Haftanın Tarihine Bakış

Türkiye Cumhuriyeti'nin demokratikleşme hedefi, 27 Mayıs 1960'ta Türk Silahlı Kuvvetlerinin ülke yönetimine el koymasıyla sekteye uğradı.

Türkiye'de çok partili dönem, 1946 yılında Demokrat Parti'nin (DP) kurulmasıyla başladı. CHP'den ayrılan Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan tarafından kurulan DP, 1950 yılında iktidara geldi. DP Genel Başkanı Celal Bayar cumhurbaşkanı seçildi ve Menderes'i başbakan olarak atadı.

DP'nin 10 yıllık iktidarı döneminde ülkenin kötü yönetildiğini gerekçe gösteren Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesindeki bir grup subay, 27 Mayıs 1960 sabahı yönetime el koydu. Yönetimi üstlenen 37 subaydan oluşan Milli Birlik Komitesi, TBMM'yi feshetti, anayasa ve siyasi faaliyetleri askıya aldı.

Cumhurbaşkanı Bayar, Başbakan Menderes ve bazı bakanlar Yassıada'da yargılandı. Yargılama sonucunda Başbakan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan, 1961'de idam edildi.

Belli başlı öteki olaylar

23 Mayıs

1919- İzmir'in İtilaf Devletleri adına Yunan güçlerince işgalini protesto için Sultanahmet Mitingi yapıldı.

1928- Türk Vatandaşlığı Kanunu, TBMM'de kabul edildi.

1938- İstanbul Elektrik Şirketinin hükümetçe satın alınmasına ilişkin sözleşme Ankara'da imzalandı.

1944- Nazi liderlerinden Himmler, Müttefiklerin eline geçmemek için siyanür kapsülüyle intihar etti.

1949- İkiye bölünen Almanya'nın batı tarafında "federal cumhuriyet" ilan edildi.

1960- İsrail, Nazi savaş suçlusu Adolf Eichmann'ı ele geçirdiğini açıkladı.

1971- İsrail Başkonsolosu Efraim Elrom, Nişantaşı'ndaki bir apartman dairesinde şakağına sıkılan üç kurşunla öldürülmüş bulundu. Elrom 17 Mayıs'ta kaçırılmıştı.

1992- İstanbul'a 117 yıl hizmet eden Galata Köprüsü yerinden sökülerek Haliç'e çekildi.

1995- "Kömür kralı" olarak tanınan Yeni Günaydın ve Tan gazetelerinin sahibi Bekir Kutmangil silahlı saldırıda öldürüldü.

1996- Türk pop müziği sanatçısı Tanju Okan öldü.

2002- Ankara'nın en eski ve en büyük sinemalarından Akün, 1975'te Ertem Eğilmez'in unutulmaz filmi "Hababam Sınıfı" ile açtığı perdelerini, yine aynı filmle bir daha açılmamak üzere kapattı.

2006- Ege Denizi üzerinde keşif uçuşu yapan Türk ve Yunan Hava Kuvvetlerine ait iki F-16 uçağı havada çarpışarak düştü. Paraşütle atlayan pilot, Panama bayraklı bir tanker tarafından kurtarıldıktan sonra askeri helikopterle Fethiye'ye getirildi.

2013- Eski Olağanüstü Hal (OHAL) Bölge ve İstanbul Valisi Hayri Kozakçıoğlu, Sarıyer'deki evinde ölü bulundu. Göğsüne yakın mesafeden ateş edildiği tespit edilen Kozakçıoğlu'nun cesedinin yakınında ruhsatlı tabancası bulundu.

2013- Japon dağcı Yuichiro Miura, 80 yaşında Everest'e tırmanarak dünyanın zirvesine ulaşan en yaşlı kişi oldu.

2015 - Galatasaray Lisesi'nde gerçekleştirilen Galatasaray Kulübü Olağan Genel Kurulu'nda, 2 bin 800 oy alan Dursun Özbek başkan seçildi.

24 Mayıs

1543- Dünya'nın Güneş'in çevresinde döndüğünü ispatlayan bilim adamı Kopernik öldü.

1844- Amerikalı mucit Samuel F.B. Morse, ABD Senatosu üyelerinin hazır bulunduğu bir deneyle ABD Kongre binasından Baltimore'da bir tren istasyonuna icadı olan Mors alfabesiyle ilk mesajı gönderdi.

1921- Mustafa Kemal Paşa'ya suikast için Ankara'ya geldiği kanıtlanan İngiliz casusu Mustafa Sagir idam edildi.

1924- Yabancı şirketlerce işletilen Anadolu Demiryolları şirketinin millileştirilmesi için Anadolu-Bağdat Demiryolları Müdiriye-i Umumiyesi kuruldu.

1957- Tarihçi ve biyografi yazarı İbnülemin Mahmut Kemal İnal 82 yaşında İstanbul'da öldü.

1979- Yüzde 85'i yerli malzeme ile üretilen ilk Türk uçağı "Mavi Işık 79-XA", Kayseri İkmal Merkezi'nde başarılı bir deneme uçuşu gerçekleştirdi.

1989- Bulgaristan'dan Türkiye'ye zorunlu göç başladı.

2000- İsrail, Güney Lübnan'da 22 yıldır sürdürdüğü işgale son verdi.

2012- Televizyon için uzaktan kumandayı icat eden Amerikalı Eugene Polley, 96 yaşında Chicago yakınlarında bir hastanede hayatını kaybetti.

25 Mayıs

1571- İspanya Kralı, Venedik ve Papa, Osmanlı Devleti aleyhine ittifak kararı aldı.

1924- Türk Milli Futbol Takımı, Olimpiyat Oyunları kapsamındaki ilk milli maçında, Çek Milli Futbol Takımı'na 5-2 yenildi.

1929- İstanbul'da 4. Beynelmilel Ajanslar Kongresi toplandı.

1935- Birinci Türk Basın Kongresi toplandı.

1944- Nuri Demirağ'ın fabrikasında yapılan ilk Türk yolcu uçağı, İstanbul'dan Ankara'ya uçtu.

1954- Türkiye, Osmanlı borçlarının son taksitini ödedi.

1954- Tokyo'da yapılan Dünya Serbest Güreş Şampiyonası'nda Türkiye birinci oldu.

1983- Şair, gazeteci yazar Necip Fazıl Kısakürek, 78 yaşında İstanbul'da öldü.

1989- Mihail Gorbaçov, Sovyetler Birliği Devlet Başkanı seçildi.

1993- Bingöl'de yol kesen teröristler, terhis edilen silahsız ve korumasız 33 eri şehit etti.

1997- Afganistan'dan kaçan General Raşit Dostum, Türkiye'ye sığındı.

2003- Türkiye, Letonya'nın başkenti Riga'da yapılan 48. Eurovision Şarkı Yarışması'nda Sertab Erener'in seslendirdiği "Every Way That I Can" adlı parçayla birinci oldu.

2003- Nuri Bilge Ceylan'ın "Uzak" adlı filmi 56. Cannes Film Festivali'nde "Elephant" filmiyle "En İyi Film" ödülünü paylaştı.

2005- Azeri petrolünü Türkiye üzerinden dünya pazarına ulaştırması amaçlanan Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattına ilk petrol, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili ve Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in katıldığı törenle verildi.

2006- Cumhuriyetin ilk öğretmenlerinden olan ve 103. doğum gününü kutlamaya hazırlanan Melahat Aksoy, İzmir'de vefat etti.

2007- Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, cumhurbaşkanının 5 yıllığına halk tarafından seçilmesini, milletvekili genel seçiminin 4 yılda bir yapılmasını ve TBMM'nin seçimler dahil toplantı yeter sayısının 184 olmasını öngören anayasa değişikliğini TBMM'ye iade etti.

2008- Nuri Bilge Ceylan "Üç Maymun" filmiyle 61. Cannes Film Festivali'nde en iyi yönetmen ödülünü aldı.

2011- İsviçre hükümeti, tüm nükleer santrallerini kapatacağını açıkladı.

2015- Eski İsrail Başbakanı Ehud Olmert, rüşvet almaktan 8 ay hapse mahkum edildi.

26 Mayıs

1512- Oğlu Yavuz Sultan Selim'in tahttan indirdiği II. Bayezid, Dimetoka yakınlarında öldü.

1957- Abant'ta 7,1 büyüklüğündeki depremde 52 kişi öldü.

1992- Hakkari'nin Çukurca ilçesi Üzümlü köyü yakınlarındaki Jandarma Karakolu bir grup teröristin saldırısına uğradı. Çatışmada 40 terörist öldürüldü.

1997- Susurluk'taki kazanın duruşmasında, kamyon şoförü Hasan Gökçe, 6 milyon 420 bin lira para cezası ile DYP Şanlıurfa Milletvekili Sedat Edip Bucak'ın ailesine 100 milyon lira manevi tazminat ödemeye mahkum edildi.

1999- Danıştay 8. Dairesi, başı açık görev yapmayı kabul etmeyen başörtülü memurların, "uyarı cezası" verilmeden işten çıkarılmasına karar verdi.

2003- Ukrayna Havayollarına ait uçak, Trabzon'un Maçka ilçesi yakınlarında düştü. İspanyol Barış Gücü askerlerini taşıyan uçakta 62 asker ile 13 kişilik mürettebat öldü.

2009- Bursa'da Şevket Yılmaz Devlet Hastanesinde çıkan yangında 8 kişi hayatını kaybetti.

2011- Sırbistan Cumhurbaşkanı Boris Tadiç, savaş suçlusu olarak aranan Ratko Mladiç'in yakalandığını açıkladı.

2013- Rusya'da 4 binden fazla şarkıcı, dünyanın en büyük korosu rekorunu kırmak amacıyla St. Petersburg'da açık havada bir saatlik bir konser verdi.

2013- Dünyanın en önemli sinema etkinliklerinden Cannes Film Festivali'nin 66'ncısı sona erdi. Festivalin büyük ödülünü Tunuslu yönetmen Abdellatif Kechiche'in "La vie d'Adèle" (Adele'in Yaşamı) adlı filmi aldı.

27 Mayıs

1935- Ulusal bayram ve genel tatiller hakkında Kanun TBMM'de kabul edildi.

1944- Altınların Latin harflerle basılmasına başlandı.

1953- Paris'te Belçika, Fransa, İtalya, Lüksemburg, Hollanda ve Federal Almanya arasında "Avrupa Savunma Birliği Anlaşması" imzalandı.

1956- İstanbul'da yapılan Dünya Güreş Şampiyonası'nda Türk Güreş Milli Takımı, serbestte altı birincilikle Dünya Şampiyonu oldu.

1960- Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el koydu. Orgeneral Cemal Gürsel, Silahlı Kuvvetler adına ülke yönetimini üstlenen Milli Birlik Komitesinin (MBK) başına getirildi.

1961- Anayasa, Kurucu Mecliste oylamaya katılan 262 üyeden 260'ının oyuyla kabul edildi.

1964- Hindistan Başbakanı Cavaharlal Nehru 75 yaşında öldü.

1972- ANKA Haber Ajansı kuruldu.

1980- Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkan Yardımcısı Gün Sazak, Ankara'da öldürüldü.

1986- Tütün tekelini kaldıran yasa onaylandı.

1992- Iğdır ve Ardahan il oldu.

1999- BM Savaş Suçluları Mahkemesi, Yugoslavya Devlet Başkanı Slobadan Miloseviç'i Kosova'daki vahşetin sorumlusu olmakla ve etnik Arnavutlara karşı soykırım yapmakla suçladı.

2002- Başbakan Bülent Ecevit, 11 gündür tedavi gördüğü Başkent Üniversitesi Hastanesinden taburcu edildi.

2006- Tiyatro sanatçısı Mübeccel Vardar, İstanbul'da uzun süredir tedavi gördüğü hastanede 46 yaşında vefat etti.

2007- DYP'nin olağanüstü kongresinde partinin adı Demokrat Parti (DP) olarak değiştirildi.

2007- Fatih Akın'ın "Yaşamın Kıyısında" filmi, 60. Cannes Film Festivali'nde en iyi senaryo ödülünü aldı.

2013- İstanbul Büyükşehir Belediyesinin Taksim'de yayalaştırma çalışmalarında ağaçların sökülmesini gerekçe gösteren kişilerin başlattığı eylem, ülkenin gündemini uzun süre meşgul eden olayların başlamasına neden oldu.

2013- AB'nin silah ambargosu, Suriye'deki muhaliflerin silahlandırılmasından yana tavır alan İngiltere ve Fransa'nın kararlı tutumu sonucu 1 Haziran itibarıyla kaldırıldı.

2013- Dokuzuncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in eşi Nazmiye Demirel, alzaymır hastalığı ve sıvı elektrolit dengesizliği nedeniyle tedavi gördüğü hastanede 86 yaşında yaşamını yitirdi.

28 Mayıs

1492- Mimar Sinan Kayseri'nin Ağırnas köyünde doğdu.

1862- Sayıştay kuruldu.

1902- Bilim adamı Thomas Edison pili buldu.

1918- Azerbaycan bağımsızlığını ilan etti. 28 ay bağımsız kalan Türk devleti, 27 Nisan 1920'de Sovyetler Birliği'ne katıldı.

1919- İstanbul'da tutuklanan İttihat ve Terakki ileri gelenleri, Malta'ya sürgüne gönderildi. Bu ilk kafilede 66 kişi yer aldı. Sürgünler 20 Kasım 1920'ye kadar sürdü.

1928- Bakanlar Kurulu, Millet Mektepleri açılmasını kararlaştırdı.

1953- Kore'de 28-29 Mayıs savaşlarında Türk Tugayı 155 şehit verdi.

1959- ABD tarafından uzaya gönderilen iki maymun sağlıklı olarak dünyaya döndü.

1960- Cemal Gürsel "devlet başkanı" oldu.

1961- Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International) Londra'da kuruldu.

1978- "Onlar Grubu" ressamlarından Orhan Peker 52 yaşında İstanbul'da öldü.

1986- Şair Edip Cansever 58 yaşında İstanbul'da vefat etti.

1987- Batı Alman pilot Mathias Rust, küçük uçağıyla Sovyet hava koridorunu delerek Kızıl Meydan'a indi. Hava Kuvvetleri Başkomutanı Koldunov görevden alındı.

1992- Türkiye ile Nahcivan'ı birbirine bağlayan "Ümit Köprüsü" hizmete girdi.

2002- NATO, Rusya'yı sınırlı ortak ilan etti.

2004- Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, gençlerin imam hatip liselerine yönlenmelerinin özendirilmesi amaçlandığı gerekçesiyle "YÖK Kanunu" olarak bilinen "Yükseköğretim Kanunu ve Yükseköğretim Personel Kanunu'nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun"u kısmen TBMM'ye iade etti.

2006- Eski başbakanlardan Bülent Ecevit, 82. yaşına, tedavi gördüğü GATA'da girdi.

2008- Danıştay Başkanlığına, Danıştay 2. Daire Başkanı Mustafa Birden seçildi.

2011- Mısır, Gazze sınırındaki Refah sınır kapısını daimi olarak açtı.

2013- Türkiye İhracatçılar Meclisi, 2012 yılında en fazla ihracat yapan firmanın, 5 milyar 42 milyon dolar ile TÜPRAŞ olduğunu açıkladı.

2013- İtalya Temsilciler Meclisi, kadınlara yönelik ve aile içi şiddetin önlenmesi ile bunlarla mücadeleyi kapsayan Avrupa Konseyi İstanbul Sözleşmesi'ni oy birliğiyle kabul etti.

2013- Belçika'nın üçüncü büyük kenti Gent'te belediye çalışanlarına 2007 yılında getirilen başörtüsü yasağı kaldırıldı.

29 Mayıs

1453- Fatih Sultan Mehmet İstanbul'u fethetti.

1807- Kabakçı Mustafa Ayaklanması'nda, isyancılar Şehzade Mustafa ve Mahmut'un kendilerine teslimini istedi. Sultan III. Selim tahttan indirildi, IV. Mustafa tahta çıktı.

1913- Ulviye Mevlan yönetiminde Kadınlar Dünyası dergisi yayımlanmaya başlandı.

1919- Ankara'da Hükümet Konağı Meydanı'nda İzmir'in işgalini protesto amacıyla büyük bir miting yapıldı.

1927- Ankara-Kayseri demiryolu İsmet Paşa tarafından açıldı.

1936- Türk Bayrağı Hakkında Kanun TBMM'de kabul edildi.

1937- Türkiye ile Fransa arasında "Sancak"ın (Hatay) Tamamiyet-i Mülkiyesini Tekeffül eden Antlaşma" ile "Türkiye-Suriye Hududunun Teminine dair Antlaşma ve Müşterek Beyanname ve Beyannameye bağlı Protokol" Cenevre'de imzalandı.

1942- "Elmalılı Küçük Hamdi" olarak bilinen Mehmet Hamdi Yazır öldü.

1953- Yeni Zelandalı dağcı Edmund Hillary ile Nepalli Şerpa yerlisi yardımcısı Tenzing Norgay dünyanın en yüksek tepesi Everest'e (rakım 8881) çıkan ilk insan oldu.

1960- İstanbul Harbiye'de gözaltında bulunan eski İçişleri Bakanı Namık Gedik intihar etti.

1974- Deniz Kuvvetlerine ait Çandarlı harita gemisi, savaş gemileri eşliğinde Ege Denizi'nde petrol arama araştırması yapmak üzere Beykoz'dan hareket etti.

1980- MHP'liler, Genel Başkan Yardımcısı Gün Sazak'ın öldürülmesini Çorum'da protesto etti. Olaylar, 2 Temmuz'da sokağa çıkma yasağı konulmasına rağmen, aralıklarla 6 Temmuz'a kadar sürdü. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, 8 Temmuzda Çorum'a geldi. Olaylar yatıştıktan sonra kentin değişik yerlerinde 48 ceset bulundu.

1983- Söz yazarı Çiğdem Talu öldü.

1985- Avrupa Kupası finali için Liverpool-Juventus maçının yapıldığı Belçika'nın Heysel Stadyumu'nda çıkan olaylarda 41 kişi öldü, 350 kişi yaralandı.

1985- İstanbul Boğazı'nda ikinci boğaz köprüsünün (Fatih Sultan Mehmet) temeli atıldı.

1989- Ses sanatçısı Sabite Tur Gülerman 62 yaşında öldü.

1990- Sovyetler Birliği'nde, radikal reformcu Boris Yeltsin, Rusya Federasyonu Parlamentosu Başkanlığı'na seçildi.

1993- Almanya'nın Solingen kentinde Neonaziler bir evi kundakladı, 5 Türk yanarak öldü.

2011- Gürcistan'dan tek yanlı bağımsızlığını ilan eden Abhazya'nın lideri Sergey Bagapş öldü.

2012- Kamu Görevlileri Hakem Kurulu, memur maaşlarına 2012 yılı ve 2013 yılında yapılacak zam oranlarını belirledi. Kurul, memur maaşlarına yapılacak zammın 2012 yılı için yüzde 4+4, 2013 yılı için yüzde 3+3 olmasına karar verdi.

2012- İstanbul Boğazı'na inşa edilecek 3. köprünün yapımını da içeren "Kuzey Marmara Otoyolu Projesi'nin Odayeri-Paşaköy (3. Boğaz Köprüsü dahil) Kesimi"nin ihalesini İçtaş İnşaat Sanayi Ticaret AŞ-Astaldi Ortak Girişim Grubu kazandı.

2013- Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, TBMM Başkanı Cemil Çiçek ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Üçüncü Boğaz Köprüsü'nün temelini, İstanbul'un fethinin 560. yıl dönümünde attı. Cumhurbaşkanı Gül, köprünün adının "Yavuz Sultan Selim" olacağını açıkladı.

2013- Hollanda'nın Lahey kentindeki eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde yargılanan Bosna'daki savaş döneminde kurulan sözde "Hersek Bosna Hırvat Cumhuriyeti"nin Başbakanı Yadranko Prlic ile bazı eski Hırvat politikacı ve komutanların da aralarında bulunduğu 6 kişiye 10 ile 25 yıl arasında değişen hapis cezası verildi.

2013- ABD'nin insansız hava araçlarınca Pakistan'ın Kuzey Veziristan bölgesinde düzenlenen hava saldırısında Pakistan Taliban'ın iki numaralı ismi Vailur Rahman'ın öldürüldüğü bildirildi.

2014- Mısır'da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini, oyların yüzde 97'sini alan eski Savunma Bakanı ve Genelkurmay Başkanı Abdulfettah es-Sisi kazandı.

2014- Ukrayna'da Rusya yanlısı ayrılıkçılar, askeri helikopteri düşürdü, 14 Ukrayna askeri hayatını kaybetti.

2015 - ABD, Küba'yı teröre destek veren ülkeler listesinden resmen çıkardı.

2015 - Belçika ve Avrupa'nın ilk başörtülü milletvekili olarak tarihe geçen Mahinur Özdemir, 1915 olaylarıyla ilgili Ermeni iddialarını tanımadığı için partisinden ihraç edildi.

İstanbul Politika Güncel Haberler