletmecisi tarafından sistem işletmecisine bildirilecek. Bildirilen miktara ilişkin takip eden gün uygulanacak kesinti programı sistem işletmecisi tarafından belirlenip, uygulanacak.

-EMREAMADE KAPASİTE, SİSTEM İŞLETMECİSİNCE BELİRLENEN AZAMİ KAPASİTE-

Her bir piyasa katılımcısının, denge sorumluluğuna ilişkin yükümlülüklerine ve gün öncesi dengeleme sonucuna bağlı olarak bir sonraki gün için saatlik olarak gerçekleştirmesi öngörülen üretim ya da tüketim değerlerine ilişkin kesinleşmiş gün öncesi üretim tüketim programları ve emreamade kapasiteleri hergün saat 16.00'a kadar Sistem İşletmecisine bildirilecek.. Dengeleme biriminin sisteme bağlantısının kısıt kayıtlı bağlantı niteliği taşıması halinde emreamade kapasite, sistem işletmecisi tarafından belirlenen teknik olarak gerçekleştirilebilecek azami kapasite ile sınırlandırılacak. Piyasa yapısı sisteme erişimi olmayan piyasa katılımcıları emreamade kapasiteleri ve Kesinleşmiş Gün Öncesi Üretim ve Tüketim Program'larını (KGÜP) saat 15.00'a kadar üretim tesisinin bağlı olduğu BYTM'ne bildirecek. Bu durumda, BYTM'ler kendilerine bildirilen KGÜP'leri ve emreamade kapasitelerini piyasa yapıcı sisteme girecekler. BYTM'ler kendi bölgeleri içindeki üretim tesisi niteliğindeki uzlaştırmaya esas veriş-çekiş birimlerine ilişkin KGÜP'lerini ve emreamade kapasitelerini her gün saat 16.00'a kadar piyasa yapıcı sisteme girilmesini takip etmek ve piyasa katılımcısının PYS'ye girişini zamanında tamamlamasını sağlamakla sorumlu olacaklar.

-GERÇEK ZAMANLI DENGELEMEYE TABİ TARAFLAR-

Yük alma ve yük atma tekliflerinin bildirilmesiyle ilgili 71'inci maddeye şu eklemeler yapıldı: Dengeleme güç piyasasına katılan piyasa katılımcıları gerçek zamanlı dengeleme kapsamında Milli Yük Tevzi Merkezi (MYTM) tarafından kendilerine bildirilen talimatlara uymakla yükümlü olacaklar. Söz konusu tüzel kişiler, teknik gereklilikler sebebiyle yükümlülüklerini yerine getiremeyecekleri durumda ise MYTM veya Bölgesel Yük Tevzi Merkezi'ni (BYTM) telefon, faks gibi iletişim araçları ile ivedilikle haberdar edecekler. Gerçek zamanlı dengelemeye tabi taraflar, yükümlülüklerini yerine getirmemelerine ilişkin gerekçelerini MYTM'ye en geç olayı takip eden 3 iş günü içerisinde yazılı olarak bildirmekle yükümlü olacaklar.

Dengeleme güç piyasasına katılan piyasa katılımcıları, MYTM'ye bildirdikleri KGÜP uymakla yükümlü olacak. Dengeleme birimlerinin emre amade kapasitelerinde değişiklik olması durumunda, MYTM konu hakkında öncelikle telefon, paks gibi iletişim araçları aracılığıyla ve akabinde PYS aracılığıyla bilgilendirilecek. MYTM onayı ile emre amade kapasitede meydana gelecek hiçbir değişiklik katılımcının dengesizlik ile ilgili mali sorumluluklarını ortadan kaldırmayacak.

-KAPASİTENİN AZALMASI DURUMUNDA, YÜK ALMA TEKLİFLERİNDE AZALTMAYA GİDİLECEK-

MYTM tarafından onaylanması suretiyle, emre amade kapasitede azalma yapılması durumunda, öncelikle ilgili dengeleme birimine ilişkin yük alma teklif miktarlarında azaltmaya gidilecek. Yük alma teklif miktarında yapılan azaltmanın ilgili dengeleme birimine ilişkin emre amade azalmasını karşılamaması durumunda ilgili dengeleme biriminin KGÜP ve yük atma teklif miktarları da azaltılacak. Emre amade kapasitesi azaltılan dengeleme birimine önceden verilmiş olan talimatlar emre amade kapasite azalması miktarı ile orantılı olarak MYTM tarafından sonlandırılacak.

MYTM tarafından onaylanması suretiyle, emre amade kapasitede artış yapılması durumunda, ilgili dengeleme birimi için, ilgili günün takip eden saatlerine ilişkin yük alma teklif miktarı girilmesine veya var olan yük alma teklif miktarlarının güncellenmesine izin verilir. Bir dengeleme birimine ilişkin emre amade kapasitenin artması söz konusu dengeleme biriminin KGÜP değerinin artırılması için gerekçe teşkil etmez."

"Dengeleme amaçlı olarak kabul edilmiş olan bir teklifin 0 (sıfır) etiket değeri alıp fiyat belirlenmesinde dikkate alınabilmesi için ilgili saat süresince kesintisiz olarak 15 dakikadan daha uzun bir süre için geçerli olması gerekecek.

-ÜRETİM TESİSLERİNİN UZLAŞTIRMAYA ESAS ÖLÇÜLEN VERİŞ MİKTARLARI-

Dağıtım sistemine bağlı üretim tesislerinin uzlaştırmaya esas veriş miktarlarının hesaplanmasında, ölçülen veriş miktarına dağıtım ve iletim sistemi kayıpları uygulanmayacak. Ancak kayıp katsayıları hesaplama metodolojisi uyarınca ilgili dağıtım bölgesine ilişkin kayıp katsayıları değerlerinin Kurul tarafından onaylanmasını takiben, dağıtım şirketi kullanımındaki orta gerilim baralarından iletim sistemine enerji akışı olması durumunda, söz konusu enerjiye uygulanan iletim kaybı sonucunda hesaplanan elektrik enerjisi kayıp miktarı, piyasa işletmecisi tarafından gerçekleştirilen uzlaştırma hesaplamalarında, iletim sistemine enerji akışının belirlendiği dağıtım sistemi kullanımındaki orta gerilim barası ve bu baralara enerji veren diğer baralara bağlı uzlaştırmaya esas veriş birimlerine ait uzlaştırmaya esas veriş miktarları oranları doğrultusunda yansıtılacak.

Dağıtım sistemine bağlı tüketim birimlerinin uzlaştırmaya esas çekiş miktarlarının hesaplanmasında, dağıtım sistemi kaybını yansıtmak üzere ölçülen çekiş miktarını yükselten ilgili dağıtım bölgesine ilişkin bir dağıtım sistemi kayıp katsayısı uygulanacak.

-HAKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI VE UYUMLU EYLEM-

Piyasada rekabeti bozacak unsurlar arasında yer alan hakim durumun kötüye kullanılmasına yönelik düzenlemelere, uyumlu eylemle ilgili yaptırımlar da girdi. Söz konusu yönetmelik kapsamında ele alınan herhangi bir organize toptan elektrik piyasası faaliyetine ilişkin hakim durumunu kötüye kullandığından veya uyumlu eylem içerisinde olduğundan şüphelenilen tüzel kişilere ilişkin Rekabet Kurumunca inceleme yapılmasına dair girişimler; TEİAŞ'ın hakim durumun kötüye kullanılması veya uyumlu eyleme ilişkin rapor düzenleyerek Kuruma sunması ile ya da doğrudan, Kurum tarafından başlatılacak.

Hakim durumunu kötüye kullandığı veya uyumlu eylem içerisinde oldukları Rekabet Kurumunca tespit edilen katılımcılar veya dengeleme birimleri Kurul kararı ile en fazla 3 ay süre ile bu Yönetmelik kapsamında ele alınan organize toptan elektrik piyasalarına teklif vermekten men edilebilecek.

-YÜKÜMLÜLÜĞÜN YERİNE GETİRİLMEMESİ DURUMU-

Sistem İşletmecisi veya piyasa işletmecisi, tüzel kişilerin bu Yönetmelik kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmemeleri durumunda, ihlalin derhal ortadan kaldırılması için "ilgili tüzel kişilere yazılı olarak ya da PYS aracılığı ile bildirimde bulunacak. Yazılı bildirimin tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde ihlalin giderilmemesi halinde Sistem İşletmecisi veya Piyasa İşletmecisi, ihlalin ayrıntılarını içeren bir rapor düzenleyerek Kuruma başvurur.

Kurum Sistem İşletmecisi veya Piyasa İşletmecisi tarafından gönderilen rapor kapsamında veya mevzuatın ihlali yönünde elde ettiği bulgular çerçevesinde gerçekleştirdiği inceleme neticesinde ihlal tespiti halinde, ilgili piyasa katılımcısına kanuni yaptırım uygulanacak.

Gün öncesi planlamanın geçerli olduğu süre boyunca, uzlaştırmaya esas ikili anlaşma bildirimleri ve değişiklikler, satıcı olan piyasa katılımcısı tarafından uzlaştırmaya esas ikili anlaşma bildiriminin, uzlaştırmaya esas ikili anlaşma bildiriminin geçerli olduğu uzlaştırma döneminin yer aldığı günün bir gün öncesinde saat 10.30'a kadar alıcı olan piyasa katılımcısı tarafından ise 11.30'a kadar onaylanarak tamamlanacak.

-TEKLİF BÖLGELERİNİN BELİRLENMESİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR-

Aynı Yönetmeliğin geçici 6'ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan "yerlerini değiştirmeyen üretim tesisleri sadece uzlaştırmaya esas veriş çekiş birimi olarak" ibaresi "yerlerini değiştirmeyen üretim tesisleri 1 Mart 2010 tarihinden itibaren sadece uzlaştırmaya esas veriş çekiş birimi olarak şeklinde değiştirildi.

Teklif bölgelerinin belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar TEİAŞ tarafından 1 Haziran 2010 tarihine kadar belirlenerek Kuruma teklif edilecek. Daha önce bu tarih 1 Mart 2010 olarak belirlenmişti.(ANKA)

(HGS/BÜN)

Kaynak: ANKA / Güncel