Suriye'de İç Savaşın Üç Yılı

Sultan Çoğalan/Ali Demir - Suriye'de üç yılını geride bırakan iç savaşın ikinci yılı olan 2012'de, Türkiye açısından en önemli gelişme haziranda Suriye'nin Türk askeri uçağını Hatay'ın güneybatısında deniz üzerinde düşürmesi oldu.

ABD Başkanı Barack Obama, olayların ikinci yılının başında, Suriye'deki kriz konusunda "basit bir çözümün" olmadığını söyleyerek, ABD'nin tek taraflı askeri müdahalede bulunmayacağını belirtti.

Yine bu yıl içinde Suriye'deki olayları izlemek üzere Halep'te bulunan Anadolu Ajansı (AA) ekibinden foto muhabiri Sinan Gül, çatışmalar sırasında yaralandı.

AA muhabirinin derlediği bilgiye göre, üç yılını geride bırakan iç savaşın ikinci yılında olayların kronolojik gelişimi şu şekilde oldu:

OCAK

Suriye Devrimi Koordinasyon Birliği, 3 Ocak'ta rejimin operasyonları sonucu Şam kırsalı, Hums ve İdlib'te 24 kişinin öldürüldüğünü açıkladı. Şam'da 5 Ocak'ta açıklama yapan Suriye Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Cihad Makdisi, ABD'nin Suriye'deki şiddet olaylarını kışkırtmak ve yeniden alevlendirmek istediğini söyledi.

Arap Birliği, 11 Ocak'ta Suriye'nin Lazkiye şehrinde 11 gözlemcinin yaralanmasıyla sonuçlanan saldırının ardından ülkeye daha fazla gözlemci gönderme planını askıya aldı. Özgür Suriye Ordusu, 17 Ocak'ta BM Güvenlik Konseyi'ne çağrıda bulunarak Beşşar Esed rejimine karşı Suriye'yi güç kullanımını içeren yedinci madde kapsamında bir kararın çıkarılmasını istedi.

Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim, 24 Ocak'ta Beşşar Esed'in daha önce vaat ettiği demokratik reformlar çerçevesinde yeni bir anayasa hazırlandığını ve bunun birkaç hafta içerisinde halkın oyuna sunulacağını belirtti.

ŞUBAT

Suriye'de 4 Şubat'ta Mevlit Kandili gecesi Humus kentine havadan ve karadan düzenlenen saldırılarda 337 kişi öldü, 1300 kişi yaralandı. BM Güvenlik Konseyi, Suriye'de insan hakları ihlallerini kınayan ve şiddetin derhal sona erdirilmesi çağrısı yapan karar tasarısını, Rusya ve Çin'in vetosu nedeniyle kabul etmedi.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, 7 Şubat'ta Suriye lideri Beşşar Esed'le görüşmek üzere gittiği Şam'da Esed yanlısı büyük bir kalabalık tarafından karşılandı.

BM'nin eski Genel Sekreteri Kofi Annan, 24 Şubat'ta şiddetin durdurulması ve diyalog yoluyla soruna çözüm bulunması amacıyla ilgili tüm taraflarla geniş istişarelerde bulunmak üzere BM ve Arap Birliği'nin Suriye Özel Temsilcisi olarak atandı.

AB dışişleri bakanları, 27 Şubat'ta Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'e istifa çağrısı yaparak, Şam yönetimine yaptırımları ağırlaştırdı. AB, yedi bakana daha vize yasağı getirdi ve mal varlıklarını dondurdu.

MART

ABD Başkanı Barack Obama, 6 Mart'ta Suriye'deki kriz konusunda "basit bir çözümün" olmadığını söyledi. Obama, Suriye'deki şiddetten "üzüntü duyduğunu" ancak ABD'nin tek taraflı askeri müdahalede bulunmayacağını belirtti.

BM ve Arap Birliği Suriye Özel Temsilcisi Kofi Annan, 10 Mart'ta Suriye Devlet Başkanı Esed ile yaptığı görüşmenin ve Katar temaslarının ardından 12 Mart'ta Türkiye'ye geldi.

Belgesel çekmek için yaklaşık bir hafta önce Suriye'ye giden "Gerçek Hayat" dergisi Ortadoğu temsilcisi Adem Özköse ve kameraman Hamit Coşkun'dan 13 Mart itibariyle dört gündür haber alınamadığı bildirildi. İki Türk gazetecinin rehberi Suriyeli Bahaddin Şerm, 29 Mart'ta yaptığı açıklamayla Özköse ve Hamit Coşkun ile tutuklu kaldıklarını ve gazetecilerin durumunun iyi olduğunu duyurdu.

BM ve Arap Birliği Suriye Özel Temsilcisi Kofi Annan'ın sözcüsü Ahmed Fevzi, 19 Mart'ta Annan'ın isteğiyle ülkedeki şiddetin sona ermesi için yetkililerle görüşmek üzere BM uzmanlarından oluşan uluslararası ekibin Suriye'ye ulaştığını duyurdu. Suriye'de düzenlenen muhalefet gösterileri birinci yılını doldururken, olaylarda hayatını kaybedenlerin sayısının 795'i çocuk olmak üzere 11 bin 147 olduğu bildirildi.

Türkiye, 26 Mart'ta Şam Büyükelçiliği'nin bütün faaliyetlerini askıya aldı. Suriye, 27 Mart'ta BM ve Arap Birliği Suriye Özel Temsilcisi Kofi Annan'ın ülkedeki kanlı çatışmaları sona erdirmek amacıyla hazırlanan altı maddelik planını kabul ettiğini duyurdu.

NİSAN

Suriye hükümeti, 2 Nisan'da Kofi Annan'a 10 Nisan'a kadar askerlerini yerleşim yerlerinden çekmeye söz verdi. BM Güvenlik Konseyi, 5 Nisan'da Suriye'den verdiği taahhüdü acil ve görünür biçimde yerine getirerek, 10 Nisan'a kadar şehir ve kasabalarda asker ve ağır silah kullanımını durdurmasını istedi.

BM ve Arap Birliği Suriye Özel Temsilcisi Annan, 10 Nisan'da temaslarda bulunmak üzere Hatay'a geldi ve Suriyelilerin bulunduğu kamplarda inceleme yaptı. Annan, Başbakan Yardımcısı Beşir Atalay ile görüşmesinin ardından düzenlenen basın toplantısında, Suriye yönetimine en geç 12 Nisan saat 06: 00'ya kadar şiddeti ön koşulsuz durdurma çağrısı yaptı.

Annan, 11 Nisan'da BM'de yaptığı açıklamada, Suriye'nin ertesi sabah 06: 00'da tüm askeri faaliyetini durduracağı konusunda kendisini bilgilendirdiğini söyledi. 12 Nisan'da Annan'ın planına göre Suriye yönetimine verilen süre doldu. Sıcak bölgelerde çatışma ve operasyonlar durdu.

BM Güvenlik Konseyi, 14 Nisan'da Suriye'deki ateşkese uyulmasını denetlemek üzere ülkeye ilk etapta 30 kişilik silahsız bir BM askeri gözlemci misyonu gönderilmesine ilişkin karar tasarısını oybirliğiyle kabul etti. Suriye devlet televizyonu, 19 Nisan'da Suriye ile BM arasında ateşkes protokolünün ön anlaşmasının imzalandığını duyurdu.

MAYIS

6 Mayıs'ta Suriye'de yarım asırdan sonra ilk "çok partili" seçim için oy verme işlemi başladı.

7 Mayıs'ta Suriye'de kaybolan Türk gazeteciler Adem Özköse ve Hamit Coşkun, Şam'da İHH İnsani Yardım Vakfı Başkanı Bülent Yıldırım ile görüştü. 12 Mayıs'ta gazeteciler Adem Özköse ile Hamit Coşkun, iki ay sonra özgürlüklerine kavuştu. Tahran'a götürülen Türk gazeteciler, Başbakanlığa ait uçakla 13 Mayıs'ta İstanbul'a döndü.

Muhalif kaynaklara ait "Suriye Devrim Şehitleri Veritabanı"na göre, 24 Mayıs'ta Suriye'de muhalif gösteriler 434. gününü doldururken, Esed yönetiminin askeri operasyonlarında ölü sayısı 1066'sı çocuk olmak üzere 15 bini aştı. Suriye'ye 29 Mayıs'ta giden BM ve Arap Birliği Suriye Özel Temsilcisi Annan, Devlet Başkanı Beşşar Esed tarafından kabul edildi.

HAZİRAN

Esed, 3 Haziran'da parlamento açılışında, ülkesinin "gerçek bir savaş ve yok etme planı" ile karşı karşıya olduğunu belirterek, dış güçleri suçladı. Suriye Genel Devrim Konseyi, 6 Haziran'da Hama'da güvenlik güçlerince düzenlenen operasyonlarda kadın ve çocukların da aralarında bulunduğu 130 kişinin öldüğünü bildirdi.

Suriye, 22 Haziran'da Türk askeri uçağını Hatay'ın güneybatısında deniz üzerinde düşürdü. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Hatay'ın güneybatısında düşen askeri uçakla ilgili Suriye'nin özür dilediği iddialarına ilişkin "Bende böyle kesin bir bilgi yok" dedi.

23 Haziran'da Suriye tarafından düşürülen askeri uçağın pilotlarının Hava Pilot Yüzbaşı Gökhan Ertan ve Hava Pilot Teğmen Hasan Hüseyin Aksoy olduğu bildirildi.

Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, 24 Haziran'da Türk askeri uçağının uluslararası hava sahasında vurulduğunu söyledi. Türkiye, düşürülen askeri uçağa ilişkin Suriye'ye diplomatik nota verdi. ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Türk askeri uçağının Suriye tarafından düşürülmesiyle ilgili, "ABD, bu küstah ve kabul edilemez eylemi mümkün olan en güçlü şekilde kınamaktadır" dedi.

Suriye Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Cihad Makdisi, 25 Haziran'da Türk uçağının uluslararası hava sahasında düşürüldüğü iddialarını reddederek, uçağın Suriye karasularına düşürüldüğünü savundu. Ankara'nın talebiyle 26 Haziran'da Suriye'nin silahsız Türk askeri uçağını düşürmesine verilecek cevabı belirlemek için toplanan NATO üyeleri, Türkiye'yle tam dayanışma içinde oldukları mesajını verdi.

BM Güvenlik Konseyi daimi üyesi 5 ve Arap Birliği'nden 3 ülke ile Türkiye'nin dışişleri bakanları 30 Haziran'da İsviçre'nin Cenevre kentinde Suriye konusunu ele almak üzere bir araya geldi.

TEMMUZ

Genelkurmay Başkanlığı, 4 Temmuz'da Suriye tarafından düşürülen askeri uçağın pilotlarının naaşlarının denizin dibinde bulunduğunu, gemiye alınma çalışmalarının devam ettiğini bildirdi. Genelkurmay Başkanlığı, 5 Temmuz'da Suriye'nin düşürdüğü askeri uçakta şehit olan pilotların naaşlarının denizden çıkarılarak Malatya'ya intikal ettirildiğini bildirdi.

Doğu Akdeniz'de uluslararası hava sahasında, Suriye tarafından düşürülen Türk askeri uçağının şehit olan pilotları Hava Pilot Yüzbaşı Gökhan Ertan ve Hava Pilot Teğmen Hasan Hüseyin Aksoy için 6 Temmuz'da Malatya 7. Ana Jet Üs Komutanlığı'nda askeri tören düzenlendi.

Suriye'nin başkenti Şam'da Ulusal Güvenlik Kurulu'na yönelik 18 Temmuz'da düzenlenen intihar saldırısında Devlet Başkanı Beşşar Esed'in özel temsilcisi Hasan Türkmani, Savunma Bakanı Davud Racha ve Genelkurmay Başkan Yardımcısı Asıf Şevket öldü. Saldırıyı, Özgür Suriye Ordusu üstlendi.

Suriye'deki olayları izlemek üzere Halep'te bulunan Anadolu Ajansı (AA) ekibinden fotomuhabiri Sinan Gül, 30 Temmuz'daki çatışmalar sırasında yaralandı. Suriye'deki olayları izlerken Halep'te yaralanan AA fotomuhabiri Gül, Türkiye'ye getirildi.

AĞUSTOS

BM ve Arap Birliği Suriye Özel Temsilcisi Kofi Annan, 2 Ağustos'ta görevinden istifa etti. BM Genel Kurulu, 3 Ağustos'ta Suudi Arabistan tarafından hazırlanan ve Türkiye'nin de aralarında bulunduğu bazı ülkeler tarafından kurul üyelerine dağıtılan Esed'i istifaya çağıran Suriye karar tasarısını kabul etti.

Suriye Başbakanı Riyad Hicab 6 Ağustos'ta görevinden alındı. Maliye Bakanı Muhammed el-Cleylati de ülkeyi terk ederken tutuklandı. Cezayir asıllı El-Ahdar El-İbrahimi, 17 Ağustos'ta BM ve Arap Birliği Suriye Özel Temsilcisi oldu.

18 Ağustos'ta Suriye Devrimi Mütevelli Heyeti resmen kuruldu. Irak'ın El-Hurra televizyonu adına görev yapan Türk kameraman Cüneyt Ünal, 20 Ağustos'ta Suriye'de kaçırıldı.

EYLÜL

BM Mülteciler Yüksek Komiserliği Özel Temsilcisi Angelina Jolie, 13 Eylül'de Türkiye'ye sığınan Suriyelilerin bulunduğu kampları ziyaret etmek amacıyla Gaziantep'e geldi. BM ve Arap Birliği Suriye Özel Temsilcisi El-Ahdar El-İbrahimi 18 Eylül'de Hatay'a geldi.

EKİM

BM Mülteciler Yüksek Komiserliği, 8 Ekim'de Suriye'deki şiddet olaylarından kaçarak Mısır'a gelen sığınmacı sayısının 40 bini aştığının tahmin edildiğini açıkladı. Suriye Devrim Şehitleri Veritabanı, 9 Ekim'de yaptığı açıklamada, Esed rejiminin askeri operasyonlarında hayatını kaybedenlerin sayısının 35 bini aştığını bildirdi.

AB dışişleri bakanları, 15 Ekim'de Suriye'ye ilave yaptırımlar kapsamında, daha önce mal varlıkları dondurulan Suriye Arap Havayolları'na ait uçakların AB havalimanlarını kullanmasını yasakladı.

BM ve Arap Birliği Suriye Özel Temsilcisi El-Ahdar El-İbrahimi, 16 Ekim'de Tahran ziyaretinde Suriye'de Kurban Bayramı süresince ateşkes çağrısında bulundu. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Suriye'de çatışan taraflara Türkiye adına Kurban Bayramı boyunca, mümkünse daha uzun süreli ateşkes çağrısı yaptığını açıkladı.

Suriye ordusu, 25 Ekim'de  askeri operasyonların bayram boyunca geçici olarak durdurulacağını duyurdu. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-mun, Suriye'de Kurban Bayramı boyunca geçici ateşkes ilan edilmesini memnuniyetle karşıladığını açıkladı.

KASIM

Beşşar Esed rejiminden 5 Kasım'da ayrılarak, muhaliflerin safına geçen Suriye'nin eski Başbakanı Riyad Hicab, Ankara'da Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile görüştü. Suriye Ulusal Konseyi (SUK) Başkanlığı'na 9 Kasım'da George Sabra seçildi. Katar'ın başkenti Doha'da 11 Kasım'da toplanan Suriye muhalefeti, "Suriye Ulusal Koalisyonu" adlı yeni bir çatı örgüt kurulması üzerinde anlaşmaya vardı. Suriye Ulusal Koalisyonu başkanlığına Muaz el-Hatib seçildi.

Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, 15 Kasım'da "Türkiye'nin, Suriye halkının tek meşru temsilcisi olarak Suriye Ulusal Koalisyonu'nu tanıdığını" söyledi.

AB, 19 Kasım'da Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu'nu (SMDK) Suriye halkının meşru temsilcisi olarak tanıdı.

NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen, 21 Kasım'da Türkiye-Suriye sınırına yerleştirilmek amacıyla Türk hükümetinden Patriot füzesi talebi aldıklarını açıkladı. AB, 29 Kasım'da halkına şiddet uygulayan Suriye rejimine uyguladığı yaptırımları uzattı.

ARALIK

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-mun, 5 Aralık'ta Suriye'deki iç savaşı sona erdirebilmek amacıyla Beşşar Esed'ın bir başka ülkeye sığınması ile ilgili hiçbir anlaşmayı desteklemeyeceğinin işaretini verdi.

BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun, 6 Aralık'ta Suriye'deki kimyasal silahlara ilişkin, Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü Genel Direktörü Büyükelçi Ahmet Üzümcü ile telefonda görüştü.

AB dışişleri bakanları, 10 Aralık'taki açıklamalarında, Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu'nu "Suriye halkının meşru temsilcisi" olarak tanıdı. Türkiye'nin, Suriye'den gelebilecek olası bir saldırı tehdidine karşı NATO'dan talep ettiği ve Almanya'da kabinenin gönderilmesini onayladığı Patriot hava savunma sistemlerinin, 2013'ün ilk günlerinde Türkiye'ye getirileceği belirtildi.

ABD yönetimi, 11 Aralık'ta Suriye'de Şam yönetimine karşı mücadele veren "Nusra Cephesi" adlı direniş grubunu "yabancı terör örgütleri listesi"ne aldı. ABD yönetiminin, Suriyeli muhalifleri Suriye halkının "tek meşru temsilcisi" olarak tanımaya hazırlandığı belirtildi.

Suriye'nin başkenti Şam'da 12 Aralık'ta İçişleri Bakanlığı önünde bomba yüklü araçla gerçekleştirilen saldırıda 7 kişinin öldüğü, 41 kişinin yaralandığı bildirildi. ABD, 13 Aralık'ta Suriye'deki krizden etkilenen halka 14 milyon dolarlık ilave insani yardım paketi açıkladı.

Birleşmiş Milletler (BM) Mülteciler Yüksek Komiseri Antonio Guterres, 16 Aralık'ta Suriyeli sığınmacıların sayısının gelecek yılın ilk yarısında 1,1 milyona ulaşacağını tahmin ettiklerini açıkladı. BM Filistinli Mültecilere Yardım Kuruluşu 19 Aralık'ta Filistinli mültecilerin kaldığı Suriye'nin başkenti Şam'daki Yermuk mülteci kampından "yaklaşık 100 bin kişinin kaçtığı" tahmininde bulundu.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, 21 Aralık'ta Rusya'nın Suriye krizinde tek çözüm yolunun Cenevre mutabakatı olduğunu yönündeki görüşünü yineledi. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Türkiye'de 144 bin 755 Suriye vatandaşı bulunduğunu bildirdi.

Birleşmiş Milletler (BM) ve Arap Birliği Suriye Özel Temsilcisi El-Ahdar el-İbrahimi, 24 Aralık'ta Esed ile görüştü.

Suriye'nin başkenti Şam'da, 29 Aralık'ta muhalif "Şam Kuvvetleri"nin Esed'in sarayı olarak bilinen "Halk Sarayı"na roketlerle saldırdığı bildirildi.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Şanlıurfa'daki mülteci kamplarını ziyaret etti. Erdoğan, Türkiye'deki mülteci sayısının 230 bine ulaştığını belirtti. - Ankara

Birleşmiş Milletler Türkiye Suriye Politika Güncel Haberler