Hong Kong'da Çin'deki Tiananmen Katliamı'nda ölenler anısına dikilen heykel kaldırıldı

Çin, 4 Haziran 1989'da başkent Pekin'de Tiananmen Meydanı'nda öldürülen demokrasi yanlıların anısına dikilen heykeli kaldırdı. Hong Kong'da son dönemde muhaliflere yönelik baskılar artmıştı.

Hong Kong Üniversitesi'ne dikilen ünlü "Utanç Sütunu" heykelini kaldırıldı.

Öldürülen demokrasi yanlısı protestocuların üst üste yığılan cesetlerini betimleyen anıt, Hong Kong'da Tiananmen'de yaşananlarla ilgili olarak görülebilen az sayıdaki eserlerden biriydi.

Tiananmen Meydanı'ndaki yaşananlar, aradan geçen 32 yıla rağmen Çin'de hala hassas bir konu.

Hong Kong, Tiananmen olaylarının kamuya açık yerlerde anılmasına izin verilen ender yerlerden biriydi.

Üniversite, anıtın kaldırılması kararını Ekim ayında aldı.

Bugün yapılan açıklamada, "Karar, dışarıdan aldığımız yasal tavsiyelere ve üniversitenin iyiliği için yapılan risk değerlendirmesine dayanarak alındı" denildi.

Üniversite görevlileri dün gece heykelin etrafını plastik bariyerlerle kapattı. İnşaat işçileri gece boyunca bariyerlerin ardında çalışarak 8 metre boyundaki bakır heykeli söktü.

Gazetecilerin yaklaşmasına izin vermeyen güvenlik görevlileri, olayın filme alınmasını önlemeye çalıştı.

Hong Kong'un kimlliğine hakaret gibi

Grace Tsoi, BBC Dünya Servisi, Hong Kong

Hong Kong yıllarca "Çin'in vicdanı" olmakla övündü. Çin topraklarında 1989'da Tiananmen Meydan'ındaki katliamı unutmayan tek yerdi.

Pekin, artık Hong Kong'un toplum bilincinin de bir parçası olan kanlı olayları anmak için her yıl mum ışığında törenler yapılmasına izin veriyordu.

Ancak bu anma törenlerini düzenleyen "Çin'deki Vatansever Demokrasi Hareketlerine Destek için Hong Kong İttifakı" adındaki grup zorla dağıtıldı ve birçok protesto lideri tutuklandı.

Pekin'in artık herhangi bir muhalefet gösterisini hoşgörüyle karşılamayacağı açık.

Anıt, 20 yılı aşkın bir süredir üniversite kampüsündeydi. Şimdi onun bile gece yarısı sökülüp kaldırılması gerekti.

Heykel sökülürken çatırdama ve matkap sesleri duyuldu ama kimse ne olduğunu göremedi. Birçokları, heykelin böyle ani bir şekilde ortadan kaldırılmasını şehrin kimliğine bir hakaret olarak değerlendirdi.

Kaldırılan heykel, heykeltraş Jens Galschiot'ın ifadesiyle, "bir daha asla tekrarlanmaması gereken utanç verici bir olayı anmak için" üst üste yığılmış, yüzleri dehşet içinde cesetlerden oluşan bir sütundu.

Hong Kong Üniversitesi 24 yıldır kampüste duran heykeli depoya kaldıracağını bildirdi.

Galschiot, BBC'nin Newshour programına, "Bu, ölenlerle ilgili, Pekin'de 1989'da ölenleri anmak için yapılmış bir heykel. Bunu bu şekilde yıkmak, mezarlığa girip, mezartaşlarını yıkmaya benzer" dedi ve yetkililere dava açıp tazminat isteyebileceğini belirtti.

Hong Kong Üniversitesi öğrencilerinden 22 yaşındaki Billy Kwok da, Reuters ajansına heykelin kaldırılmasını çok üzücü bulduğunu söyledi.

Kwok, "Gerçekten ironik bir durum bu. Kimse üniversitede bunun olmasını beklemezdi, burası sözde ifade özgürlüğünü destekleyen bir kurum" dedi.

Neden önemli?

Singapur Ulusal Üniversitesi'nden Doçent Dr Ian Chong BBC'ye verdiği demeçte, "[Heykel], baskının geriye kalan birkaç önemli, kamusal anıtından biriydi... ve Hong Kong'un daha özgür geçmişinin hatırlatıcısıydı" dedi ve ekledi:

"[Heykelin kaldırılması], katliamın kamusal alanda anıldığı bir noktayı daha yok ediyor... Hong Kong ve Pekin hükümetlerinin 4 Haziran'ı çevreleyen olayların halka açık bir şeklde anılmasına artık hoşgörü göstermeyeceklerinin sinyalini veriyor."

Heykelin kaldırılması, Pekin yanlısı adayların iktidara gelmesiyle sonuçlanan düşük katılımlı Hong Kong parlamento seçimlerini izledi. Dr Chong, bu zamanlamayı "sembolik" olarak nitelendiriyor.

Pekin geçen yıl ayrıca, aktivistlerin sivil toplumu bastırmak, demokrasi kampanyacılarını hapse atmak ve temel özgürlükleri kısıtlamak için kullanıldığını söyledikleri katı bir ulusal güvenlik yasası çıkardı.

Tiananmen Meydanı'nda neler yaşandı?

1989 yazında Pekin'deki Tiananmen Meydanı'nda demokrasi için barışcıl gösteriler yapan yüzlerce, hatta binlerce kişi Çin askerleri tarafından öldürüldü. Tam sayı bilinmiyor.

Askerler ve tankların göstericilere ateş açması tüm dünya tarafından kınandı.

Tiananmen, Çin'de hala son derece hassas bir konu ve 4 Haziran olaylarından kapalı olarak söz etmek bile yasak.

2020'de Hong Konglu yetkililer, Covid kısıtlamalarını gerekçe göstererek 30 yıldır ilk kez anma törenini iptal ettiler. Aktivistler ise Hong Kong yetkililerini Pekin'in ifade özgürlüğünü engellemek için yaptığı baskılara boyun eğmekle suçladı.

Ekim ayında 9 demokrasi yanlısı Hong Konglu aktivist, anma törenine katıldıkları için altı ile 10 ay arasında değiştirilen hapis cezalarına çarptırıldı.

Bu ayın başlarında da basın patronu Jimmy Lai, yine aynı törene katıldığı için 13 ay hapse mahkum edildi.