Deprem mağdurlarının maddi zararları için hukuki süreçte neler yapılmalı?

Kahramanmaraş, Adana, Gaziantep, Malatya, Osmaniye, Diyarbakır, Şanlıurfa, Adıyaman, Hatay'da büyük yıkıma neden olan Kahramanmaraş depremi çok syıda ölü ve yaralıya neden oldu. Peki, deprem mağdurlarının maddi zararları için hukuki süreçte neler yapılmalı? İşte, detaylar…

DEPREM MAĞDURLARININ MADDİ ZARARLARI İÇİN HUKUKİ SÜREÇ
1- YIKIK BİNALARDA DELİLLER NASIL TOPLANMALIDIR?

İlgililerin, cezai ve hukuki olarak haklarını arayabilmeleri için delillerin toplanması ve muhafaza altına alınması çok önemlidir. Deprem bölgelerindeki savcıların ve bilirkişilerin de depremzede olması aynı zamanda mevcut personelin yeterli olmayacağı gerekçesi ile HSK ivedi olarak bölgeye çok sayıda savcı ve yakın şehirlerden de bilirkişiler organize edilerek bölgede görevlendirilmelidir. Enkazlar kaldırılmadan Belediyelerin İmar Müdürlüklerinin Yapı Denetim Firmalarının ve Müteahhitlerin ve sonradan binaya müdahale etmiş kişilerin kusurları yoksa masumiyetlerinin ispatı için ve yine kusurları varsa da sorumluluklarına gidilebilmesi için, deliller yok edilmeden kolon ve kirişlerden tespit yapılacak miktarın mümkünse iki katı beton ve demir numuneleri alınmalıdır. Yapılarla ilgili şahitlerin ifadeleri alınmalıdır. Belediyelerden imar ve ruhsat dosyaları ivedi olarak temin edilmeli, mümkünse asılları muhafaza altına alınmalıdır. Projeye ayrılıklar fotoğrafları çekilmeli ve video ile kayıt altına alınmalıdır.

2- YIKILAN BİNALARLA İLGİLİ SORUMLULAR HAKKINDA NASIL ÖNLEMLER ALINMALIDIR?

Günümüz teknolojisi ile depremin can ve mal kaybına sebebiyet vermesinin önüne geçilmesi mümkündür. Buna karşı yetkili şahıs ve mercilerin üzerine düşen görev ve sorumluluklarını yerine getirmemesi meydana gelen depremlerle acı kayıpların yaşanmasına sebebiyet vermektedir. Bir örnek vermek gerekirse, Japonya'da ülkemizde görülmemiş bir şiddette deprem yaşandığında bir bina dahi yıkılmazken, ülkemizde meydana gelen şiddet yönünden çok daha hafif depremlerde sayılamayacak kadar can kaybının yaşanması kamu vicdanında açılmış bir yaradır. Tespit edilen sorumlulara acil yurtdışı çıkış yasağı getirilmeli ve mal varlıklarına tedbir konulmalıdır.

3- DEPREMZEDELER MÜTEAHHİTTEN ZARARINI ALABİLİR Mİ?

Müteahhidin hukuki bir sorumluluğundan bahsedebilmek için inşa edilen binanın mevzuata uygun olmayan bir şekilde yapılması gerekir. Malzemenin uygun standartlarda olmaması, bina statiğinin doğru hesaplanmaması, plan veyahut projenin mevzuatta gösterilen şekil şartlarını taşımaması gibi eksik veya hatalı işlem sonucu inşa edilmesi gerekir. Kısaca binayı inşa eden müteahhidin bir kusurunun mevcut olması gerekir. Müteahhidin kusuru %100 ise depremzede ödediği bedelin tamamını talep edebilecektir.

4- DEPREMZEDELER EVLERİNDEKİ ZİYNET EŞYALARINI ALABİLİR Mİ?

Deprem bölgelerinde 'yıkık', 'acil yıktırılacak' ve 'ağır hasarlı' yapılara, afetzedelerin eşyalarını tahliye etmek maksadıyla girilmesi veya girilmemesi kurallarını içeren genelge, AFAD Başkanlığı'nca yayımlandı. Genelgeye göre, afet gören alanlarda 'yıkık' ve 'acil yıktırılacak yapı' niteliğinde olduğu belirlenen yapılara kısa süreliğine de olsa girilmesi ve eşya alınması yasaklandı. Ağır hasarlı tüm yapılara giriş izni ve eşya alımı konusu, görevlendirilen uzmanların raporu doğrultusunda değerlendirilecektir. Yapıya kontrollü 30 dakika girilebilir raporu verilmesi durumunda, 30 dakika kadar süre içerisinde yalnızca değerli eşya (pasaport, kıymetli evrak) alımına müsaade edilecek. Yapıya kontrollü 2 saat girilebilir raporu verilmesi durumunda, 2 saat içerisinde en fazla 4 kişi binaya girmek suretiyle eşyalarını alabilecektir. Tahliye, kolluk kuvvetleri gözetiminde gerçekleştirilecektir.

5- DEPREM SİGORTASI OLANLAR DEVLETTEN YARDIM ALABİLECEKLER Mİ?

Hasarlı bina veya işyeri sigortalı ise yapılacak yardımdan sigorta tutarı indirilmez. Buna göre depremde mağdur olmuş bir vatandaşımız hem DASK ödemesini hem de devlet yardımlarını alabilir. 6- DEPREM SİGORTASINDA SÜREÇ NASIL İŞLER ? Öncelikle ifade etmeliyiz ki DASK poliçesi kapsamında binanın bir kısmı ya da tamamının zarar görmüş olması fark etmemektedir. Zarar her iki durumda da karşılanmakta ve ödeme yapılmaktadır. 125 numaralı telefon aranarak DASK numarasıyla kayıt yapılmalıdır. DASK numarası ellerinde bulunmaması halinde TC Kimlik No ile de kayıt yapılabilmektedir. Akabinde eksper atanmakta ve hasar bedelleri belirlenerek ödeme süreci devam etmektedir.

7- DEPREMZEDELERE VERİLEN 10.000 TL YARDIM KİMLERE VERİLİR VE NASIL ALINIR?

Afette yıkılmış, acil yıkılacak, ağır, orta veya az hasarlı tespit edilen konutlara yönelik hane başı 10.000 TL destek ödemesi yapılacaktır. 10.000 TL deprem yardımı için e-Devletten başvuru zorunluluğu bulunmuyor. Ödemeler hane başına yapılmakta olup depremzedenin Ziraat Bankası hesabına yatırılacaktır. Ziraat Bankası'nda hesabı bulunmayan depremzedenin ödemeleri ise kimlik belgeleri ile yapılacaktır.

8- DEPREM SONRASI 100.000 TL KİMLERE VERİLİR?

Depremde hayatını kaybedenlerin yakınlarına acil ihtiyaçları için 100.000 TL nakdi yardım yapılacaktır. Bu yardım AFAD üzerinden sağlanacaktır. Afetzede hak sahipliği başvurusu e-Devlet veya muhtarlıklar üzerinden yapılabilecektir.

9- DEPREM BÖLGESİNDE KREDİ İLE KONUT ALAN DEPREMZEDELERİN DURUMU NE OLACAKTIR?

Kredi çekmiş olan vatandaşlar kredi çektikleri evler zaten DASK ve konut sigortası kapsamında olduğu için kredi ödemelerini yapmalarına gerek kalmayacaktır. Ayrıca oluşan mağduriyet çerçevesinde hem DASK hem eşya bedellerini sigorta sisteminden alabileceklerdir. Onlar için herhangi bir kayıp söz konusu olmayacak en azından maddi anlamda onları rahatlatacak bir durum söz konusu olacaktır.

10- DEPREMDE ENKAZ ALTINDA KALAN ARAÇLARIN BEDELLERİ SİGORTA TARAFINDAN ÖDENECEK Mİ ?

Trafik sigortası varsa araç bedelleri karşılanmayacaktır. Çünkü trafik sigortası karşı tarafa verilmiş zararlar için bir sorumluluk poliçesidir. Sigorta şirketlerinin depremde hasarı karşılaması için kasko yaptırmış olmak şart olmakla beraber o kaskodan da deprem teminatının çıkartılmamış olması gerekmektedir. Sigorta şirketlerine ihbarda bulunulması gerekir. Bu ihbardan sonra kayıt açılacak sonrasında da ekspertiz işlemleri yapılarak hızlı bir şekilde sigortalılara ödeme yapılacaktır. Deprem sebebi ile pert olan aracın rayiç bedelinin tamamı ödenmektedir. Hasarlı ise onarım yapılmaktadır. Kısmi bir hasar varsa yani bir tamirat söz konusu ise araçlar ilgili servislere çekilmekte ve tamirat süreci başlamaktadır. Tamirat esnasında da vatandaşımızı mağdur etmemek için de ikame araç verilmektedir. Aracın sahibi hayatını kaybettiyse de ödemeler varislerine yapılmakta, veraset ilamı yapıldıktan sonra da sigorta şirketine başvuru yapılarak ilgili tazminatlar talep edilebilmektedir.

11- SİTE SAKİNLERİ OTURDUKLARI YAPILARIN DEPREME DAYANIKLI OLUP OLMADIĞINI ÖĞRENEBİLİR Mİ?

Elbette mümkündür ve burada akla gelen ilk yol tapu belgeleridir. Sitelerde bulunan dairelerin tapuları genelde Kat mülkiyeti niteliğindedir. Kat mülkiyetine geçiş için birçok aşamadan ve kontrollerden geçilmesi gerekmektedir. Kat mülkiyetine geçiş için en önemli şart "Yapı Kullanım İzni Belgesi(İskan)" almış olmaktır. Bu belge bir yapının ruhsat ve eklerine uygun olarak inşa edilip tamamlandığını belirten; tapu kaydını, bağımsız bölümlerin cinslerini, numaralarını, metrekarelerini, sınıflarını ve mal sahiplerini gösteren belgedir. Çünkü bu belgenin alınmasından önce inşaatın tamamı kontrolden geçmekte ve yapı denetim teknik raporu hazırlanmaktadır. Bu noktada uzman desteği alınması önem arz etmektedir. Binanın depreme dayanıklı olup olmadığı konusunda belediyelere, üniversitelere başvurulabilir. Yine özel olarak Çevre Şehircilik Bakanlığı yapı denetim ve proje denetçisi belgesi olan ve inşaat mühendisleri odasına üye olan uzman kişilere de inceletilebilir.

AV. BURAK EVCİ FLORYA HUKUK BÜROSU