Samsun: Dünyanın İlk Standart ve Tüketici Koruma Kanunu Osmanlı'ya Ait

Tüketici haklarına yönelik ilk çalışmaların 1945 yılında ABD tarafından, 1950'li yıllardan sonra Avrupa'da başladığı bilinirken, dünyada ilk defa Standart ve Tüketici Koruma Kanunu'nun, II. Bayezid döneminde kanunlaştırıldığı ortaya çıktı.

Türkiye'de 1995 yılında Tüketici Hakları Kanunu uygulanmaya başlanırken, yıllardır tüketicilere yönelik çalışmaların ilk ABD ve Avrupa ülkelerinde yapıldığı ve kanunlar çıkarıldığı bilinmekteydi. Osmanlı Araştırmaları Vakfı Mütevelli Heyet Başkanı Prof. Dr. Ahmed Akgündüz, yaptığı araştırmada kaynak olarak Osmanlı Kanunnameleri kitabını örnek göstererek, dünyanın ilk Standartlar ve Tüketiciyi Koruma Kanunları'nın Osmanlı'ya ait olduğunu ortaya koydu.

II. Bayezid devrine ait en mühim kanunlardan birisinin, Bursa, İstanbul ve Edirne İhtisab Kanunnameleri olduğu bilinmektedir. Bu kanunname, dünyanın en mükemmel ve en geniş belediye kanunu olmakla kalmamakta, aynı zamanda dünyada ilk tüketici haklarını koruyan kanun, ilk gıda maddeleri nizamnamesi, ilk standartlar kanunu, ilk çevre nizamnamesi ve kısaca asrına göre çok harika bir hukuk kodudur. Bu kanun, hem Osmanlı örf adetlerini ve hem de İslam hukukunu çok iyi bilen Mevlana Yaraluca Muhyiddin tarafından hazırlandı. Hazırlanış tarihi 1502 ila 1507 tarihleri arasındadır. Her biri yaklaşık 100 maddeyi bulan bu üç kanunnameden sadece bazı maddeler, tüketici hakları açısından dünyada bir ilk olma özelliği taşıyor.

Samsun Sanayi ve Ticaret İl Müdürü Ahmet Arslan, yıllardır yanlış bilgilerin kamuoyuna aktarıldığını, tüketici ve standartla ilgili düzenlenen toplantılarda ilk kanunun ABD tarafından 1935 yılında hazırlandığı bilgisinin verildiğini söyledi. Dünyanın ilk standart ve Tüketici Kanunu'nun II. Bayezid döneminde hazırlandığını öğrenmenin mutluluğunu dile getiren Arslan, "Yapılan araştırmada 1502-1507 tarihleri arasında hazırlanan kanunda standart ve tüketici haklarıyla ilgili maddelerin olduğu görülüyor. Artık sunumlarımızı bu bilgiler ışığında değiştireceğiz. Bu çok önemli bir gelişmedir. Ecdadımız dünyada bir ilk gerçekleştirmiş. Bizler de bu bilgiler ışığında sunumlarımızı, bilgi aktarımlarımızı buna göre yapacağız" diye konuştu.

Kanunun maddelerinden bazı örnekler şöyle:

"Ve mahkeme kararıyla yiyecek ve içecek ve giyecek ve hububut ki; çarşıda ve pazarda vardır, gözedilüb her meslek sahibi teftiş oluna. Eğer terazuda ve kilede ve arşunda eksük bulunursa, muhtesib (belediye başkanı) haklarından gele. Etmekçiler, standart olarak alınan etmeği narh üzere pak işleyeler, eksik ve çiğ olmaya. Etmek içinde kara bulunursa ve çiğ olursa, tabanına let uralar; eksük olursa tahta külah uralar veyahud para cezası alalar. Ve her etmekçinin elinde iki aylık, en az bir aylık un buluna. Ta ki, aniden bazara un gelmeyüb Müslümanlara darlık göstermeyeler. Eğer muhalefet edecek olurlarsa, cezalandırıla. Eyle olıcak ekmek gayet eyü ve arı olmak gerekdir. Aşcılar bişürdükleri aşı pak bişüreler ve çanakların pak su ile yuyalar ve tezgahlarında kafir olmaya. Ve iç yagiyle nesne bişürmeyeler. Ve bir akçelik eti her ne narh üzerine alurlar ise beş pare olur. Bir akçelik aş alanın aşına bir pare koyalar. İki pulluk dahi etmek vereler. Bir akçelikden artuk alsalar ya eksük alsalar, bu hisab üzerine vereler. Cemi Edirne'nin aşcıları ittifakiyle teftiş olundı. Ve ayağı yaramaz bargiri işletmeyeler. Ve at ve katır ve eşek ayağını gözedeler ve semerin göreler. Ve ağır yük urmayalar; zira dilsüz canavardır. Her kangısında eksük bulunursa, sahibine tamam etdüre. Eslemeyeni gereği gibi hakkından gele. Ve hammallar ağır yük urmayalar, makul üzerine ola. Sirke ve yoğurda su koymayalar. Su katılmış olub bulunursa, teşhir edeler veyahud tahta külah uralar, gezdireler".

Haberler