400 Yıllık Tabaklar Su Yüzüne Çıkacak

TOLGA ALBAY - 6 bin yıllık tarihi ortaya çıkarmak için yapılan Akdeniz'in en önemli su altı kazılarından Limantepe'de, bugüne kadar rastlanan çeşitli dönemlere ait gemilerin su üzerine çıkarılarak sergilenmesi için çalışma başlatıldı. Hollanda'dan getirdiği tabaklarla suya gömülen 17. yüzyıl Osmanlı ticaret teknesi, su üstüne çıkarılarak yükleriyle beraber ziyarete açılacak.

Urla ilçesi İskele Mahallesi'nde hava fotoğraflarında deniz içinde görülen lekelerin ne olduğuna yönelik araştırma sonucu ortaya çıkan Limantepe'de 2000 yılından bu yana devam eden su altı kazı çalışmaları 13. yılına girdi.

İnsanoğlunun avcı toplayıcı dönemden üretici topluma geçtiği yerlerden biri olan, Roma dönemine kadar 6 bin yıllık kesintisiz yerleşime ev sahipliği yapan ve M.Ö 6. yüzyılda yaşandığı tahmin edilen deprem veya çöküntü nedeniyle su altında kalan Limantepe'de 20 su altı arkeoloğu Prof. Dr. Hayat Erkanal başkanlığında kazı çalışmalarını sürdürüyor.

Ankara Üniversitesi Sualtı Arkeolojik Araştırma ve Uygulama Merkezi koordinatörlüğünde devam eden kazılarla ilgili bilgi veren Prof. Dr. Hayat Erkanal, M.Ö 7. yüzyıla ait limanın tabanında devam eden kazılarda çeşitli dönemlere ait çok sayıda tekne kalıntısı ve bu teknelerden dökülen malzemelere rastladıklarını, çıkardıkları malzemeleri oluşturdukları laboratuvarda tuzdan arındırarak sergilenebilecek hale getirdiklerini ifade etti.

Roma dönemindeki adı Klozemenai olan Limantepe'nin su altında çok geniş bir alanı kapsadığını, kazı çalışmalarının uzun yıllar devam edeceğinin öngörüldüğünü anlatan Erkanal, çalışmalar sırasında çok sayıda batık tekne ile de karşılaştıklarına dikkati çekti.

Bu batıklardan M.Ö 7. yüzyıla ait bir tekne ile 18. yüzyıl Osmanlı savaş teknesine ilişkin batığın su altında toprağa gömülü halde yüzde 100'e yakın oranda korunmuş biçimde muhafaza altına alındığını belirten Erkanal, çevredeki balıkçıların uyarısı üzerine kazı alanına 400 metre uzaklıkta 17 metre derinlikte yeni bir tekne daha keşfettiklerini anlattı.

Tuzdan ayrıştırıp sergilenecek

Yaptıkları tarihlemede teknenin 17. yüzyıla ait Osmanlı ticaret teknesi olduğunu, teknenin Hollanda'dan getirdiği tabaklarla beraber battığını saptadıklarını ifade eden Erkanal, "Deniz tabanı üzerindeki büyük boyutlara sahip teknede binin üzerinde sırlı tabak olduğunu tahmin ediyoruz. Tekne, suyun içinde tamamı toprak altında olmaması nedeniyle bozulmaya açık durumda. Balıkçı ağları ve kötü niyetli insanların yarattığı tehditler var. Kazı alanımız dışında olması nedeniyle koruma altında olmayan bu tekneyi bir an önce su üzerine çıkarmamız gerekiyor" dedi.

Erkanal, sudan çıkarılan eserlerin sergilenebilmesi için laboratuvar ortamında tuzdan ayrıştırma işleminin yapılması gerektiğini, aksi taktirde çıkarılan malzeme taş da olsa bir kaç yıl içinde parçalanacağını söyledi.

Mevcut laboratuvarın batık çıkarmak için yetersiz olduğunu ancak gelecek yıl devreye girecek yeni merkez içinde çok gelişmiş bir laboratuvarın daha çalışmaya başlayacağını kaydeden Erkanal, şöyle konuştu:

"Laboratuvarın da dahil olduğu merkezin yapımına başlanması nedeniyle teknenin çıkarılmasına yönelik projeyi başlattık. Gelecek yıl teknenin bulunduğu bölgeye yapacağımız dalışlarla önce teknenin üzerindeki binin üzerinde olduğunu tahmin ettiğimiz ve çok büyük bir değere sahip olan Hollanda tabaklarını çıkaracağız. Ardından teknenin günümüze kadar gelmeyi başarmış parçalarını çıkararak restorasyon ve konservasyona tabi tutacağız. Tüm çalışma bittiğinde tabakları yeniden tekneye yükleyerek orijinal haliyle sergilemeyi planlıyoruz."

Çıkarılacak batığın üzerindeki yüküyle beraber çıkarılması nedeniyle çok ilgi çekeceğini tahmin ettiklerini dile getiren Erkanal, ABD merkezli Sualtı Arkeoloji Enstitüsü'nün Kaş'tan çıkardığı Uluburun batığı ve Marmaray kazıları sırasında İstanbul Yenikapı'dan çıkarılan Bizans teknelerinden sonra Türkiye'nin üçüncü batık çıkarma operasyonunu gerçekleştirmiş olacaklarını belirtti.

Erkanal, çıkarılacak batığın Urla'da kazı alanı yakınında kurulan Arkeopark'ta sergilenmesi için Kültür ve Turizm Bakanlığı'na talepte bulunacaklarını, kabul görmesi halinde ısı ve nem gibi ortam özellikleri kontrol altında olan, özel bir salonda teknenin ziyaretçilere açılacağını ifade etti.

Bu teknenin ardından diğer tekneleri de çıkarmak üzere çalışma yapacaklarına değinen Erkanal, batık teknelerin sergilenmesinin İzmir'in dünya çapında tanınan bir su altı arkeoloji merkezi haline gelmesinde önemli rol oynayacağına işaret etti.

Vatandaş ilgisi üzerine yeni proje

Kazıların yanında tarihe ışık tutabilmek amacıyla ANKÜSEM ve 360 Derece Tarih Araştırmaları Grubu işbirliğiyle, tarihte kullanılan tekne ve gemileri aslına uygun olarak yeniden ürettiklerini ve sergilediklerini de söyleyen Erkanal, "Kazı alanımızın yanında sergilediğimiz bazı tekneler vatandaşın büyük ilgisini çekiyor. Bu ilgiyi göz önünde tutarak Limantepe'de su altında kalan mendireği yeniden ayağa kaldırarak bir liman oluşturmayı, bu limanda aslına uygun olarak yeniden yaptığımız tekneleri ziyarete açmayı planlıyoruz" diye konuştu. - İzmir

Ankara Üniversitesi Yerel Haberler