Nijer'de darbe sonrası alıkonulan devrik Cumhurbaşkanı Bazum'un yaşam koşulları her geçen gün kötüye gidiyor

Nijer'in devrilen cumhurbaşkanı Mohamed Bazum'un bir danışmanı Associated Press'e verdiği demeçte askeri darbenin ardından ev hapsine alınan Cumhurbaşkanın yiyeceklerinin tükenmekte olduğunu ve her dakika yaşam koşullarının daha kötüye gittiğini söyledi. SARAYINDA ALIKONULUYOR Batı Afrika ülkesinin demokratik olarak seçilmiş lideri olan Cumhurbaşkanı Mohamed Bazum, 26 Temmuz'da isyancı askerlerin harekete geçtiği tarihten beri eşi ve oğluyla birlikte Niamey'deki cumhurbaşkanlığı sarayında alıkonuluyor. ELEKTRİK VE SU OLMADAN YAŞIYOR Danışmana göre aile elektrik olmadan yaşıyor ve yemek olarak sadece pirinç ve konserve malzemeleri kaldı. Bazum şu an için iyi sağlık durumunda ve asla istifa etmeyecek, danışmanın ifadesine göre. Danışman, hassas durumu medya ile tartışmak için yetkilendirilmediği için anonim olarak konuştu.Bazoum'un siyasi partisi, başkanın yaşam koşullarını onaylayan bir açıklama yayınladı ve ailenin aynı zamanda akan su olmadan kaldığını belirtti. ABD ÇAĞRIDA BULUNMUŞTU ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Salı günü son diplomatik çabalar hakkında Bazoum ile görüştüğünü söyledi. Bir sözcü, Blinken'ın "Başkan Bazoum ve ailesinin güvenliği en önemli öncelik" olduğunu vurguladığını belirtti. Bazoum'un partisi, koşullarının zor olduğunu belirten bir açıklama yayınladı. ECOWAS liderleri yarın krizin sonraki aşamasını görüşmek üzere bir araya gelecek. NİJER NEDEN ÖNEMLİ BİR ÜLKE? Nijer, yüzölçümü bakımdan Batı Afrika'nın en büyük ülkesi. Siyasi olarak ise, son yıllarda, art arda darbeler yaşanan komşuları Mali ve Burkina Faso'nun yanında, göreli demokratik istikrar timsali sayılabilirdi. Stratejik olarak ülkede Fransız ve ABD üsleri var ve Nijer bu ülkelerin İslamcı gruplarla savaşında önemli bir "partner" olarak görülüyor. Hatta Amerikan Dışişleri Bakanlığı Nijer'i "Sahil bölgesinin istikrarı bakımından kilit önemde" ve IŞİD ya da El Kaide gibi İslamcı gruplara karşı mücadelede "güvenilir bir terörle mücadele ortağı" diye tanımlamıştı. Ekonomik olarak ise Nijer, topraklarındaki uranyum madenleri bakımından büyük önem taşıyor ve dünya urunyum üretiminin yüzde 7'sini yapıyor. Bu radyoaktif madde ülke ekonomisi bakımından o kadar büyük önem taşıyor ki başkent Niamey'deki en büyük caddelerden birine Uranyum Bulvarı adı verilmiş. DARBEYİ KİM NİÇİN DESTEKLEDİ? Afrika'nın Sahil diye anılan bu orta kuşağı dünyanın en çalkantılı ve istikrarsız bölgelerinden biri ve demokrasinin son yıllarda daha da gerilediği gözleniyor. İslamcı silahlı gruplar Mali, Nijer ve Burkina Faso'nun birleştiği sınır bölgelerinde güç kazandılar, belli bölgeleri kontrol ediyor ve saldırılar düzenliyorlar. Gerçi Nijer İslamcılarla mücadelede komşuları Mali ve Burkina Faso'dan daha başarılıydı ama sonu gelmediği gibi giderek büyüyen bu istikrarsızlık, sorunun sadece sert askeri müdahalelerle çözümlenebileceği inancının bazı kesimlerde güçlenmesine yol açtı. Darbenin, tabanda belli kesimlerden almış göründüğü halk desteğinin arkasında biraz da bu var. Buna karşın askeri cuntanın İslamcı militanlarla mücadelede, devrik hükümetten daha başarılı olacağının bir garantisi yok. Komşu Mali ve Burkina Faso'daki darbeler, isyancılarla mücadelede fazla bir fark yaratmadı. Bölgedeki siyasi istikrarsızlığın etkilerine bir de iklim değişikliğinin yol açtığı Sahra'dan Sahil'e doğru genişleyen çölleşmenin yarattığı sıkıntıları eklemek mümkün. Uzmanlar Sahil bölgesinde sıcaklığın dünyanın her yerinden daha hızlı yükseldiğini söylüyor. DARBEYE HANGİ ÜLKELER NASIL TEPKİ VERDİ? Nijer'i 1960 öncesi sömürge olarak yöneten Fransa, askeri yönetimi derhal en sert şekilde kınadı. Fransa Dışişleri Bakanlığı'nın açıklamasında Cumhurbaşkanı Bazoum'un ülkenin tek meşru lideri olduğu ve Fransa'nın General Tchiani liderliğindeki darbeyi tanımadığı kaydedildi. ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, gözaltındaki Cumhurbaşkanı Bazoum'un derhal serbest bırakılmasını istedi. Afrika Birliği, AB ve BM darbeyi kınayan açıklamalar yaptılar. Batı Afrika ülkeleri ekonomik birliği ECOWAS darbe liderliğine 6 Ağustos Pazar gecesi 23.00'e kadar süre tanıdı ve darbenin sonlandırılması için gerekirse askeri müdahaleyi de içeren bir plan açıkladı. Fransa da ECOWAS'ın atacağı her adımı destekleyeceğini bildirdi. Darbeye destek veren tek ses ise Rusya'daki paralı asker şirketi Wagner'den geldi. Şirketin lideri Yevgeni Prigojin, darbeyi zafer olarak niteledi. Prigojin'in "Nijer'de olan, Nijer halkının sömürgecilerle mücadelesinden başka bir şey değil" dediği Wagner yanlısı Telegram kanalında aktarıldı ama bu sözleri gerçekten onun söylediği bağımsız kaynaklar tarafından doğrulanmış değil. ECOWAS'TA HANGİ ÜLKELER VAR VE NASIL BİR MÜDAHALE PLANLANIYOR? Batı Afrika Ekonomik Birliği üyesi ülkeler, Nijer'deki askeri darbenin sonlandırılması için askeri müdahaleyi de içeren bir planı duyurdu. Darbe liderliğine verilen ültimatomda tanınan süre de Pazar gecesi doldu. Fransa da ECOWAS'ın atacağı her adımı destekleyeceği açıklaması yaptı. ECOWAS'ın müdahale planına göre, saldırı yapılacak yerler birlik üyesi ülkelerin liderleri tarafından belirlenecek. Açıklama ECOWAS'ın Siyasi İşler, Barış ve Güvenlik Komiseri Abdel-Fatau Musah tarafından yapıldı.Nijerya'nın başkenti Abuja'da yapılan üç günlük kapalı zirve sonrası konuşan Musah, "Bir müdahalenin, gerekli kaynaklar dahil tüm ayrıntıları masaya yatırıldı" şeklinde konuştu. 15 ülkenin bulunduğu birlik, darbe sonrası Nijer'e yaptırım uygulamaya başladı. Bu ülkeye, çözüm için yapılan ziyaret ise çözümsüz kaldı.Musah yaptığı açıklamada, diplomasinin işlemesini istediklerini de vurguladı ve darbe yönetimine geri adım atma çağrısında bulundu. Nijerya Devlet Başkanı Bola Ahmed Tinubu da hükümetine askeri hazırlık yapma çağrısında bulundu. Senegal de asker göndermeyi vaat ediyor. Henüz ECOWAS tarafından askeri bir girişim başlatıldığına dair bir haber yok ama Nijer'deki darbenin yöneticileri askeri müdahale tehdidini gerekçe göstererek Pazartesi günü ülkenin hava sahasını ikinci bir emre kadar kapattıklarını açıkladılar. Uçuş takip sitesi Flightradar24, şu anda Nijer'in gökyüzünde hiçbir uçağın olmadığını gösteriyor. NİJER'DE OLANLARIN RUSYA VE WAGNER İLE NE İLGİSİ VAR? Bölgede faaliyet gösteren gerek cihatçı gruplar gerekse de Wagner paralı askerleri Nijer siyaseti üzerinde farklı etkiler yarattı. Geçen hafta Nijer'de darbe lehine gösteri yapan bazı grupların ulusal bayrağın yanı sıra Rusya bayrağı da taşıdıkları görüldü. Darbeden önce Cumhurbaşkanı Bazoum, Wagner'in hükümetinin aleyhinde bir "dezenformasyon kampanyası" yürüttüğünden yakınmıştı. Afrika'nın bir çok ülkesinde, maden işletmeciliği yaparak askeri faaliyetlerine mali kaynak sağlayan Wagner'in, Nijer'deki başta Uranyum olmak üzere çeşitli madenlerde de gözü olduğunu tahmin etmek zorlama olmaz. ABD, Cumhurbaşkanı Bazoum'un devrilmesinde Wagner güçlerinin rol oynadığına dair bir kanıt olmadığını söylüyor ama durumun değişken olduğuna da işaret ediyor. Nijer'de darbeyle yönetimi ele geçiren yeni liderliğin, eski hükümetin Batı ülkeleriyle yürüttüğü ittifaktan uzaklaşıp, Rusya'ya yaklaşmaya meyledebileceğine dair bazı ipuçları var. Böyle olursa Nijer de birer askeri darbe sonrasında Rusya'ya yakınlaşan komşuları Burkina Faso ve Mali'nin izinden gidecek. AFRİKA'DAN KUZEYE GÖÇMEN AKININA ETKİSİ OLUR MU? Devrik Bazoum hükümeti Akdeniz üzerinden Avrupa'ya yönelen göçmen akınının engellenmesi konusunda Avrupa ülkeleri ile işbirliği yapıyordu. Bu çerçevede Libya'daki kamplarda toplanan yüzbinlerce göçmeni geri almayı kabul etmişti. Ayrıca Nijer'in devrik hükümeti diğer Batı Afrika ülkelerinden kuzeye insan kaçakçılığı yapan şebekelere karşı da operasyonlar yürütüyordu. Yeni yönetimin bu konuda nasıl bir tutum alacağı bilinmiyor. Dolayısıyla AB ülkelerinin Nijer ile ilgili tutum ve kaygılarında bu faktörün de rol oynadığı söylenebilir.