'Sanayileşmemiz Mümkün Değil'

Tüm Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜMSİAD) Şanlıurfa Şube Başkanı Sadık Sade’yle Urfa’nın ekonomisini, yatırım fırsatlarını, işadamlarının karşılaştığı engelleri konuştuk.

Sade, en bürokratik engellerden şikayetçi. Bürokratik engeller yüzünden insanların daha risksiz ve daha kolay yoldan para kazanma peşinde olduklarını belirten Sade arsa ve konut rantına dikkat çekiyor.

Urfa bir türlü sanayileşmedi nedeni sizce ne?

Neden dolayı sanayileşmedik? Bir defa kolektif çalışma gücü yok bizde. Şanlıurfa’da kolektif çalışma durumumuz yok. Biz TÜMSİAD olarak bunun önünü açtık. Şu ana kadar üç tane şirket kurduk TÜMSİAD üyelerinin ortaklaşa geldiği. Bir şirketimiz 19 kişiyle devam ediyor, anonim şirket şu anda. Yatırımlarımız devam ediyor, faaliyetlerimiz devam ediyor. Diğer şirketlerimiz de faaliyetlerine devam ediyor. Bu kolektif çalışma gücünü yakalamamız lazım. Paylaşmasını bileceğiz. Az olsun benim olsun değil. Çok olsun hepimizin olsun. Bizim bunu bir defa ön plana çıkarmamız lazım. Tabi bununla da kalmıyor. Urfa’da kimse elini taşın altına atmıyor. Çünkü kolay para kazanma var.

Nasıl kazanılıyor bu kolay para?

Özellikle arsa ve konuttaki kar marjı sanayileşmeden fazla olduğu için kimse yatırım yapmıyor. Belediyelerimiz yeni yerleri imara açıyorlar. Sorduğunuz zaman ‘biz Urfa’da şu kadar imar açtık’ diyorlar. Doğrudur açabilirsiniz. Ben bunu şuna benzetiyorum: Bir çocuğu dünyaya getirmekle olmuyor. Çocuğu büyütmek lazım, beslemek lazım, topluma kazandırmak lazım. Belediyelerimiz imar açıyor, alt yapı götürmüyor, enerjiyi götürmüyor, içme suyunu götürmüyor, yolu götürmüyor. Ondan sonra ister istemez bugün Urfa’da olduğu gibi konut fiyatlarındaki yükseliş, arsalardaki rant olduğu müddetçe kimse sanayiye girişmez. Burada nasıl olsa bir kar marjı olduğundan kalkıp da kendini riske atmıyor. Kendini riske atan yatırımcılarımızda Türkiye’de bürokratik engeller bitti ama maalesef Urfa’da bitmedi? Bunu kabul etmek lazım.

Ne gibi bürokratik engeller?

Geçen gün bir üyem bir müdürlükten, ismini vermeyeyim, bir belge istemiş. Hakkı olan bir belge. Müdür bey demiş ki, ‘efendim biz bu belgeyi veremeyiz.’ Üyemde demiş ki, ‘sayın müdürüm 81 ilde bu belge veriliyor, emsalleri var.’ Ben müdür beyi aradım. Dedim ‘müdürüm biz ayrı bir cumhuriyette mi yaşıyoruz acaba, niye vermiyorsunuz bunu.’ ‘Bakalım başkanım’ dedi. İki gün aramama rağmen benim telefonlarıma çıkmadı. İlgili bakanı aradım, bakanla görüştüm. Üyemizin sorununu hallettim. Buradaki yatırımcı, herkes bakana ulaşamayabilir. Bizim Urfa’da maalesef bürokrasi bitmedi ve bitmezde. Gerek mahalli idarelerde, gerek merkezi hükümetin buradaki kurumlarında bürokrasi hiçbir zaman bitmedi. ‘Bugün git yarın gel’ illa orada bir dayı bulman lazım. Bir de bizim çok şeffaf olmamız lazım.

Hiç mi iyi gelişmeler yok?

Hükümetimiz sağ olsun, bölgemizi 6’ıncı bölge yaptı. Teşviklerle bunu destekledi. OSB’ye yatırım yapan yatırımcımızın 12 yıl boyunca Sosyal Güvenlik Kurumunda vergi muafiyeti var. Enerji desteği alıyor. Uygun arsa var, her şey var ama maalesef Urfa’daki bürokrasi bir türlü bitmedi. Bürokratik engellerden dolayı işadamı da ‘ne gereği var, ben buraya niye yatırım yapayım ki’ diyor. ‘Bir arsa alırım 1 milyon dolara 2 milyon dolar kazanırım, devletle de uğraşmam’ diyor. Bunun yanında farkı etkenler de var.

Nelerdir bunlar?

En büyük etkenleri iş yasası. Maalesef iş güvenliği yasası hep işverenin aleyhine. Son günlerde bakarsanız, görürsünüz. Bir yatırımcının yanında çalışan bir personel çıkışı verildiğinde, kendine göre iki, üç tane şahit bulur. Yatırımcımız artık mahkeme koridorlarında dolaşmaya başladı. Hükümetin de bu konuda düzenleme yapması gerekir. Nasıl işçinin hakkını koruyorsa işvereni de koruması lazım. İnsanlarımız artık işçi çalıştırmaya korkar duruma geldi.

Bu birazda devletin işçi haklarını güvence altına almamasından kaynaklanmıyor mu? İşçi işten ayrıldığında bu tür yollara başvuruyor. Mesaisi doğru dürüst yatırılmıyor, maaşlarında sorun oluyor.

Ben buna katılmıyorum. Zaten işçi işten ayrıldığında işveren ‘git sosyal hakların neyse, ödemeni yapalım’ diyor. İşçinin gidip kendine şahit bulup ‘efendim ben fazla mesai yaptım, parasını alamadım, ben yıllık izinlerimi kullanmadım, servis ücreti bana verilmedi, yemek ücreti bana vermediler’ derse peki şimdiye kadar neredeydin, niye şimdiye kadar şikayet etmedin diye sormak lazım. Çıktıktan sonra bunlar sıkıntı olmaya başladı. Bu işverenlerin suçu nedir? Bunların suçu istihdam oluşturmak. Bunlar kötü örnek oluşturmaya başladı. Yastık altında parası olanlar da buna baktığı zaman o paranın yastık altında kalmasının efdal olacağını görüyorlar.

Başka ne gibi sıkıntılar var?

Maalesef enerji sıkıntımız var. Şanlıurfa farklı bir yer, kozmopolit bir yer. Yatırımcı istediği hizmeti bir türlü alamıyor. Enerjide DEDAŞ yüzde 70 oranında sübvanse edilmesine rağmen hala Urfa’daki 1 milyon 820 bin vatandaşı hırsız gözüyle görüyor. Siyasilerimiz de buna göz yumuyorlar. ‘Efendim biz sattık’ satabilirsiniz ama kontrol sizdedir. Benim aldığım bilgiye göre devletin sübvanse ettiği oran yüzde 69 olmasına rağmen hala enerji kesintilerine gidiyor. İşverenlerimiz açtıkları iş yerlerine, şantiyelerine bir abone talep ettiği zaman bütün telini, direğini, bütün teçhizatını işveren yapmak zorunda. Ondan sonra DEDAŞ abone veriyor. Bunlar sıkıntılı konular. Kurumun kendisi bunları almaz zorunda. Bunları ben yapıyorsam burada DEDAŞ’ın ne göreve var. Siz burada bir hizmet satın alıyorsunuz. Hizmet aldığınız zaman bunun alt yapısının da oluşturulması lazım. Ondan dolayı sıkıntılarımız var. Urfa’nın tarımsal sanayinin başkenti olması lazım.

Bu potansiyel var mı diyorsunuz?

Tabi. Pamuğa baktığınızda, tahıl ürünlerine baktığınızda Urfa’da büyük bir potansiyel var ama maalesef tarımsal sanayiye geçiş yapamıyoruz. Geçiş yapan orta ölçekli işletmelerin de önü tıkanıyor. Geçen gün basında gördüğüm Gıda Kooperatifçiler Başkanı Urfa’da, kardeşlerimiz merdiven altından çıkmışlar. Sağ olsunlar güzel bir yer yapmışlar. Beş yıldır orada kümeleşme yapmışlar ve Türkiye’de örnek olacak şekilde yüzlerce insana istihdam oluşturmuşlar. Ayrıca merdiven altındaki ekonomiyi de kayıt altına almışlar. Oraya bir kurumsal kimlik kazandırmışlar. Beş yıldan beridir bu insanların yolu yok. Gidip gelemiyorlar ve o yüzden kaç tane iş yeri kapanmak zorunda kalmış. Çünkü orada bir gıda üretimi yapılıyor. Oranın hijyenik olması lazım. Bu kardeşlerimiz beş yıldır gerek bakan beyle görüşmüşler, milletvekilleriyle görüşmüşler, yeni belediye başkanıyla görüşmüşler. Hepsi söz vermelerine rağmen bu yollar hala yapılmamış. Bu insanlar ‘evimin içini yap’ demiyorlar ki, sana. Bu insanlar ‘biz burada bir istihdam oluşturuyoruz, ekonomiye katkı sağlıyoruz, biz de vergi veriyoruz, bizim yolumuzu yapın’ diyorlar. Demokrasilerde bunlar insanların haklarıdır. Yoldur, sudur, enerjidir bunlar insanların yaşaması için olmazsa olmaz şeyler. Ben basından gördüm. Bu yüzden arkadaşlarımız protesto edecekler, grev yapacaklar. Tabi demokratik haklarıdır. Eğer birileri anlamıyorsa anladığı dilden anlatmak herkesin hakkıdır. Alınması gereken hizmetleri herkesin alması lazım. Kimsenin ayrımcılığa gitmemesi lazım. Bütün halkımıza, vatandaşlarımıza, işletmelere gerek siyasetçilerimizin gerek bürokratlarımızın eşit bir şekilde davranması lazım. Maalesef Urfa’da bu eşitliği göremiyoruz. Zaman zaman bundan dolayı mustarip oluyoruz. Turizmde de biz hak ettiğimiz yere gelemedik bir türlü. Bugün bir Mardin’e bakıyorsunuz, hiçbir şey yok. Şanlıurfa’ya bakıyorsunuz 13 bin yıllık bir Göbek Tepe’miz var bizim. 11 bin yıllık canlı bir akvaryum olan Balıklıgöl’ümüz var. 7 tane peygamberin yaşadığı bir ildeyiz. Ama maalesef inanç turizminde pastadan istediğimiz dilimi alamıyoruz ve almak için de mücadele etmiyoruz. Bununla ilgili de size bir örnek vereyim. Geçen gün bu konuyla ilgili gerekli yerlerle görüştüm. Bizim tarihi Urfa dediğimiz bölgede otopark ücretini 5 TL yapacaklardı mevcut yerel yönetimler. Tabi biz buna tepkimizi ortaya koyduk. Eğer siz bunu yaparsanız gelecek olan turist de gelmez. Vatandaş gelip Balıklıgöl’de 7-8 saat gezdiği zaman çıktığı zaman 40-50 TL otopark ücreti verirse kusura bakmayın bu adam bir daha Urfa’ya gelmez. Biz bunun yanlış olduğunu gerek sosyal medyada gerekse de tüm platformlarda bunu dile getirdik. İnşallah belediyemiz de bu yönde yanlış bir adım atmaz. İyi, kötü, hafta sonraları günübirlik de olsa Urfa’da bir turizm potansiyeli var.

Peki, bu potansiyeli nasıl arttırabiliriz?

Bizim bu günübirlikleri konaklamaya çevirmemiz lazım. Yatırımcılarımızın yeni oteller yapması lazım. Bu potansiyel var ve bu potansiyel olduğu için de yatırımcı kendi ayağıyla gelir.

Son dönemde Urfa’nın sınırındaki Suriye’de ve gerekse Irak’taki çatışmalar yüzünden birçok insan Urfa’ya sığındı. Bu gelen insanlar birlikte Urfa’da nasıl bir ekonomik, toplumsal değişim ve dönüşüm görüyorsunuz? Bu Urfa’nın ekonomisini nasıl etkiliyor?

Ekonomik duruma baktığınızda Suriye’deki çatışmalardan sonra Urfa’nın zaten çok fazla bir ihracatı yoktu oraya. Eğer insanlar ihracat yapmak isterse dünyada 206 tane ülke var. Tabi bu insanlarla akrabalık bağlarımız var bu insanlarla bizim. İnşallah buradaki savaş bir an önce sona erer. İnşallah ülkelerine bir an önce dönerler. Biz ensar olarak bunlara canımızı açmışız. Özellikle işçi kardeşlerimiz bundan mustarip oluyorlar. Çünkü aynı sektördeki insanların, aynı iş kolundaki insanların ucuz çalışması diğer vatandaşlar hak ettiği ücreti alamaması. Bu da neden kaynaklanıyor? Bu sığınmacı kardeşlerimiz her tarafta çalışamıyorlar.

Örneğin Antep’te 50 bin Suriyeli çalışıyor.

Biz bunu da sayın bakanımıza arz ettik. Dedik ki, ‘bunları bir kayıt altına alalım.’ En azından bunlara geçici bir vatandaşlık numarası verelim. Hem kontrolümüz altında olsunlar hem de hem de iş güvenliği yönünde kontrol altında olmuş olurlar.’ Böyle bir çalışma olduğu zaman en azından haksız rekabette ortadan kalkar. Buradaki insanlar da Suriyeliler de hak ettiği ücreti alır. Zaten bizim sektörlerde kalifiye eleman sıkıntımız var. Allah yardımcıları olsun ama Suriyeliler gelmeseydi Urfa’da kalifiye eleman sıkıntısı had safhaya çıkardı. Suriyeliler şu anda o boşluğu kapattılar. Tabi gönül ister ki, bu savaş bitsin. Herkes memleketine gitsin. Biz de yeni meslek edindirme kursları açalım. Yeni kalifiye elamanları kazanalım. Şu anda dediğim gibi sektörlerdeki boşluğu Suriyeli elemanlar dolduruyor. Tek sıkıntı bunların kayıt altına alınmaması. Hem asayiş yönünden hem iş güvenliği yönünden. Bazı işadamlarımız Suriyelileri çalıştırmıyor. Suriyeliler kayıt altında olmadığı için. Bu yönde bir çalışma yapılmasının olumlu olacağını düşünüyoruz.

Son iki yıldır Start Fuarcılıkla birlikte yeri olmayan Urfa’da fuar açıyorsunuz ve bu fuar yerinin olmama konusunu da gündeme getiriyorsunuz. Bu konuda yerel seçimlerde bazı yerel idareciler seçim vaadi olarak fuar alanı sözü verdiler. Bu konuda bir çalışmanız var mı?

Aslında TÜMSİAD bir sivil toplum kuruluşu. Gönüllülük esasına göre çalışan bir sivil toplum kuruluşudur. Keşke bunu TÜMSİAD değil de yasal kurumlar bunu yapsaydı. Ama baktık ki, bir tarafımızda Antep diğer tarafta Diyarbakır fuar şehri olmuşken Şanlıurfa’da fuarın adı bile geçmiyor. Biz de iki yıl önce yönetim kurulunda bir karar aldık. Neden Urfa’da olmasın dedik. O zamanki yetkililerle görüştük. Kendi imkanlarımızla, kendi emeğimizle, hiç kimsenin desteği olmadan biz geçen yıl Urfa’da ‘Yapı İnşaat ve Dekorasyon Fuarı’nın ikincisini yaptık. Bayağı bir talep var. Fuar alanı için ilçe belediye başkanlarımıza, büyükşehir belediye başkanımıza seçim döneminde raporları verdik. Bunların bize böyle bir sözü var. Şu anda bizim Tüm Expo Fuarımız var. 30 Ekim’de Gaziantep’te açılıyor. TÜMSİAD Genel Merkezi’nin organize ettiği bir fuar. Sadece fuar değil aynı zamanda Ortadoğu iş dünyası, 70 yakın ekonomi bakanının desteğiyle heyetler gelip, bizim KOBİ’lerimizle, işadamlarımızla buluşacaklar. Gönül isterdi ki, Urfa’da da 30-40 bin metrekarelik bir fuar alanımız olmuş olsaydı. Hem çözüm sürecine destek olsun diye, Urfa’da fuarımızı yapmış olsaydık. Sayın cumhurbaşkanımız da fuarın açılışına gelecek. Bu etkinliği Urfa’da yapmak isterdik. Ama maalesef Urfa’da fuar alanımız yok. İnşallah büyüklerimiz, memleketi idare edenler, memleketin sahipleri daha doğrusu, Urfa’ya bir fuar alanı kazandırırlar da sadece yapı inşaatla kalmaz, yılda 10-15 fuar yaparız. Çünkü fuarlar bir yerin ekonomisinden daha ziyade sosyal taraflara da katkı sağlarlar. Yani fuarlar olmazsa olmazımızdır. Meşaleyi biz yandırdık. Kendi imkanlarımızla, kendi gücümüzle, yer olmamasına rağmen biz Urfa’da fuarcılığı belli bir seviyeye getirdik. Bu çalışmalarımız da devam edecektir. Tabi biz yapı inşaat fuarı olarak kalmak istemiyoruz. Fuar alanımız olursa farklı sektörler için de fuarlar düzenleyebiliriz. Bizim TÜMSİAD Genel Merkezi’nin fuarlarını da Urfa’da yapabiliriz. Urfa, GAP’ın başkenti. Urfa, Türkiye’nin yedinci büyük kenti. Ortadoğu’ya açılan bir kapı olması hasebiyle fuar alanımız olsa belki daha büyük katkı sağlar.

Son olarak, yatırımcılar neden Urfa’ya gelsin. Yatırımcılara tavsiyeniz nedir?

Her şeyden Urfa huzurlu bir yer. 6.bölgeye baktığınızda en iyisi Şanlıurfa. Şanlıurfa’da istihdam sıkıntısı da yok Suriyelilerden dolayı. Dediğim gibi eğer bürokratik engeller olmazsa, eğer Urfa’yı iyi tanıtabilirsek, tabi bunun için emek sarf etmemiz lazım. Bizim TÜMSİAD olarak çalışmalarımız var. Biz TÜMSİAD toplantılarında Urfa ile ilgili sunumlar yapıyoruz. Yetkilileri buraya davet edip Urfa’yı anlatıyoruz. 29 Ekim’de Avrupa’daki 70 tane işadamımız Urfa’ya gelecekler. Bu yüzden biz kalkınma ajanslarıyla ve diğer belediyelerle çalışmalarımız var. Bunlar bir gün Urfa’da konaklayacaklar. Onlara Urfa’yla ilgili sunum yapacağız, Urfa’daki yatırım fırsatlarını anlatacağız. Urfa’da bunlara iş ortağı bulmak için mücadele edeceğiz. Bu işadamları aynı zamanda TÜMSİAD’ın yönetim kurulu üyeleri. Kariyer sahibi olan insanlarımız. Bizim bu şekilde çalışmalarımız var. Bizim bir de şubeler arası koordinasyonumuz var. Sanayisi gelişmiş ille, sanayisi gelişmemiş ili kardeş ilan ediyoruz. Böyle bir çalışmayı yeni başlattık.

Bizim kardeş ilimiz hangisi?

Bizim kardeşimiz Gebze-Kocaeli. Onlarla artık ortak toplantılar yapacağız. Onlar buraya gelecekler. Biz oraya gideceğiz. Kocaeli şubemiz bizi ziyarete geldi. Biz onlarla Urfa’yla ilgili projelerimizi paylaşacağız. Şu anda Katarlı bir işadamımız var. Danışmanlığını bizim TÜMSİAD Genel Merkezimiz yapıyor. Urfa’ya yatırım yapmak istiyor. Onunla da görüşmelerimiz var. Bu yatırımları Urfa’ya getirmek için mücadele ediyoruz. Yapamazsak bile en azından bununla dertleniyoruz.

(Kaynak: Gazeteipekyol)

Balıklıgöl Türkiye Suriye Yerel Güncel Haberler