Borsa niye düştü, neden devre kesti? 25 Ekim Borsa neden düştü?

Borsa niye düştü? Borsada düşüş hızlanınca işlemlere geçici olarak ara verildi. Borsada devre kesicinin devreye girmesinin ardından Borsa niye düştü, neden devre kesti sorusu yatırımcılar tarafından merak konusu oldu. Peki, Borsa neden düştü? İşte, borsa neden devre kesti, niye düştü? Detaylar haberimizde...

BORSA NİYE DÜŞTÜ?

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın AK Parti Grup Toplantısı'nda İsrail'e yönelik tepkisi sonrası borsada sert bir düşüş yaşandı. Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksindeki kayıp yüzde 5'e ulaşınca işlemler geçici olarak durduruldu. İşlemler daha sonra tekrar başladı.

DEVRE KESİCİ ÇALIŞTI

Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksinde bugün öğleden sonra düşüş yüzde 5'i aştı ve saat 16.49'da endeks bazlı devre kesici çalıştı. İşlemler 17.19'da yeniden başladı.

Borsa İstanbul'dan yapılan açıklamada şu ifadeler yer aldı:

"Saat 16:49:54 itibarıyla endekse bağlı devre kesici tetiklenmiş ve Pay Piyasasındaki tüm işlem sıralarında, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasındaki (VİOP) Pay ve Pay Endekslerine dayalı sözleşmelerde ve Borçlanma Araçları Piyasası (BAP) Pay Senedi Repo Pazarında işlemler geçici olarak durdurulmuştur.

"İŞLEMLER 17.19'DAN İTİBAREN DEVAM EDECEK"

Pay Piyasasında sürekli işlem yöntemi uygulanan paylar, gayrimenkul yatırım fonları, girişim sermayesi yatırım fonları, gayrimenkul sertifikalarında ve emtia sertifikalarında saat 17.09'da tek fiyat emir toplama, 17.14'de eşleştirme yapılacak ve 17.19'dan itibaren işlemlere kaldığı yerden sürekli işlem ile devam edilecektir.

Pay Piyasasında tek fiyat işlem yöntemi uygulanan paylarda saat 17.09'da tek fiyat emir toplama yapılacak ve 17.19'dan itibaren seans kaldığı yerden devam edecektir.

Varant, sertifika, BYF, yeni pay alma hakkı kuponu ve yeni pay alma hakkından arta kalan birincil piyasa sıralarında işlemler 17.19'dan itibaren kaldığı yerden sürekli işlem ile devam edecektir. VİOP'taki Pay ve Pay Endekslerine dayalı sözleşmeler ile BAP Pay Repo Pazarı'nda işlemler saat 17.19'da yeniden başlayacaktır."

BORSA DEVRE KESİCİ SÜRESİ NE KADAR?

Otomatik Seans Durdurma Sistemi (OSDS) BISTECH geçişi ile birlikte 30/11/2015 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmış, yerine devre kesici uygulaması getirilmiştir.

Bir sermaye piyasası aracında işlemler seansın sürekli işlem bölümünde çok fiyat yöntemi ile yürütülürken belirli bir referans değer üzerinden hesaplanan fiyat değişiminin Borsa tarafından belirlenmiş olan eşik değerlere (oranlara) ulaşması veya aşması hâlinde ilgili sermaye piyasası aracının işlemleri geçici süre ile emir toplama aşamasına alınacaktır.

İlgili sermaye piyasası aracında tek fiyat yöntemi kullanılarak fiyat belirlemesi yapılır. Tek fiyat yöntemine ilişkin süreçlerin tamamlanmasının ardından ilgili sermaye piyasası aracının işlemleriyeniden seansın sürekli işlem bölümüne alınır ve işlemlere çok fiyat yöntemi ile devam edilir.

Devre kesici seansın sadece sürekli işlem yöntemi bölümlerinde çalışır.

Devre kesici referans fiyatı, en son tek fiyat yöntemi ile belirlenen fiyat (açılış seansı, tekil açılış, devre kesici seansında oluşan fiyat) veya ilgili payın baz fiyatıdır. En son tek fiyat yöntemi ile belirlenen fiyat veya baz fiyattan en son güncellenen fiyat devre kesici referans fiyatıdır.

Devre Kesici uygulamasında Pazar bazında farklı değişim yüzdesi kriterleri ve farklı DK Seansı Süreleri kullanılmaktadır;

Bu fiyat limitlerine kadar normal işlemler devam eder ancak bu fiyat limitlerini geçen işlemi gerçekleştirecek emir iptal edilerek bu limitlerin dışında işlem olmasına izin verilmez ve devre kesici çalışır. Söz konusu emir önceki fiyat seviyeleri ile işlem gerçekleştirmiş ise kalan kısmı iptal edilir.

Devre kesicinin çalışması ile birlikte ilgili sırada emir toplama aşamasına geçilir. Bu aşamada açılış/kapanış ve tek fiyat seanslarında olduğu gibi teorik fiyat ve işlem miktarı gösterilir.

Emir toplamanın ardından eşleşme süreci gelir.

Emir toplama ve eşleşmenin ardından sırada normal işlemler devam eder.

Yıldız Pazar'da işlem görmekte olan paylarda seansın kapanış bölümünün başlamasına kalan 10 dakika içerisinde (saat 17:50 – 18:00) devre kesici çalışırsa emir toplama süresi 5 dakikadan 10 dakikaya çıkartılır ve sırada eşleştirme yapılmadan emir toplama süreci izleyen kapanış seansı aşamasında da devam eder. Eşleştirme, kapanış seansının emir toplama aşamasının sona ermesi ile birlikte gerçekleştirilir.

Ana Pazar ve Alt Pazar'da işlem gören paylarda devre kesici emir toplama süresi uzatılan paylarda seansın kapanış bölümünün başlamasına kalan 20 dakika içerisinde (saat 17:40 – 18:00) devre kesici çalışırsa emir toplama süresi 15 dakikadan 20 dakikaya çıkartılır ve sırada eşleştirme yapılmadan emir toplama süreci izleyen kapanış seansı aşamasında da devam eder. Eşleştirme, kapanış seansının emir toplama aşamasının sona ermesi ile birlikte gerçekleştirilir.

İlgili sırada devre kesicinin çalışması halinde bu sıraya bağlı rüçhan hakları, varant, temerrüt gibi sıralardaki işlem yöntemi kesintiye uğramadan devam eder. Örneğin GARAN.E sırasında devre kesici çalışıp bu sıra tek fiyat emir toplamaya alındığında GARAN.R ve GADAA.V sıralarında sürekli işlem yöntemi kesintiye uğramadan sürer.

Borsa İstanbul A.Ş. Genel Müdürlüğü'nün Kararı ile 10/08/2020 tarihinden itibaren (Piyasanın tamamı için uygulanmaya başlanan endeks bazlı devre kesici sistemi ile birlikte) pay bazında uygulanan devre kesicilerin emir toplama süresi 30 dakikadan 15 dakikaya indirilmiştir. Eşleştirme süresi ise değişmemiştir (2 dakika).

1 Ekim 2020 tarihi itibariyle uygulamaya alınan Yeni Pazar Yapıları Uygulamasında fiyat marjları ve devre kesici uygulamaları ile ilgili olarak da genel esaslar belirlenmiş olmakla birlikte yeni bir duyuru yapılana kadar aşağıda özetlenen mevcut uygulama devam edecektir:

Fiyat marjı Yıldız Pazar, Ana Pazar, borsa yatırım fonları, gayrimenkul sertifikaları, gayrimenkul yatırım fonları ve girişim sermayesi yatırım fonlarında %10'dur.

Devre kesici tetiklenme oranı, tüm paylarda sadece aşağı yönlü ve %5'tir. Devre kesici sonrası emir toplama süresi 15 dakikadır.

BORSA DEVRE KESİCİ NEDİR?

Borsa devre kesici veya sıklıkla "circuit breaker" olarak adlandırılan kavram, borsa veya piyasa işlemlerini belirli koşullar altında otomatik olarak durduran bir güvenlik mekanizmasıdır. Devre kesiciler, ani ve aşırı fiyat dalgalanmalarının veya piyasa paniklerinin yol açabileceği büyük çöküşleri engellemek veya sınırlamak amacıyla kullanılır.

Devre kesiciler, belirli kurallara ve eşik değerlere dayanarak çalışır. Genellikle piyasa endekslerinin belirli bir yüzde oranında düşmesi durumunda devreye girerler. Örneğin, bir borsanın belirlediği eşik değer %7 düşüş olarak belirlenmişse ve piyasa endeksi bu değeri aştığında devre kesici etkinleşir. Bu noktada, borsa işlemleri belirli bir süreliğine (genellikle 15 dakika) durdurulur, ve yatırımcılar panikle satış yapmak yerine soğukkanlılıkla düşünme fırsatına sahip olurlar.

Borsa devre kesiciler, piyasa istikrarını sağlamak, hızlı ve kontrolden çıkan fiyat dalgalanmalarını sınırlamak ve piyasa çöküşlerini önlemek amacıyla kullanılır. Ancak bu kesicilerin belirlenen sınırlar aşıldığında işlem durması gibi bir yan etkisi de olabilir. Bu nedenle, her borsanın kendi devre kesici kuralları ve eşik değerleri vardır, ve yatırımcılar bu kuralları anlamak ve takip etmek önemlidir.

Gündem Ekonomi Haberler