Irak'ta Şiiler ve Kürtlerin kendi içinde yaşadığı anlaşmazlık "siyasi tıkanıklığa" neden oluyor

Genel seçimlerin üzerinden 5 ay geçmesine rağmen hala bir hükümetin kurulamadığı Irak'ta Şiilerin başbakanlık, Kürtlerin de cumhurbaşkanlığı konusunda kendi aralarında yaşadığı anlaşmazlığın neden olduğu "siyasi tıkanıklık" devam ediyor.

Başbakan Mustafa el-Kazımi liderliğindeki hükümet, anayasal süresi dolsa da yeni hükümet kurulamadığı için görevini sürdürüyor.

Irak'ta 2003 sonrası kurulan siyasi dengeye göre başbakanlık Şiilerin, cumhurbaşkanlığı ise Kürtlerin payına düşüyor. Ancak Ekim 2021'de yapılan son seçimler, ülkede yeni bir denge ve denklem oluşturdu. Mukteda es-Sadr liderliğindeki Sadr Hareketi, seçimin birinci partisi olduğu için Şii başbakan adayını belirleme yetkisini kendisinde görüyor. İran'a yakın Şii gruplar ise önce Mecliste en büyük Şii koalisyonu kurmak sonra da Şiiler arasında ortak bir başbakan adayı göstermek istiyor.

Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Sünniler ile üçlü ittifak kuran Sadr ise "Şii koalisyonu" düşüncesine karşı çıkıyor ve İran'a yakın Şiilerin dışarıdan desteğini alarak oluşturduğu üçlü ittifakla yoluna devam etmek istiyor.

Sadr'ın bu çabasına karşı İran ise sessiz kalmayarak, Devrim Muhafızları Ordusuna bağlı Kudüs Gücü Komutanı İsmail Kaani'yi Irak sahasına sürdü. İranlı General, Bağdat ve Necef koridorlarındaki Şiileri ikna çalışmalarını sürdürüyor. Ancak her seçim sonrası oluşan havada tahakküm kuran İran, bu sefer Şiileri bir araya getirmede başarılı olamadı ve Irak'ta Şii sahasındaki kontrolünü kaybetmiş durumda.

Nitekim Kaani, defalarca Sadr ile oturarak üçlü ittifaktan vazgeçip diğer Şiilerle hareket etmesi için hem baskı hem de ikna diplomasisi yürüttü. Ancak İran'a mesafeli görünen Sadr, her Kaani görüşmesi sonrası Twitter hesabından, "Ne Batılı ne de Doğulu, ulusal çoğunluk hükümeti." paylaşımı yapmayı sürdürdü.

Yıllar sonra Sadr-Maliki görüşmesi ve Erbil saldırıları

Şii lider Sadr, 7 gün önce, siyasi hasmı olan eski başbakanlardan İran'a yakınlığıyla bilinen Nuri el-Maliki'yi telefonla arayarak bir görüşme gerçekleştirdi. Gündeme bomba gibi düşen bu telefon görüşmesi, ülkedeki siyasi tıkanıklığı ve Şii-Şii anlaşmazlığını giderecek boyuttaydı. Ancak, 13 Mart'ta Erbil'e düzenlenen saldırılar aradaki buzların erimesini engeller nitelikteydi.

Bu saldırının ardından Sadr Hareketi ile İran'a yakın Şii grupların çatı kuruluşu niteliğindeki Koordinasyon Çerçevesi arasında yürütülen müzakereler durduruldu. Bu da, siyasi blokaj noktasında yaşanan süreci derinleştirdi. Sadr, saldırının ardından gece yarısı yaptığı açıklamada, "Erbil'in yenilginin ateşi altında olduğunu" söyledi. Sadr, bu ifadesinde Ekim 2021'deki seçimlerde yenilgiye uğrayan İran'a yakın Şii Fetih Koalisyonu ile onunun sahadaki silahlı milis yapılarına işaret ediyordu. Fetih Koalisyonuna yakın çevrelerden İran'ın Erbil'e düzenlediği füze saldırılarına destek veren seslerin çıkması da dikkat çekici nitelikteydi.

Koordinasyon Çerçevesi; İran'a yakın Maliki, Fetih Koalisyonu lideri Hadi Amiri ve diğer Şii milis yapıların siyasi uzantılarının bulunduğu Şii çatı kuruluşu olarak biliniyor.

Cumhurbaşkanlığı seçiminde KDP-KYB anlaşmazlığı

Cumhurbaşkanlığı konusunda da Kürtler arasındaki anlaşmazlık devam ediyor.

Meclis, cumhurbaşkanlığı seçimi oturumu için 26 Mart'ı gösterse de Kürtlerin o tarihe kadar tek aday üzerinde anlaşma sağlaması zor görünüyor.

Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), Kürt bölgesinin mevcut İçişleri Bakanı Rebar Ahmet'in, Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ise mevcut Cumhurbaşkanı Berhem Salih'in adaylığında ısrarcı. Bu da cumhurbaşkanlığı konusunda iki Kürt partisi arasındaki derin anlaşmazlığın ve rekabetin süreceğini gösteriyor.

Cumhurbaşkanı seçimi için Mecliste sadece Kürt partilerin değil, Şii ve Sünnilerin de oyu gerekiyor. Çünkü Yüksek Federal Mahkeme, bir kişinin cumhurbaşkanı seçilebilmesi için 329 sandalyeli Mecliste milletvekillerinin üçte ikisinin oyunu alması gerektiğine hükmetmişti.

Şiiler arasındaki müzakerelerin durması siyaseti yeniden sıfıra taşıdı

Irak Siyasi Düşünce Merkezi Başkanı İhsan Şammari, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Şii-Şii anlaşmazlığının siyasete yansımalarını değerlendirdi.

Şammari, "Sadr Hareketi ile Koordinasyon Çerçevesi arasındaki müzakerelerin durma nedeni Erbil saldırıları idi. Sadr ile Koordinasyon Çerçevesi arasındaki müzakerelerin durması, son olarak Sadr ve Maliki arasında yaşanan telefon görüşmesinin ardından yumuşayan havayı bozdu ve tekrar siyasi blokaja geri dönülmesine neden oldu, hatta siyaseti yeniden sıfıra taşıdı." dedi.

İki Şii siyasi grup arasındaki müzakerelerin durdurulmasının diğer siyasi grupları da etkileyeceğini belirten Şammari, KDP ile KYB arasında da siyasi tıkanıklık ve birbirine kapanma süreci yaşandığını belirtti.

"Seçimlerin üzerinden 5 ay geçmesine rağmen siyasi olarak hala hiçbir sonuç ortaya çıkmadı." diyen Şammari, şunları kaydetti:

"Irak'ta Ekim 2021 sonrası siyasette yaşanan olumsuzluklar bir tür liderler çatışmasıdır. Sadr'ın Maliki cephesine sunduğu şartları kabul görmedi. Bu da yeniden diyalog ve müzakerelere ihtiyaç duyulmamasına neden oldu. Sadr ile İran'a yakın cephe arasındaki müzakerelerin durdurulmasının nedenlerinden biri, İran'ın Erbil saldırıları olsa da, yeni hükümetteki görev dağılımı anlaşmazlığı da önemli bir etkendi. İran ve Lübnan Hizbullah'ı aylardır Şii-Şii yakınlaşması için mesai harcıyor. Bu, bir ihtimal belki sonuç verebilir."

Şammari, Irak'ta yaşanan bu siyasi tıkanıklığın, "seçimlerin Yüksek Federal Mahkeme tarafından iptal edilmesine neden olabileceği" senaryosuna da işaret etti.

Cumhurbaşkanlığı konusunda Kürtler arasında yaşanan anlaşmazlığa ilişkin ise Şammari, şu değerlendirmelerde bulundu:

"Cumhurbaşkanlığı konusunda KDP ile KYB arasında tek aday üzerinde anlaşma sağlanacağını uzak görüyorum. Mesut Barzani, 2018'de gösterdiği cumhurbaşkanı adayı Fuad Hüseyin'in Mecliste KYB oylarıyla yenilmesinin intikamını almak istiyor. Bunu da ortak aday yerine parti adına ayrı bir aday çıkararak gösterdi. İki parti arasındaki görüş ayrılıkları da çok derin."

"Sadr, mutlak Şii temsiliyetini kendinde görüyor"

Iraklı siyasi analist Ahmed Yasiri ise 2019'daki sokak gösterileriyle oluşan halk baskısının erken seçimlere neden olduğunu belirterek,"Önceki gösterilerde genel olarak kamu hizmeti yetersizliği protesto ediliyordu. Ancak 2019'daki gösterilerde yönetim tarzı ve rejim değişikliği istendi. Bu da farklı bileşenler arasındaki çatışmayı tek bir mezhepsel bileşen (Şii) arasındaki kavga ve çatışmaya dönüştürdü." dedi.

"Sadr, seçimlerdeki başarısından ötürü mutlak Şii temsiliyetini ve başbakanı belirleme yetkisini kendinde görüyor." diyen Yasiri, şöyle devam etti:

"Seçim sonuçlarına göre, Şii sahasında var olan bir güç (Fetih Koalisyonu) neredeyse bitti. Oylarını artıran Maliki ise Sadr Hareketi'ne karşı husumetini kullanarak seçim sonrası yerini güçlendirdi. Sadr Hareketi ise bir ayağını sokak diğer ayağını da iktidarda tutmaya çalışıyor ve İran da bundan rahatsız. Sorun da buradan kaynaklanıyor. İran, Irak'ta ABD'ye 'Ya istediğimiz olur ya da Rusya örneğinde olduğu gibi jeopolitik çatışma alanımızı devreye sokarız' mesajı vermeye çalışıyor. Nükleer anlaşma konusunda çözüm olmazsa İran, Irak topraklarını (doğuyu) işgal edebilir."

Kürtler, Bağdat'ta ilk defa bu kadar bölündü

Kürtlerin Bağdat'ta ilk defa bu kadar bölündüğünü ifade eden Yasiri, şunları kaydetti:

"Önceden Kürt stratejisi Erbil'den yapılırdı. Ancak 2017'de merkezi güçlerin Kerkük'e girmesi ve 2019 gösterilerinden sonra Bağdat, Kürt partilerin varlığını düzenleyen ve paylarına düşene karar veren makama dönüştü. Celal Talabani'nin yokluğunda Mesut Barzani, Kürt meselesine liderlik etmeyi kendinde buluyor. Bu da Kürtler arasında bölünmeye neden oldu. Kürt partileri arasında Bağdat'taki cumhurbaşkanlığı konusunda olduğu gibi bir kavgayı başlattı. Sembolik de olsa cumhurbaşkanlığı makamını alan parti, Kürt bölgesi içerisinde de gücünü artırır."

Irak Meclis Başkanı Muhammed Halbusi, Mecliste cumhurbaşkanı seçimi oturumunun 26 Mart'ta düzenleneceğini duyurmuştu.

Erbil İran Irak Güncel Haberler