(ANKARA) - Suriyeliler, Beşar Esad'ın devrilmesinin birinci yıldönümünü kutlarken; ülke, kapsamlı reformların yürütüldüğü ancak güvenlik risklerinin sürdüğü kırılgan bir geçiş sürecinden geçiyor. Suriye geçici Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şara'nın dış politikada attığı adımlar, Şam'ın uluslararası izolasyonunu kırarken, Alevi bölgelerine yönelik saldırılar, Kürtlerin özerklik talepleri ve Dürzi protestoları ülkenin sosyal ve siyasi dengelerini zorluyor.

Suriyeliler, eski Devlet başkanı Beşar Esad'ın devrilmesinin birinci yıldönümünü bugün ülke genelinde düzenlenen etkinliklerle kutluyor. Yıllar süren savaşın ardından istikrar sağlama konusundaki arayışlarına devam eden Suriye'de resmi kutlamalar, Şam'daki Emevi Meydanı'nda ve diğer kentlerde gerçekleştiriliyor.

Esad, Aralık 2024'te muhalif güçlerin mevcut Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şara komutasında Şam'ı ele geçirmesinin ardından Rusya'ya kaçmış; böylece Baas yönetiminin altmış yılı aşkın iktidarı çökmüştü. Ocak 2025'te geçiş dönemi başkanı olarak göreve getirilen Şara, eski yönetimin Anayasası'nı feshetmiş, güvenlik kurumlarını dağıtmış ve kapsamlı bir reform süreci başlatmıştı.

Kutlamalar ve güvenlik tedbirleri

Hama'da cuma günü binlerce kişi, sokaklara çıkarak yeni ulusal bayrağı salladı; kent, Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) güçlerinin, Şam'a doğru ilerleyiş sırasında kontrolü ele geçirdikleri günü hatırlattı. Kuzeydoğuda ise Kürt grupların öncülüğündeki fiili yönetim, "terör hücrelerinin artan faaliyetlerini" gerekçe göstererek toplu kutlamaları yasakladı.

Suriye Devlet Başkanı Ahmed el-Şara, sabah saatlerinde Şam'daki Emevi Camii'nde kalabalık bir cemaatle birlikte "Suriye'nin kurtuluşunun şafağı"nı andı. Şara, askeri operasyonları yönetirken giydiği üniformayla yaptığı konuşmada ülkeyi "kuzeyden güneye" koruma kararlılığını vurguladı.

Reform süreci ve uluslararası açılım

Şara, geride kalan yıl boyunca Suriye'nin dış ilişkilerindeki dönüşümün önde gelen isimlerinden biriydi. ABD ile ilişkiler güçlendirilirken, Körfez ülkelerinden destek alındı ve Esad'ın en yakın müttefikleri İran ile Rusya'ya mesafe koyuldu. Batı'nın yaptırımlarının büyük bölümü kaldırıldı veya askıya alındı.

2025 yılı boyunca reform takvimi işlemeye devam etti. Şubat ayında Avrupa Birliği (AB), büyük yaptırımları askıya aldı ve Ulusal Diyalog Konferansı düzenlendi. Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) devlet kurumlarına entegrasyonu, mart ayında kabul edildi, tam bir geçiş kabinesi kuruldu. Suriye, nisanda Dünya Bankası ve IMF toplantılarına geri döndü.

Yılın geri kalanında büyük enerji anlaşmaları imzalandı, Birleşmiş Milletler (BM) ve Batı ülkeleri, Şam'la ilişkileri normalleştirme yönünde adımlar attı. Ekim ayında,savaş sonrası ilk Parlamento seçimleri yapıldı. Şara, Kasım Washington'da ağırlandı ve ABD Başkanı Donald Trump ile görüştü; BM Güvenlik Konseyi heyeti Şam'ı ziyaret etti.

Şara'nın beş yıllık geçiş döneminde yeni bir Anayasa hazırlanacak, referanduma sunulacak ve ardından genel seçimlere gidilecek.

Suriye'de kırılgan güvenlik ve sosyal talepler

Esad yönetiminin devrilmesinin ardından geçen bir yılda, Suriye'nin bazı bölgelerinde Alevi topluluklarına yönelik güvenlik tehdidi, şiddet olayları ve katliamlar yaşandı. Ülkenin güneyinde, özellikle Lazkiye ve Tartus çevresinde yaşanan çatışmalar sırasında, bazı Alevi yerleşimlerinin silahlı gruplar arasında kalan bölgelerde hedef haline geldiği bildirildi.

Geçiş hükümetine yakın kaynaklar, yönetimin çöküşünden sonra ortaya çıkan yerel silahlı gruplar, radikal unsurlar ve misilleme motivasyonlu saldırılar nedeniyle Alevi sivillerin risk altında kaldığını belirtti.

BM Bağımsız Araştırma Komisyonu da yayımladığı notlarda, "yeni dönemde Alevi topluluklarının güvenliğine ilişkin kaygıların arttığını, özellikle yönetime yakın görülen bölgelerde belirli saldırı vakalarının doğrulandığını ancak bunların sistematik bir kampanyaya dönüşmediğini" ifade etmişti.

Bazı bölgelerdeki gerginlikler geçiş hükümetinin devreye girmesi ve yerel ateşkes mekanizmalarının işletilmesiyle durdurulurken, yetkililer Alevilerin yanı sıra tüm dini ve etnik grupların korunmasının "ulusal birlik" politikasının merkezinde olduğunu vurguladı.

Kürtlerin kontrolündeki kuzeydoğuda "özerklik talebi" sürerken, SDG'ye bağlı bazı unsurlarla merkezi hükümet güçleri arasında dönemsel gerginlikler yaşanıyor; yer yer kontrol noktalarında çatışmalar meydana geliyor. Ülkenin güneyinde ise bazı Dürzi toplulukları bağımsızlık isteklerini dile getirirken, geçen yaz Süveyda çevresinde yaşanan gösteriler silahlı gruplarla güvenlik birimlerini karşı karşıya getirmişti.

BM verilerine göre, ülke içinde 16,5 milyon kişi insani yardıma ihtiyaç duyuyor. Buna karşın, Aralık 2024'ten bu yana bir milyondan fazla mülteci ülkeye dönerken, yaklaşık iki milyon kişi de iç bölgelerdeki yerleşimlerine geri döndü. Suriyeli yetkililer, geri dönüşlerin ekonomiye ivme kazandırdığını belirtiyor.

BM'den destek çağrısı

BM Genel Sekreteri António Guterres, yıldönümü mesajında Suriye halkının "dayanıklılığı ve umudu"na övgüde bulundu. Geçen yılın, "Suriyelilerin güçlendirildiğinde anlamlı değişimin mümkün olduğunun kanıtı" olduğunu söyleyen Guterres, uluslararası toplumu geçiş sürecine "kararlılıkla destek vermeye" çağırdı.

BM Bağımsız Araştırma Komisyonu ise geçiş adımlarını memnuniyetle karşılarken, ülkenin bazı bölgelerinde süren güvensizlik ve şiddetin sürecin hassasiyetini koruduğu uyarısında bulundu.