Yasadışı Dinlemlemeleri Araştırma Komisyonu'nun Raporu Tamamlandı

- Taslak rapordan: (1)

"Dedektiflik kurumu yeniden TBMM gündemine taşınarak yasal bir altyapıya ve standartlara kavuşturulmalı"

"Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi, kararların yerine getirilmesi, iletişim içeriklerinin yok edilmesi, tesadüfen elde edilen deliller ve teknik araçlarla izleme işlemleriyle ilgili yetkili özel hakimlikler kurulmalı"

-"Bu işlemlere dair kararların mağduru olduğunu iddia edenlere tazminat talebi hakkı getirilmeli"

"Telefonla veya elektronik posta ile işlenen çocuk pornografisi, haberleşmenin gizliliğini ihlal, kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması, özel hayatın gizliliğinin ihlali gibi suçlar, katalog suçlar kapsamına alınmalı"

Taslak raporda, iç hukukta kişisel verilerin korunması kavramı, "anayasal ve cezai koruma" altına alınmış olsa da, kişisel verilerle ilgili "özel bir kanun" bulunmadığı vurgulanarak, "kişisel verilerin korunması hakkındaki kanun tasarısı taslağı"nın bir an önce yasalaşması gerektiği ifade edildi.

TBMM Genel Kurul gündeminde yer alan "Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı"nın yasalaşmasına öncelik verilmesinin talep edildiği raporda, modern hayatta bireylerin yaşamını kolaylaştıran teknolojik ürünlerin ticaretinin çoğunlukla elektronik ortam üzerinden gerçekleştirildiğine dikkati çekildi. Bu alanda yapılacak yasal düzenlemenin son derece önemli olduğunun görüleceği, dinleme ve izleme cihazları ticaretinin de diğer teknolojik ürünlerde olduğu gibi ağırlıklı olarak internet üzerinden yapıldığı kaydedilerek bu bağlamda elektronik ticareti düzenleyen bir kanun çıkarılmasının dinleme ve izleme cihazlarının alım-satımına da sınırlandırma getireceği değerlendirildi.

Dedektiflik kurumunun TBMM gündemine yeniden taşınarak yasal bir altyapıya ve standartlara kavuşturulması ve bu konuda mesleki standartlar belirlenmesi gerektiği vurgulanarak, bugün ülke genelinde özellikle internet üzerinden yapılan sorgu ile bu alanda bir çok özel dedektiflik şirketine ait sitenin bulunduğunun ve bu şirketlerin hizmet verdikleri alanlar incelendiğinde, "eş takibi", "evlilik öncesi araştırma", "adres araştırması", "dinleme ve izleme cihazlarının tespiti ve bunlara karşı öneyici teknolojilerin geliştirilmesi", "dolandırıcılıklarda fail tespiti", "öğrenci takibi", "kayıp şahıs takibi", "borçlu takibi" gibi birçok farklı alanda çalıştıklarının görüleceği kaydedildi.

Dedektiflik şirketi adı altında kurulan firmaların bazı faaliyet alanlarının özel hayatın gizliliği ilkesini açık biçimde ihlal edeceği gerekçesiyle dedektiflik kurumunun yasal bir altyapıya kavuşturulması önerildi.

Raporda, İçişleri Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü'nün, konu ile ilgili farklı ülkelerin bu konudaki uygulamaları da incelenmek suretiyle güncel bir çalışma yapmasını sağlandıktan sonra, dedektiflik kurumunun TBMM gündemine yeniden gelerek, yasal bir altyapıya ve standartlara kavuşturulması, oluşturulacak standartlara uygun olmayan "dedektiflik" kurumlarının bir suç örgütü gibi çalışabilecekleri dikkate alınarak, faaliyetlerinin derhal yasaklanması gerektiği belirtildi.

-Dinleme ve izleme cihazlarına "ruhsat" modeli tedbiri

Raporda, izleme ve dinleme cihazlarının üretimi, ithali, bulundurulması, sevki ile ilgili olarak İçişleri, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme, Bilim, Sanayi ve Teknoloji ile Gümrük ve Ticaret bakanlıklarının bu cihazların beyan edilen amaçlara uygun kullanılıp kullanılmadığı ile ilgili bir denetim mekanizması ya da duruma göre diğer bazı tedbirlerin yanında "ruhsat" modeli ile ilgili tedbir ve önlemleri hayata geçirmelerinin öneminin altı çizildi.

Mevcut sorunun çözümü noktasında gümrüklerde bu konuda görev üstlenecek yeterli uzman istihdamının sağlanması gerektiği belirtilen raporda, Bilgi Teknolojileri Kurumu bünyesinde çalışan Piyasa Gözetim ve Denetim laboratuvarının bu süreçte aktif bir rol ve çaba üstlenmesinin, cihazların denetimi için gümrüklerde bilişim uzmanlarının istihdam edilmesinin gerektiği vurgulandı.

Taslak raporda, Ceza Muhakemesi Kanunu'nda teknik takip ve bilgisayarlardan delil elde edilmesiyle ilgili ceza usul hukuku ile ilgili tüm işlemlere dair kararların, ihdas olunacak özel yetkili hakimliklerce verilmesi ve izlenmesi için yasal düzenlemeye ihtiyaç bulunduğuna işaret edildi.

Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 134-140. maddeleri arasında düzenlenen "bilgisayarlarda yapılacak arama, el koyma, telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi, kararların yerine getirilmesi, iletişim içeriklerinin yok edilmesi, tesadüfen elde edilen deliller, gizli soruşturmacı ve teknik araçlarla izleme" işlemleriyle ilgili görev yapacak olan, konusunda uzman, müstakil ve müstemir yetkili özel hakimliklerin kurulması gerektiğini kaydedildi.

Raporda, bu mahkemelerin personelinin titizlikle ve bu konuda uzman kişilerden seçilmesi ve tüm bu ceza usul hukuku işlemlerinin konusunda uzmanlık sahibi olacak hakimlerce gerçekleştirilmesi, bu hakimliklerin ise denetimiyle ilgili özel prosedürlerin öngörülmesinin zorunluluk olduğu ifade edildi.

Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 134-140. maddeleri arasında düzenlenen ceza usul hukuku ile ilgili tüm işlemlere dair kararların mağduru olduğunu iddia edenlere tazminat talebi hakkı getirilmesi önerildi.

Raporda, Ceza Muhakemesi Kanunu'nun "iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınmasıyla ilgili esasları" düzenleyen 135. maddesine, kaybolan, öldüğünden şüphe edilen ya da bir suç neticesinde özgürlüğünden mahrum bırakıldığı değerlendirilen kişilerin sinyal bilgilerinin değerlendirilebileceğine dair hüküm konması istendi.

-Cezaların artırılması

Türk Ceza Kanunu'nun özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar bölümünde yer alan suçlara dair cezalarla ilgili olarak, cezaların artırılması yoluna gidilebileceği gibi "seçenek yaptırımlar", " erteleme ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması tedbirlerinin uygulanmamasına ya da bu konuda kısıtlayıcı tedbirlere ilişkin hükümlere yer verilebileceği belirtildi. İletişimin denetlenmesi tedbirinin uygulamasında, soruşturma ve kovuşturma aşamasında görev alan kişilerin bu suçu işlemesi halinde cezalarında yapılan artırımın daha fazla olmasının bu fillerin caydırıcılığı konusunda daha etkili olacağı vurgulandı.

Raporda, Ceza Muhakemesi Kanunu'nda, telekomünikasyon yoluyla iletişimin denetlenmesi sırasında yapılan soruşturma sürecinde elde edilen tesadüfi bilgilerin hemen ve derhal Cumhuriyet savcısına bilgi verilerek, delilin kolluk güçlerinde değil, bizzat Cumhuriyet savcısı tarafından muhafaza altına alınmasının sağlanması yönünde değişiklik yapılması istendi. Bu çerçevede, Polis Vazife ve Salahiyet ile Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri kanunlarına, iletişimin denetlenmesi sırasında soruşturmayla ilgisi bulunmayan ancak Ceza Muhakemesi Kanunu'nun "iletişimin tespiti, dinlenmesi, kayda alınması" başlıklı 135. maddesindeki suçlardan birinin işlendiği şüphesini uyandıracak delil elde edildiğinde bunun derhal cumhuriyet savcılığına bildirilmesi ve delilin bizzat cumhuriyet savcılığınca muhafaza altına alınması yönünde hüküm ilave edilmesi gerektiği belirtildi.

Özel hayatın gizliliğini ihlal edebilecek bilgilerin, adli soruşturma ve kovuşturma dosyalarında yer almasının kısıtlanması ile ilgili idari ve yasal tedbirler istenen raporda, tedbir sırasında ve sonucunda elde edilecek verilerin nasıl nerede kimler tarafından muhafaza edileceğinin mevzuatta ayrıntılı bir şekilde düzenlenmesi önerildi.

Raporda, telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi ile ilgili tüm işlemlerde işlem sonrası yapılacak geri bildirimlerin hem fiilen dinlenen şahsa hem de hat sahiplerine yapılması ile ilgili yasal tedbirler alınması talep edildi.

İnternet üzerinden yapılan iletişimin gittikçe yaygınlaştığına ve her geçen gün yeni iletişim biçimlerini ortaya çıkardığına dikkati çekilen raporda, internet üzerinden yapılan iletişimin denetlenmesi bakımından ayrıntılı düzenlemelerin yapılması, denetimin esas ve usulleri ile sınırlarının belirlenmesi ve haberleşme hürriyeti ile özel hayatın gizliliğinin korunmasına yönelik ilave hükümlerin öngörülmesi gerektiği kaydedildi.

-"Katalog suçlar yeniden değerlendirilmeli"

Taslak raporda, Ceza Muhakemesi Kanunu'nun "iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması" başlıklı 135. maddesinde sayılan katalog suçların yeniden değerlendirilmesinin uygun olacağı yönünde görüş bildirildi.

Katalog kapsamındaki suçların esas itibariyle oranlılık ilkesine uygun olarak belirlendiği ifade edilen raporda, bazı suçların katalog suçlar kapsamından çıkarılmasının düşünülebileceği gibi, "başka türlü delil elde edilmesinin güç olduğu iletişim araçlarıyla işlenen, iletişim araç ve ortamlarının suç aracı olarak kullanıldığı suçların, örneğin telefonla veya elektronik posta ile işlenen çocuk pornografisi, özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan olan haberleşmenin gizliliğini ihlal, kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması, özel hayatın gizliliğini ihlali" gibi suçların katalog kapsamına alınmasının yerinde olacağı vurgulandı.

Soruşturma ve kovuşturma organlarının tedbirin uygulanması suretiyle elde etmiş olduğu delillerin diğer soruşturma ve kovuşturma organlarıyla paylaşılmasının esas ve usullerine ilişkin yasal bir düzenleme yapılması gerektiği kaydedildi.

Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesiyle ilgili tedbir kararlarına ilişkin ayrıntılı bilgi ve analizlerin raporlanarak kamuoyunun bilgisine sunulması önerildi. Bunun hem tedbir kararını veren hakimleri hem de ilgili kolluk birimlerini daha özenli hareket etmeye zorlayacağı, ayrıca raporlama sürecinin tedbire karar veren ve uygulayan merciler için geri besleme ve bir çeşit denetim işlevi göreceği belirtildi.

Kaynak: AA / Politika