2400 yıllık bir bilgelik testi, yapay zekanın sadece bir veri tekrarlayıcı olmadığını ortaya koydu. Artık yapay zeka potansiyel bir problem çözücü olarak da gündemde.
Peki, eğer bir yapay zeka bir problemi çözmek için Platon'un gittiği yoldan farklı bir mantık yolu izleyebiliyorsa, bu, insan zihninin sınırlarını aşan yeni bir "anlık muhakeme" çağının başladığı anlamına gelmez mi?
ChatGPT Düşünüyor!
Cambridge Üniversitesi'nden gelen son araştırma, yapay zekanın "kara kutusu"nun aralanmasına dair çarpıcı bir ipucu sundu. Araştırmacılar, ChatGPT'yi basit ama tarihsel olarak derin bir testle karşı karşıya getirdi: Yunan filozof Platon'un yaklaşık 2400 yıl önce tanımladığı "kareyi ikiye katlama" problemi. Beklenen ise sohbet botunun devasa veri tabanından ezberlediği klasik çözümü kusursuzca tekrarlamasıydı. Ancak ChatGPT, insan zihnini bile şaşırtan özgün bir yaklaşımla karşılık verdi.
Bu klasik problem, bir karenin alanını iki katına çıkarmanın yolunu öğretmeyi amaçlar. Matematik bilgisi olmayanların ilk ve yanlış tahmini, her bir kenarı iki katına çıkarmaktır; oysa Platon, doğru çözümün yeni karenin kenarlarını ilk karenin köşegenine ) eşitlemek olduğunu göstermişti. Bukabul edilmiş kesin bir geometrik cevaptır.
Beklenen Ezber, Gelen Anlık Muhakeme
Araştırmacılar tam da bu kabul edilmiş kesin cevabı beklerken, ChatGPT'nin tepkisi ezberci bir makineden çok düşünceli bir öğrenciyi andırıyordu. Sohbet botu klasik çözümü tekrarlamak yerine, Platon'un zamanında bilinmeyen cebirsel bir yaklaşım geliştirdi. Bu ilk yöntem sadece "yaklaşık" bir çözüm üretti. Dr. Nadav Marco'nun belirttiği gibi, yapay zeka adeta bir insan gibi, yeni bir sorunla karşılaştığında geçmiş deneyimlerine dayanarak bir şeyler deniyor, yani "öğrenmeye dayalı" bir yol izliyordu.
İşin en çarpıcı yanı, araştırmacılar bu yaklaşık çözümün doğru olmadığını belirttiklerinde ChatGPT'nin davranışında ortaya çıktı. Eğer yapay zeka sadece hafızasından yararlansaydı, Profesör Andreas Stylianides'in de vurguladığı gibi, hemen o bilinen, klasik köşegen çözümüne dönerdi. Oysa sohbet botu, kendi geliştirdiği yöntemi düzeltme yoluna giderek, geometrik bir alternatif sundu.
Yapay Zekanın Düşünce Biçimi
Bu durum, modern yapay zeka modellerinin yalnızca bir veri deposu olmadığını, aynı zamanda "anlık muhakeme" (on-the-spot reasoning) yeteneği sergilediğini kanıtlıyor. ChatGPT, verilen bilgiyi ve komutları kullanarak, Platon'un dâhiyane çözümünden farklı bir mantık yolu izlemiş ve kendi yöntemini üretmiştir.
Araştırma, bu modellerin problemleri çözmek için sadece veri değil, anlık muhakeme de kullandığını ortaya koyuyor. Doğru komutlarla yönlendirildiğinde bu modeller, insan düşünce biçimine benzer şekilde doğruya ulaşabiliyorlar. Yapay zekanın düşünce biçimini aydınlatan bu keşif, teknolojinin "kara kutu" sırrını çözme yolunda atılmış hayati bir adımdır.
Artık biliyoruz ki, algoritmaların derinliklerinde sadece devasa bir kütüphane yok.Bilgiyi işleme ve yeni yollar deneme yeteneğine sahip zihinler gelişiyor.
Kaynakça:
Marco, N., & Stylianides, A. J. (2025). An exploration into the nature of ChatGPT's mathematical knowledge. International Journal of Mathematical Education in Science and Technology, 1–19. https://doi.org/10.1080/0020739X.2025.2543817
https://www.livescience.com/technology/artificial-intelligence/scientists-ask-chatgpt-to-solve-a-math-problem-from-more-than-2-000-years-ago-how-it-answered-it-surprised-them
