İran'da Kıyafet Yasağı Gevşiyor

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın "Dini Özgürlükler Raporu"nda İranlı kadınların kıyafetleri konusunda, "Muhafazakar İslami giysi için kuralların uygulanması zaman zaman gevşemekle birlikte, Hükümet periyodik olarak İslami olmayan kıyafetler üzerinde sıkı önlemler almıştır" denildi.

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın son "Dini Özgürlükler Raporu"nun satır aralarında İran'da kadınların kıyafetlerinde yumuşama görüldüğü saptaması yer aldı. Raporda şöyle denildi:

"Hükümet, İslam'ın kadınları erkeklere tanınan birçok haktan tesirli bir şekilde mahrum bırakan yasal yorumunu yaymaktadır. Cinsiyet ayrımcılığı ülke çapında dini yandaşlık gözetilmeden uygulanmaktadır. Tüm dini gruplardan kadınların toplum içinde İslami kıyafete uymaları beklenmektedir. Muhafazakar İslami giysi için kuralların uygulanması zaman zaman gevşemekle birlikte, Hükümet periyodik olarak İslami olmayan kıyafetler üzerinde sıkı önlemler almıştır."

-TÜRKİYE'DE TÜRBAN SIKI ÖRTÜLÜYOR-

Türkiye'deki türban giyimi uygulamasında İran'dan daha sıkı kurallar uygulanıyor ve saçın görünmesi uygun bulunmuyor. İran'da Cumhurbaşkanı Ahmedinecad'a teyp tutan kadın gazetecilerin bile başörtülerinin altından saçlarının görünmesine izin verilirken, Türkiye'de türban modasında kadın ve kızların saçlarının görünmesi uygun karşılanmıyor. ABD Dışişleri Bakanlığı'nın "Dini Özgürlükler Raporu"nda, Türkiye'yle ilgili bölüm konusunda Washington'da soruları yanıtlayan Dışişleri Bakan Yardımcısı Michael Posner ise, özetle genel anlayışlarının devlet dairelerinde giyimin kişilere bırakılmasından yana olduğunu söylemişti.

-RAPORDAKİ İRAN-

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın "Dini Özgürlükler Raporu"na göre Zerdüştler, Hristiyanlar ve Yahudiler İran'da "koruma altında" dini azınlık olarak tanınıyor. Ancak Anayasa'nın dördüncü maddesi tüm kanun ve düzenlemelerin İslami kriterlere dayanması gerektiğini söylüyor. Uygulamada Hükümet dini özgürlükleri sıkı biçimde kısıtlıyor. Rapora göre, Ahmedinecad'ın Ağustos 2005'te göreve gelmesinden sonra, muhafazakar medya Müslüman olmayan dini azınlıklara karşı kampanyalarını yoğunlaştırdı ve dini ve siyasi liderler bir dizi karalayıcı açıklama yayımladı. İncelenen dönemde haklarında düzenlenen kampanyalar, Müslüman olmayan toplumun durumunu önemli ölçüde kötüleştirdi.

2009'u kapsayan rapor dönemi sırasında ülkede dini özgürlüklere saygı durumu kötüleşmeye devam etti. Hükümet söylem ve eylemleri, hemen hemen bütün Şii olmayan dini gruplar için tehdit ortamı yarattı. Bunlar arasında en dikkat çekici olanların, Sufi Müslümanlar kadar Bahailer, evanjelist Hristiyanlar ve Yahudi cemaatinin üyeleri olduğu belirtildi. İnceleme dönemi boyunca hükümetin dini inançlara göre, taciz, sindirme ve ayrımcılık yaptığına ilişkin haberler alınmaya devam edildiği kaydedildi.

-İRAN NÜFUSUNUN DAĞILIM-

Rapora göre, 70 milyonluk İran'da nüfusun yüzde 98'i Müslüman. Bunlardan yüze 89'u Şii, yüzde 9'u ise Türkmen, Arap, Beluci ve Kürtlerden oluşan Sünniler. 2 ila 5 milyon arasında kişinin Sufi olduğu belirtiliyor. İran'da nüfusun yüzde 2'sini Bahailer, Yahudiler, Hristiyanlar, insanlık tarihinin en eski inançlarından birine sahip Sabiler ve Zerdüştler oluşturuyor. Bahailerin sayısı 350 bin. Yahudilerin sayısının ise 25 bin dolayında bulunduğu belirtiliyor. BM rakamlarına göre ülkede büyük çoğunluğu Ermeni olan 300 bin Hristiyan yaşıyor. Asuri Hristiyan nüfusunun 10 bin - 20 bin arasında olduğu tahmin edilirken aralarında evanjelistlerin de bulunduğu Protestan mezhebe bağlı sayıları 10 binden az olduğu tahmin edilen topluluklar olduğu kaydediliyor. Protestanlar ülkede ibadetlerini gizlilik içinde yapıyor. Sabilerin sayısının ise 10 bine ulaştığı belirtiliyor. Hükümet pagan inanışa yakın oldukları da söylenen Sabileri Hristiyan olarak kabul ediyor, ancak topluluk bunu reddediyor.

Zerdüştlerin sayısı 35 bin olarak tahmin edilirken, bu gruba bağlı olanlar sayılarının 60 bin olduğunu savunuyor. Tüm dini grupların yüksek göç oranına sahip olduğu, göç sebebinin dini baskı mı yoksulluk mu olduğu konusunda net bilgi bulunmuyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı raporuna göre Anayasa Sünni Müslümanlara bir dereceye kadar dini özgürlük veriyor, ancak Hükümet genel dini özgürlükler üzerine şiddetli bir kısıtlama uyguluyor. Müslüman olmayanlar toplum içinde dinlerini ifade edemiyor, irşad faaliyetinde bulunamıyor ve Müslümanların din değiştirmelerini sağlayamıyorlar, dini malzemeleri yayımlamaları da kısıtlanmış bulunuyor.

İran yasalarına göre dini azınlıkların temsil organlarına seçilmeleri, hükümetin ya da ordunun üst kademelerine yükselmelerine izin verilmiyor. Dini azınlık gruplarına sadece 290 sandalyelik mecliste 5 sandalye veriliyor. Bunlardan ikisi Ermenilere diğerleri ise, Asuri Hristiyan, Yahudi ve Zerdüştlere ait. Meclis'te sandalyeleri olmayan Sünnilere hükümet organlarında ise çalışma izni veriliyor.

-SÜNNİLERDE VAZİYET-

ABD Dışişleri Bakanlığı raporunda, İran'daki Sünnilerin durumu konusunda şu saptamalar yapıldı:

"Birçok Sünni, Hükümetin kendilerine karşı ayrımcılık yaptığını iddia ediyor. Ancak birçok Sünni farklı etnik azınlıkların üyesi olduğu için ayrımcılığın dini mi etnik mi olduğunu ayırt etmek zor bulunuyor.

Sünniler, önde gelen konulardan biri olarak, 1 milyondan fazla taraftarları bulunmasına karşın Tahran'da Sünni caminin yokluğundan söz ediyor. Sünni liderler, Sünni bölgelerinde bile, dini literatürleri ve kamu okullarındaki öğretim üzerinde yasaklamaları bildirmişlerdir. İnsan hakları örgütleri ise Hükümetin rapor dönemi içinde birkaç Sünni camiini yıktığını belirtmişlerdir. Sünniler ayrıca, üst düzey hükümet görevlerine atanmadaki yetersizliklerin yanında, Sünnilerin çoğunlukta bulundukları Kürdistan, Kuzistan gibi bölgelerde bile hükümetin atadığı makamlarda yetersiz temsil edildiklerine dikkat çekmektedirler.

Sünni Meclisi temsilcileri hükümet ayrımcılığının yönetim ve yargı alanında, özellikle de büyükelçilikler, üniversiteler, diğer kuruluşlardaki üst düzey görevlerde Sünni varlığının yetersizliği kadar kitaplar ve diğer basılı yayınlar dahil kitle iletişimindeki anti-Sünni propagandaya neden olduğuna dikkat çekiyor. Şii olmayan dini liderler inançları üzerinde geniş kısıtlama ve olumsuz davranışlarla karşılaştıklarını bildirmişlerdir."

Raporda Sünni Müslüman ve Hristiyanların yerel, bölgesel ve ulusal düzeyde toplumsal ve dini ayrımcılığa, uğradıkları belirtildi.

-SUFİLER-

Rapora göre İran'daki Sufiler, ülke dışındaki Sufi örgütleri, insan hakları örgütleri; Sufi cemaatleri ve dini uygulamalarına ilişkin giderek artan hükümet baskısından dolayı büyük kaygı duyuyor. Baskılar arasında önde gelen Sufi liderler üzerinde istihbarat ve güvenlik servisleri tarafından uygulanan artan taciz ve yıldırma olayları bulunuyor. Raporda, "Sufi gruplar ve hüseyniye denilen tapınaklar üzerinde hükümet kısıtlamaları son inceleme döneminde daha belirgin hale geldi. Şii din otoritelerinin ya da imamların Sufizmi ve ülke içindeki Sufilerin etkinliklerini vaaz ve açıklamalarında aşağıladıklarına ilişkin bilgiler var" denildi.

-HRİSTİYANLAR-

İran'da, Hristiyanlar özellikle de evangelistler taciz ve yakın denetim altında olmaya devam ettiler. İnceleme dönemi boyunca Hükümet, evangelist Hristiyanların başkalarını Hristiyanlaştırmaya yönelik etkinlikleri üzerindeki sıkı yasağı, Müslümanların gözünü kiliselere girmemeleri konusunda korkutarak, kiliseleri kapatarak ve Hristiyan olanları tutuklayarak dikkatli bir şekilde uyguladı. Rapora göre Evangelist mezhebi üyelerine üyelik kartı zorunluluğu bulunuyor. İbadet edenler yetkililer tarafından toplanma merkezlerine gönderilen kimlik listelerinden teyid edilmek durumundalar. Hükümet Pazar günleri yapılan evangelist ayinlerini kısıtladı ve kilise yetkilileri yeni üye kaydetmeden önce bakanlığa başvurmakla yükümlü bulunuyor.

-BAHAİLERE CEHENNEM AZABI-

Rapora göre, mevzuat İran'da dini azınlıklara karşı ayrımcılık uyguluyor. İslami Ceza Yasası Müslüman olanlar ve olmayanlarda ölümlerde tazminat için "kan parası" toplanmasına izin veriyor. 2004'teki değişiklikten önce yasa Müslüman olmayanlar için daha az "kan parası" toplanmasını öngörüyordu. Bahailer, Sabiler ve ayrıca kadınlar kan parası ödemede eşitlik koşulu dışında tutuluyor. Kanuna göre Bahai kanı dökülmesi "mübah", yani dokunulmazlığa giriyor. Bahailer sosyal emeklilik sistemi dışında tutuluyor. Ayrıca Bahailerin yaralanma ya da bir suçla karşılaşmaları durumunda tazminat ve mülk edinme hakları bulunmuyor. Bahai evlilik ve boşanmaları resmi olarak tanınmıyor. Rapora göre İran'da Hükümet Bahailerin ülkeyi terk etmelerini engelliyor, Bahailerin mezarları tahrip ediliyor, aile içi cinsel ilişki olduğu propagandası yapılıyor. Bahai kızları okullarda öğrenci ve öğretmenlerin "ana babalarıyla aralarındaki gerilimi artırmaya yönelik" hedefinde bulunuyor.(ANKA)

(ORH/BÜN)

Haberler