Türk Operasında Dekor Resimleri

2 Mart – 30 Nisan 2013

Yer: Kadıköy Belediyesi Süreyya Operası

Opera'nın, esas ruhu müzik olan bir sanat olduğunu biliyoruz. Ama baştan beri şiir, edebiyat, dans, temsil, taklit, canlandırma, resim ve elbet enstruman ve insan sesinin birleşimi/sentezi ile ortaya çıkmış bir dramatik-lirik sahne sanatı olarak gelişmiştir. Onun "total" sanat diye özetlenmiş tanımı bu karmaşık, birbirine eklemlenmiş yapısından geliyor. Bu eklemlenmenin bütünlüğe kavuştuğu oranda eser o kadar estetik güzelliğe kavuşmuş olur.

Kuşkusuz müzik operanın da balenin de asıl unsurudur. Ancak opera müziğinde enstrumantal müzikten farklı olarak kompozitörü yaratış yolculuğuna çıkaran bir başka esin kaynağının zorunlu olduğunu da biliyoruz. Yani konu/olay/öykü ve mesleki dille "libretto". Demek ki işin içine şiir/edebiyat yani yazılı bir öykü giriyor. Hatta libretto yazarı birçok defa konuyu başka edebi eserlerden alarak sahne diline çeviriyor. Yani besteci bazen iki yazarlı bir eserin müziğini besteliyor. Opera müziği, tamamen bir soyutlanmış olan enstrumantal senfonik veya oda müziğinden farklı olarak "tasvirî"; betimleyici bir müziktir. İnsan sesinin ve sözün varlığı ile opera yalnızca bir müzik sanatı olmaktan çıkıp, dramatik-lirik bir sahne gösterisi olarak insanlarla buluşur.

Perde Açılınca İzleyicinin Karşısına İlk Çıkan Dekordur

Dramatik-lirik sahne sanatının özelliği, insanları; yani seyirciyi anlatılan öykünün/olayın içine sokmak; bu amaçla duygu boyutunu yoğunlaştırmak için benzetmelere/illüzyonlara başvurmak ve bunun aracı olarak eylem, müzik, ses, jest, mimikden yararlanması ve nihayet öykünün geçtiği mekan ve zamanı tasvir etmesidir. İsterseniz simulasyon da diyebilirsiniz. İşte dekor veya sahne tasarımı denen şekil sanatı, opera ve balenin ayrılmaz parçasıdır. Eserin sahnede izleyicinin karşısına çıkışı; müzik direktörü/rejisör ve dekoratörün duygu ve düşünce birliğiyle sağlanır. Perde açılınca izleyicinin karşısına ilk çıkan dekordur.

Dekorun işlevi, eserin, öykünün ruhunu yansıtacak ortamı; şekillerle, renklerle oluşturmak değil midir? Dekor yalnız olayın mekanını değil, zamanını da göstermelidir. Dramatik anlatım ancak öyküyle bağdaşan, onun geçtiği mekan ve zamanı görsel simgelerle tamamlayan bir tasarımla başarılır. Operada dekor, rejisörün temel bir sahneleme ve anlatım aracıdır. Bütün sahne eylem ve trafiğinin inandırıcılığı, başarısı, rejisör ve dekoratörün anlayış birliğiyle bağlantılıdır. Dramatik gerçekliğin izleyiciye aktarılmasında mekan düzenlemesi yarattığı atmosferle birincil derecede önemli bir anlatım unsurudur. Kuşkusuz, dekorun ayrılmaz bir bütünleyicisi de "ışık"tır.

Bu sergide Devlet Tiyatro-Opera kurumunun sahnelediği opera ve bale temsillerinin dekorlarını yapmış duayen sahne tasarımcılarının çalışmalarından bulup derleyebildiğimiz örnekleri sanatseverlere sunuyoruz. Sergide bazı dekoratörlerin daha geniş, bazılarının ise sınırlı örneklerle yer almasının sebebi, bu kadarına ulaşabilmemizdir. Bir kısmı zaten hayatta olmadığı ve dekorlar eski yıllara ait olduğu için kısıtlı kaldı.

Sergilenen örnekler, a) orijinal çizimler; b) dekor resimlerinin orijinallerinden fotokopiler; c) fotoğraflar olmak üzere üç gruptur.

Bu serginin gerçekleşmesinde, Yücel Tanyeri ve Osman Şengezer'in katkı ve yardımlarını özellikle belirtmeliyiz. İstanbul Devlet Opera ve Balesi ressamlarından İsmail Aksu, birçok dekor resminin bulunup, kopyalarının sergi için hazırlanmasında büyük ve içtenlikli çaba harcamıştır. Değerli tiyatrocu Ahmet Levendoğlu yardımını esirgememiştir. Eserleri sergide yer alan bütün sanatçılar ve katkılarını veren ustalara derin teşekkürlerimizi sunarız. İzleyicilerin ve sanatseverlerin ülkemizde opera dekoratörlerinin toplu/karma retrospektif bir sergisinin ilk defa düzenlendiğini hatırlatarak eksiklikleri bağışlayacağını umuyoruz.

Kadıköy Belediyesi Kültür Sanat Haberler