İşletmeler, uzun vadeli hedeflerine ulaşmak için çeşitli stratejik planlar oluşturur. Hemen her işletme, kendi koşullarına uygun şekilde bu planlamaları yapmaktadır. Bu stratejiler; yeni pazarlara açılma, pazar payını artırma, sektörde lider konuma gelme, müşteri portföyünü genişletme, müşteri memnuniyetini yükseltme, yeni ürün ve hizmet geliştirme, rekabete karşı avantaj sağlama, istihdam oluşturma, topluma değer üretme, büyüme veya küçülme planları oluşturma ve tasarruf stratejileri gibi çok farklı alanlarda şekillenebilir. Tüm bu stratejilerin merkezinde ise şirket kaynaklarını etkin ve verimli kullanarak sürdürülebilirliği sağlamak yer alır.
Şirket yönetimleri, genellikle üst yönetimin ortak aklı ile stratejik yönelimlerini belirler ve uygulama sürecini başlatırlar. Ancak pratiğe bakıldığında, stratejinin belirlenmesi çoğu zaman daha kolay olurken; asıl güçlük stratejinin sahada uygulanması ve sürdürülebilir kılınması noktasında yaşanır.
Stratejik hedeflerin planlanması, uygulamaya alınması, uygulamanın düzenli aralıklarla kontrol edilmesi ve gerektiğinde aksiyon alınarak sürecin sürekli hale getirilmesi; işletmelerin stratejik yönetim döngüsünü canlı tutmasını sağlar. Bu döngü sağlıklı işletildiğinde, belirlenen stratejiler adeta bir "navigasyon" işlevi görerek şirketi hedefe doğru yönlendirir. Üstelik bu hedefler, ütopik beklentiler değil; ulaşılabilir şekilde tasarlanmış gerçekçi yaklaşımlardır.
Şirketler hangi yönetim anlayışı ile yönetilirse yönetilsin, tüm işletmelerin çalışanlarına büyük resmi göstermek gibi bir sorumluluğu vardır. Çünkü çalışanlar, işletmenin stratejik hedeflerini bildiklerinde günlük işlerini bu hedeflerle uyumlu şekilde yürütürler. Bu yaklaşımı benimseyen işletmeler, hedeflere ulaşma konusunda çok daha net ve güçlü sonuçlar elde etmektedir.
Stratejik Yön Kaybının Nedenleri
Stratejik yön kaybı, işletmenin hedeflerine ulaşmasını zorlaştıran ve rekabet gücünü zayıflatan en kritik sorunlardan biridir. Buna neden olan bazı konuları aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:
1. Şirketin Hızla Büyümesi
İşletme büyüdükçe yapılar karmaşıklaşır, departmanlar arasında iletişim zorlaşır ve kontrol mekanizmaları zayıflayabilir. Büyüyen organizasyonlar, başlangıçtaki stratejik odaklarını kaybedebilir; operasyonel yoğunluk içinde stratejik düşünme ikinci plana düşerek işletme zamanla yönsüz bir yapıya bürünebilir. Tekstil üretimi yapan bir işletmeyi düşünelim. Sadece üretim ve toptan satış yapmakta olan işletme; ani bir kararla perakende mağazacılığa, bunun yanında aynı zamanda konsinye satışa geçerse bu alanda başarılı olma şansı kaçırılabilir.
2. Yeni Dünyaya ve Değişen Koşullara Adapte Olamamak
Sektörel araştırmalar, trendler, müşteri beklentileri ve teknolojik gelişmeler işletmeler için sürekli güncellenmesi gereken bir yol haritası sunar. Bu değişimleri dikkate almadan hareket eden veya stratejilerini zamanında revize edemeyen işletmeler, rekabet avantajını kaybedebiliyor. Piyasa dinamiklerini doğru okuyamamak, stratejik yön kaybının en belirgin nedenlerinden biridir. Örneğin; tekstil sektörünün gidişatını iyi okuyamayıp, anlamsız hedefler belirlemek işletmenin gidişatına zarar verecek, olumsuzluklar da motivasyona zarar verecektir.
3. Stratejinin Çalışanlara Yeterince Aktarılamaması
Strateji yalnızca yönetim ekibi içerisinde belirlenip, orada kaldığında bir değere dönüşemiyor. Çalışanlara açık ve anlaşılır şekilde anlatılmayan, günlük iş süreçlerine entegre edilmeyen stratejiler zamanla unutulur ve işletme farklı yönlere savrulmaya başlar.
4. Stratejik Planın Uygulamada Takibi
Strateji, uygulama sırasında ölçülmez ve değerlendirilmezse işletme doğru yolda ilerleyip ilerlemediğini göremez. Yeterli analizler yapılmazsa, stratejinin zamanla etkisiz hale gelmesine neden olur. Danışmanlık yaptığım bir işletme tüm orta ve üst kademe yöneticileri ev sahibi yapma hedefi belirlemişti. Şirketi belgelendirme denetimine genel ekip yöneticisinin sorduğu soru hala aklımda: "bunu gerçekleştirmek için ne yaptınız?"
5. Tepe Yönetimin Kararsızlığı
Üst yönetimin sık sık yön değiştirmesi, yeni uygulamalara plansız ve programsız şekilde geçiş yapması ya da başlatılan uygulamaların yarım bırakılması; çalışanların belirlenen stratejilere olan güvenini ciddi şekilde zedeler. Bu güvensizlik zamanla işletmede stratejik odağın tamamen kaybolmasına yol açabilir. Sonuçta, yönetimin altına elini koymadığı taşı çalışanların yerden kaldırması beklenemez. Bu nedenle, belirlenen stratejilerin arkasında durmak, uygulamaları kararlılıkla takip etmek ve süreçleri sistematik bir şekilde yönetmek kritik önem taşır.
6. Stratejinin Tüm Çalışanlara İyice Anlatılması
Uygulamada en çok karşılaştığımız sıkıntılardan birisi de, stratejiler üst yönetim tarafından belirleniyor ve sahada hayata geçirecek olan orta kademe yöneticiler ile onların ekipleri tam olarak bunu anlayıp uygulayamadığı için, plan kağıt üzerinde kalıyor ve işletme hedeflerine ulaşamıyor.
Stratejik Yön Kaybı Önlenebilir mi?
Stratejik yön kaybı; üst yönetimlerin beceriksizliği ve plansızlığından değil, belirlenen stratejiyi somut ve uygulanabilir hedeflere dönüştürememekten, uygulama ve takip eksikliğinden kaynaklanmaktadır.
Bunu önlemek için düzenli takip edilen, yönetici ve çalışanlara yayılan, raporlarla ölçülen ve sürekli güncellenen bir stratejik yönetim sistemi kurmak faydalı olacaktır.
